به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، سال 1400 در حالی گذشت که پاندمی کرونا همچنان موجب از دست رفتن بسیاری از چهره‌های علمی و فرهنگی در جامعه شد. سالی که گدشت جامعه دینی و حوزوی کشور در سوگ از دست دادن برخی از چهره‌ها برجسته‌اش در حوزه تالیف و ترجمه نشست. در آخرين روزهای سال جاري يادي بكنيم از چهره‌هاي فرهيخته‌اي كه آن‌ها را امسال از دست داديم.

حسن اکبری مرزناک نویسنده و مترجم انقلابی 29 بهمن ماه 1400 در سن 84 سالگی در اثر ایست قلبی دارفانی را وداع گفت. مرزناک در سال 1316 در روستای مرزناک شهرستان بابل متولد شد و 29 بهمن ماه؛ بر اثر ایست قلبی فوت کرد. او از نویسندگان و مترجمان مذهبی، انقلابی در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی بود و سابقه تدریس در دبیرستان‌های شهرهای مختلف از جمله تهران و مازندران را داشت و از هواداران و  دانشجویان دکتر علی شریعتی در دانشگاه فردوسی مشهد بود؛ به همین سبب زمانی که در سال ۱۳۴۹ کتاب «حجر بن عدی» را تالیف کرد، شریعتی مقدمه‌ای بر کتاب او نوشت. برخی از آثار منتشر شده این نویسنده شامل؛ «ياد نامه‌ای بر سوگ حمزه»، «ابراهيم بزرگترين بت شكن تاريخ»، «حجر بن عدی: درخششی در تاریکی»، «نوح عصيانگري بردبار»، «جامعه نمونه»، «اسلام، آيين آزادی و برابری» است؛ که آثار تالیفی این نویسنده هستند. 

در یازدهم بهمن‌ماه رحلت حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی مرجع عالیقدر تقلید، جهان اسلام و تشیع را به سوگ نشاند. در پی رحلت این عالم ربانی نهادها و شخصیت‌های دینی و سیاسی در پیام‌هایی جداگانه درگذشت این مرجع عالیقدر را به ساحت مقدس حضرت ولی عصر(عج) و مراجع عظام، علما و اساتید و فضلای حوزه‌های علمیه و بیت عالیقدر ایشان و عموم شیعیان و مسلمانان جهان تسلیت گفتند.

آیت‌الله صافی گلپایگانی، بیش از هشتاد عنوان کتاب به زبان‌های فارسی و عربی نوشته است. برخی از آثار او به زبان‌های انگلیسی و اردو نیز ترجمه شده و برخی از آنها برنده جایزه کتاب سال ولایت و کتاب سال مهدویت شده‌اند.

12 آذر ماه ایت‌الله عباسعلی صادقی قهاره از روحانیون برجسته حوزه علمیه کمالیه لرستان که با دعوت آیت‌الله کمالوند در سال ۱۳۳۸ به خرم‌آباد هجرت کرد و منشأ خدمات ماندگاری در استان لرستان گشت، درگذشت. او با مراجع تقلید و بزرگان حوزه علمیه قم همچون: آیت‌الله بروجردی، امام خمینی(ره) ارتباط نزدیک و صمیمی داشت و پیوستگی وی با حوزه علمیه قم و ارتباط با شخصیت‌های بزرگ سیاسی و علمی، چون شهید مصطفی خمینی، شهید مطهری و آیت‌الله فاضل لنکرانی باعث شد دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی اقدام به جمع‌آوری خاطرات ایشان کند.

آیت‌الله سید رضی شیرازی، مجتهد، فیلسوف و فقیه اندیشمند تهران، در 10 آذر ماه درگذشت. او از نوادگان مرحوم میرزای شیرازی بود و در محضر فقهای بنامی همچون مهدی الهی قمشه‌ای، ابوالحسن شعرانی، احمد آشتیانی و محمد علی حکیم شیرازی کسب علم کرد. به همت وی تعداد زیادی (حدود ۵۰۰ نفر از سال ۱۳۵۱ تا به امروز) از پیروان ادیان مختلف و با ملیت‌های متفاوت با بهره‌گیری از استدلال های کلامی و فلسفی به دین مبین اسلام و مذهب جعفری روی آوردند.

درس‌هایی از شرح منظومه، نگاه ناب، مجموعه زلال حکمت (مجموعه سخنرانی‌ها) و الاسفار عن الاسفار از آثار او هستند ضمن اینکه تاکنون ۴ اثر در مورد حیات علمی، فقهی و فلسفی سید رضی شیرازی به چاپ رسیده‌است. 

آیت‌الله شیخ محسن مجتهد شبستری عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و نماینده سابق ولی فقیه در آذربایجان شرقی در 26آبان 1400 در یکی از بیمارستان‌های تهران بر اثر ایست قلبی، دار فانی را وداع گفت. او  از شاگردان امام راحل و از فعالان نهضت اسلامی بودد که بعد از پیروزی انقلاب، مسئولیت‌هایی همچون نمایندگی مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری را برعهده داشتند. وی بعد از عزیمت مرحوم آیت‌الله ملکوتی از تبریز به قم در اوایل دهه هفتاد، از سوی رهبر معظم انقلاب به سمت نماینده ولی فقیه و امام جمعه آذربایجان شرقی منصوب شد و تا سال 96 در این سمت به خدمت مشغول بود.  وی در دوره جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام به عضویت این نهاد درآمد.

حسن‌زاده آملی زاده ۱۳۰۷، ایران، آمل، مازندران، فیلسوف متأله، فقیه، عارف، منجم و مدرس دروس حوزوی که به علت عارضه ریوی در بیمارستان بستری شده بود در روز شنبه 3 مهر 1400 دار فانی را وداع گفت. وی در ادبیات، علوم غریبه، ریاضی، هیئت و طب تبحر داشت و جز زبان فارسی و گویش مازندرانی به فرانسوی و عربی هم مسلط بود و اشعاری نیز به زبان‌های فارسی، طبری و عربی سرود. از حسن‌زاده آملی قریب 190 اثر در زمینه‌های فقه، فلسفه، اخلاق، عرفان، حکمت دینی، کلام، حدیث و رجال، تفسیر قرآن، ریاضیات، نجوم، ادبیات عربی و فارسی، علوم طبیعی، طب قدیم، علوم غریبه و باطنی بر جای مانده است. 

سید محمد تقی هاشمی شاهرودی که در تاریخ 24 شهریور 1400 درگذشت، از جمله ناشران باسابقه در حوزه اندیشه اسلامی و شیعی بود که در طول بیش از سه دهه فعالیت در حوزه نشر آثار متعددی را منتشر و دراختیار طلاب و پژوهشگران علوم اسلامی در ایران و کشورهای اسلامی قرار داشت. این ناشر فقید فرزند آیت الله العظمی سید علی‌ حسینی‌ شاهرودی، از استادان‌ برجسته حوزه علمیه نجف و برادر مرحوم آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام بود.

حاج حیدر رحیم‌پور ازغدی، فعال سیاسی و از مبارزان سیاسی ملی‌شدن صنعت نفت که ظهر 19 شهریور ماه 1400، در سن ۸۹ سالگی بر اثر نارسایی قلبی درگذشت. او از مبارزان سیاسی در جریان نهضت ملی شدن صنعت نفت، قیام امام خمینی(ره) در سال ۱۳۴۲ تا پیروزی انقلاب و انقلاب اسلامی بوده‌ است. او از یاران و همرزمان دکتر علی شریعتی در جریان مبارزات انقلاب بود و پیش از انقلاب به همراه محمدتقی شریعتی، پدر دکتر علی شریعتی، از جمله ارکان مبارزات نهضت ملی در خراسان محسوب می‌شدند. وی از اعضاء نهضت آزادی ایران در سال‌های پیش از آغاز انقلاب اسلامی در منطقه خراسان بود که با پیروزی انقلاب و اختلاف نهضت آزادی با نهضت امام خمینی به نفع امام خمینی(ره) از نهضت آزادی جدا شد.

حجت الاسلام محمدرضا مشائی استاد پیشکسوت گروه آموزشی فلسفه و حكمت اسلامی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد 11 شهریورماه 1400 در سن 90 سالگی درگذشت. مدیریت گروه كلام و فلسفه دانشكده، معاون دانشكده، معاون آموزشی دانشكده، سرپرستی دانشكده، عضو هیئت ممیزه دانشگاه، دبیر و عضو كمیته منتخب دانشكده، عضو كمیته تخصصی علوم انسانی هیئت ممیزه دانشگاه، عضو كمیته برنامه‌ریزی دانشكده‌های الهیات كشور، سرپرستی حوزه علوم دینی یزد، سرپرستی مدرسه علمیه آیت الله صدوقی در مشهد، عضو موسس دانشگاه علوم اسلامی رضوی و نیز عضو هیئت امنای آن و هم چنین تدوین كننده برنامه‌های این دانشگاه، عضو هیئت تحریریه مجله مشكوه، عضو شورای علمی امور فرهنگی آستان قدرس رضوی(ع) از سوابق مرحوم دكتر مشائی بود.

آیت‌الله سیدمحمد سعید حکیم از مراجع بزرگ نجف اشرف عصر روز جمعه ۱۳ شهریورماه 1400 بر اثر سکته قلبی ناگهانی دار فانی را وداع گفت. ایشان فرزند محمد‌علی الحکیم، از روحانیون بزرگ عراق و ساکن نجف اشرف بود. آیت‌الله سید «محمدسعید حکیم»، از مراجع چهارگانه نجف و متولد شهر نجف بود. ایشان نوه دختری سید «محسن حکیم»، مرجع تقلید شیعیان در قرن چهاردهم هجری قمری و از شاگردان سید محسن حکیم و ابوالقاسم خویی بوده است. حکیم پس از تکمیل تحصیلات حوزوی دروس تخصصی حوزه نظیر فقه و اصول فقه، اخلاق و تفسیر را تدریس می‌کردند. این مرجع تقلید در دوران رژیم بعث صدام حسین هشت سال به زندان افتاد. ایشان پس از وفات سیدابوالقاسم خویی، مرجع تقلید شد. از سید محمدسعید حکیم ۲۴ عنوان کتاب در بیش از چهل جلد، در موضوع هایی نظیر،‌ فقه  مسائل مُستَحدَثه و برخی مسائل اجتماعی، به چاپ رسیده است و برخی آثار او به زبان‌های دیگر ترجمه شده است.

حجت الاسلام و المسلمین علی حکیمی از مؤلفان مجموعه کتاب الحیاة و برادر استاد محمدرضا حکیمی و از شاگردان مرحوم آیت الله شیخ مجتبی قزوینی چهارشنبه ۲۳ تير ۱۴۰۰ درگذشت. الحیاة، کتابی ۱۲ جلدی به زبان عربی، نوشته محمدرضا، علی و محمد حکیمی که آغاز نگارش آن در سال ۱۳۵۳ بوده و آخرین جلد آن در سال ۱۳۹۴ منتشر شد. هدف نویسندگان، ارائه سیمای اسلام و تشیع، بر محور عدالت اجتماعی و آزادگی فردی بوده و منبع اصلی خود را قرآن و حدیث دانسته‌اند.

آیت‌الله شیخ محمدتقی شریعتمداری از مجتهدان قدیمی تهران پس از مدتی بیماری، سه شنبه ۱۸ خرداد ۱۴۰۰ در سن ۸۷ سالگی دار فانی را وداع گفت. آیت‌الله حاج شیخ محمدتقی شریعتمداری که از مجتهدان تهران محسوب می‌شد، دروس سطح را عمدتاً از آیت الله سید عباس آیت‌الله‌زاده اصفهانی و فلسفه را از اساتیدی همچون استاد مطهری، میرزا ابوالحسن شعرانی و رفیعی قزوینی بهره برد و سالیانی در جلسات خارج فقه و اصول آیات عظام محمدتقی آملی و سید احمد خوانساری حاضر شد. شرح خطبه فدکیه، تعلیقات علی شرح الصحیفة السجادیة، تعلیقات علی تقریرات شرح المنظومة (استاد مطهری) از جمله تالیفات این عالم بود که سال‌ها به تدریس متون مختلف حوزوی، تفسیر و مباحث معرفتی اشتغال داشت.

بتول نجفی، مترجم آثار فلسفی و همسر مهدی گلشنی در ۲۸ ارديبهشت ۱۴۰۰ درگذشت. «آیا علم می‌تواند دین را نادیده بگیرد»، «نقش ایمان در علم» و «علم و دین؛ از تعارض تا گفتگو» از جمله آثار مترجم شده مرحومه نجفی است. ما در کتاب «نقش ایمان در علم عالمان در جست و جوی حقیقت» این مترجم از موفقیت و قدرت علم جدید و شیوه‌های گوناگون آن‌ که زندگیمان را تغییر داده است، شگفت‌زده می‌شویم. اما کم‌تر توجه‌می‌کنیم که علم امروز می‌تواند ریشه در سنت‌های توحیدی -غربی مسیحیت، یهودیت و اسلام داشته باشد. در ظاهر این ارتباط عجیب و حتی بعید، به‌نظر می‌رسد، خصوصاً به‌واسطه تنش ظاهری بین دین و علم در زمانه‌ ما. اما در باطن این تنش ظاهری، ارتباطات عمیق خانوادگی میان جست‌وجوی علمی حقایق جهان مادی و جست‌وجوی معنوی برای شناخت معنای جهان مادی و پیداکردن جایگاه مناسب انسان در آن باقی است. این ارتباطات خانوادگی، که بعضاً قدیمی، بعضاً جدید، بعضاً عملی، و بقیه فلسفی است، موضوع اصلی این کتاب است.

حجت‌الاسلام والمسلمین علی شیخ‌الاسلامی، استاد دانشگاه، نویسنده و پژوهشگر ادبیات و مترجم، پنجشنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۰ در ۸۵سالگی از دنیا رفت. دکتر شیخ الاسلامی در سالیان متمادی به عنوان استاد ممتاز دانشگاه در کرسی تدریس عرفان اسلامی و ادبیات فارسی، منشأ خدمات فراوان و تربیت شاگردان بسیار بوده است. از این چهره ماندگار فرهنگی، آثار متعددی در زمینه عرفان نظری و شرح و تفسیر قرآن به چاپ رسیده است.

زندگی‌نامه خدیجه کبری و فاطمه زهرا سلام الله علیها، ترجمه دکتر شیخ الاسلامی است و جلد چهارم الغدیر، برگزیده متون ادب فارسی دانشگاه، راه و رسم منزلها و خیال، مثال و جمال در عرفان اسلامی از دیگر آثار شیخ‌الاسلامی هستند.

آیت الله سید محمد حسینی کاشانی از اساتید مبارز حوزه علمیه قم و در زمره شاگردان امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) در 6 اردیبهشت 1400 دارفانی را وداع گفت. او نمایندگی مجلس خبرگان رهبری در دوره اول را نیز برعهده داشت. او بر اثر کهولت سن در یکی از بیمارستان‌های تهران دار فانی را وداع گفت. مرحوم حسینی‌کاشانی نماینده دوره اول مجلس خبرگان رهبری، از اساتید حوزه علمیه قم و پدر همسر حجت الاسلام و المسلمین سیدمحمود علوی وزیر اطلاعات و پدر سیدموسی حسینی کاشانی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم بود.

حجت‌الاسلام محمدجعفر تجلی مسئول برگزاری مسابقات کشوری و بین‌المللی قرآن سازمان اوقاف و امور خیریه در اواخر دهه ۶۰، سه شنبه ۲۴ فروردين ۱۴۰۰، به دیدار معبود شتافت. او از سال ۱۳۶۷ تا حدود سال ۱۳۷۰ که سال‌های ابتدایی برگزاری مسابقات بین‌المللی قرآن بود، مسئولیت برگزاری این رقابت‌ها را بر عهده داشت. حجت‌الاسلام تجلی علاوه بر داشتن مسئولیت برگزاری مسابقات قرآن کشوری و بین‌المللی، طی سال‌هایی مسئولیت‌های دیگری را در سازمان اوقاف و امور خیریه برعهده داشته است.

محمد فولادگر مفسر و مدرس نهج البلاغه و مولف ۱۵ جلد کتاب در موضوعات اخلاقی، اعتقادی و تربیتی نهج‌البلاغه در 15فروردین 1400 دار فانی را وداع گفت. وی در دوران جوانی با حضور در مجامع مذهبی و تشکل‌های انقلابی نظیر انجمن تبلیغات دینی، در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی و امر به معروف و نهی از منکر، فعالیتی تأثیرگذار داشت. همچنین در عرصه‌های سیاسی و انتخابات و برگزاری جلسات پرشور و سخنرانی‌های مذهبی سیاسی وقت، در دوران فعالیت‌های آیت‌الله کاشانی و نهضت ملی، و دعوت از چهره‌های کشوری و شهری، حضوری چشمگیر داشت. برگزاری جلسات عقیدتی و تفسیر قرآن و نهج‌البلاغه، ارتباط با مؤسسه‌های «در راه حق» و «اصول دین» قم، پاسخ به سؤال‌های مذهبی مردم و تربیت شاگردانی که هر کدام در دوران پیروزی انقلاب، مصدر امور اجرایی یا آموزشی و فرهنگی شدند، از جمله فعالیت‌های فرهنگی و علمی این استاد نهج‌البلاغه و مفسر قرآن بود.