محمدباقر کلاهی اهری در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره کتاب‌های پیشنهادی‌اش برای خرید از دومین نمایشگاه مجازی کتاب، گفت: نظر من این است که ما باید مقداری به عقب برگردیم؛ یعنی به قبل از زمانی که تولید کتاب، یک فرایند صنعتی شود. متاسفانه در حال حاضر، صنعت نشر و تبلیغات رسانه‌ای، دارند «فهمیدن» را از عمق خودش خارج می‌کنند و در سطح گسترش می‌دهند؛ گویا می‌خواهند مخاطبان را به اقیانوس‌هایی به عمق یک بند انگشت تبدیل کنند.

وی با تاکید بر توجه و بازخوانی آثار استادان بزرگ در حوزه‌های مختلف، ادامه داد: ما باید به سمت کتاب‌هایی برویم که در نسل‌های قبل‌تر از ما نوشته شده است. در تاریخ معاصر ما، یک مقطعی است که نسل قدما، مترصد ورود به فضای دانشگاه‌ها و بنیان‌گذاشتن پایه‌های تحصیلات آکادمیک بودند. در آن دوران، عده‌ای از نخبگان در رشته‌های مختلف، کتاب‌هایی را –ولو سفارشی- تولید می‌کنند؛ مثلا مرحوم ملک‌الشعرا بهار، «سبک‌شناسی» را به‌عنوان رساله ارائه می‌دهد یا استاد بهمنیار، «بهمنیارنامه» را ارائه می‌کند و به اعتبار این آثار، مجوز نشستن روی کرسی‌های دانشگاهی را پیدا می‌کنند.

اهری با اشاره به ویژگی آثار پیشنهادی گفت: پس نگارش این کتاب‌ها، حاصل دانشی است که پیش از رسمیت یافتن مدارک دانشگاهی، در ذهن و تفکر نویسندگان‌شان اندوخته شده بودند. همین کتاب سبک‌شکناسی که سیر تطور نثر فارسی را دنبال می‌کند، حاصل دانش وسیع و بی‌نظیر است. جالب است که او می‌خواست سبک‌شناسی نظم یا شعر فارسی را هم تالیف کند که این مجال رخ نداد؛ اما مساله این است که بهار، چنین دانش وسیعی را داشت؛ آن‌هم برای اینکه کتاب بنویسند و با اثرش تجارت کند.

این شاعر و منتقد خراسانی ضمن پیشنهاد دادن آثار بهار در حوزه تاریخ به مخاطبان، گفت: بهار در عرصه تاریخ‌نگاری، کتاب «تاریخ سیستان» را می‌نویسند؛ یا همین طور «تاریخچه مختصر احزاب سیاسی» که کتاب واقعا خواندنی‌ای در باره تاریخ مشروطه است. اگرچه آثار معتبر تاریخ مشروطه عبارت است از «حیات یحیی» نوشته یحیی دولت‌آبادی و «تاریخ بیداری ایرانیان» نوشته ناظم‌الاسلام کرمانی؛ اما کتاب‌های ارزشمند دیگری هم در این زمینه وجود دارد که خواندنی‌اند. مثل تاریخ مشروطه ادوارد براون که حجم کمی دارد؛ اما از منظر اقتصاد تحریر و وقایع‌نگاری، بسیار حائز اهمیت است.
 
وی ادامه داد: درباره بهار، دوجلدی «مقالات بهار» هم اثر قابل توجهی است که مرحوم گلبن، از میان مطبوعات و متون مختلف، آن‌ها را گردآوری کرده و در دو جلد قطور به انتشار رسیده است. این کتاب را که بخوانید، معلومات –به‌قول استاد شفیعی کدکنی- منشوری بهار را به عینه می‌بینیم. این دوجلد بسیار خواندنی و آموزنده است.

این شاعر و پژوهشگر در ادامه، کتابی را از صدرالدین عینی، نویسنده و ادیب تاجیک معرفی کرد و افزود: کتاب خواندنی دیگری که از آن دوران می‌توانم پیشنهاد کنم، کتاب «یادداشت‌های صدر‌الدین عینی» است؛ کتابی که رمان نیست اما مخاطب را با دنیای خود همراه می‌کند. بعد از اینکه تاجیکستان زیر سیطره روسیه و بعد، شوروی درآمد، زبان‌های بومی از حالت عمومی خود خارج شد و تنها در دایره کارهای آکادمیک تقلیل یافت.
 
اهری ادامه داد: در واقع ادبیات و آثار ادبی متوقف شد؛ اما همانطور که می‌دانید، «عینی» را پدر ادبیات جدید تاجیکی می‌دانند. این کتاب به آدم فرصت می‌دهد که زندگی در زمان و مکان دیگری را تجربه کند؛ مثل نشستن در ماشین زمان است.
 
کلاهی اهری همچنین خواندن آثار زنده‌یاد باستانی پارایزی را به مخاطبان پیشنهاد داد و گفت: در عرصه تاریخ اما دکتر عباس زریاب خویی یا علامه خویی، در مقدمه کتاب «سیاست و اقتصاد عصر صفوی» اثر استاد باستانی پاریزی، مطلبی نوشته که بسیار مهم است. درباره استاد باستانی می‌گوید، او تاریخ را از گنجه‌های خاک‌گرفته کتابخانه‌ها بیرون آورد و با شیوه تاریخ‌نویسی خودشان، آن‌ را به عرصه وسیعی از کتابخانه‌ها بردند. باستانی پاریزی، قلم پر خیر و برکتی داشت که این برکت به دعای پدرش بازمی‌گردد. بسیاری از این کتاب‌ها، به قصد نوشتن کتابی مفصل، نوشته نشده‌اند.
 
وی ادامه داد: مثلا ایشان می‌خواسته فهرست اعلام تاریخ ایران باستان مشیرالدوله پیرنیا را استخراج کند ولی تحت تاثیر شخصیت و آثار پیرنیاست که کتاب «تلاش آزادی» را می‌نویسند و در این کتاب، انگار مشروطه را در ترازو می‌گذارد. یا مثلا وقتی راجع به حبیب یغمایی می‌خواهد زندگی ساده او را بگوید، تحت تاثیر این شخصیت، کتاب «نون جو؛ دوغ گو» را تالیف می‌کند که کتابی‌ست مشحون از اطلاعات زیاد و وسیع. و سایر آثار باستانی.... باید بازخوانی شود. ما نباید این کتاب‌ها را دفن کنیم.

این شاعر و منتقد گفت: باستانی پاریزی، رمان‌نویسی نیست؛‌ اما آثارش سرشار از داستان است. او گفته است وقتی در کودکی مکتب می‌رفت، در پایان جلسه، مکتبدار از بچه‌ها می‌خواست که کتاب مثنوی را از لب طاقچه بیاوریم و بخوانیم. مهم این است که یک کسی، شما را در مسیری بیندازد؛ و این اتفاق اینگونه برای باستانی پاریزی افتاد. باید توجه داشته باشید که استاد؛ انبان معلومات نیست. خیلی از اساتید، عامی بودند؛ ولی نفسشان بیدار کننده بود؛ مثل باد بهار!

کلاهی اهری تاکید کرد: چیزی که ما امروز کم داریم و باید در آثار و زندگی بزرگان نسل‌های پیشین پیدا کنیم، آن نفسِ بیدارکننده است. نوشته‌های آن نسل، یعنی نسل غول‌ها در حال فراموشی است و نسلی که بعد از آن‌ها آمدند، به‌نظر بیشتر دنبال رزومه جمع‌کردند تا کتاب نوشتن.