به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)،  نشست «تولید محتوای دینی و اخلاقی برای ادبیات کودکان در چشم‌انداز بین‌المللی» از سلسله نشست‌های فرهنگی دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، چهارشنبه (6 بهمن‌ماه) با حضور مونس الحطاب مدیر انتشارات الف ب ت از اردن، محمد شاکر چراغ نویسنده و مدیر انتشارات دارکشمش از کویت، فرهاد فلاح مدیر انتشارات بین‌المللی اسپانیایی زبان فانوس دریایی و ضحی خصاونه نویسنده و مربی کودکان از اردن در موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد که دبیری این نشست را اجمد ذوعلم مدیر بخش عربی آژانس ادبی sapienes به عهده داشت.

در ابتدای این نشست مونس الحطاب در پاسخ به سوال دبیر نشست درباره اینکه بسیاری معتقدند که کتاب‌های دینی باید تالیفی باشند نه ترجمه و شما چگونه کتاب‌هایی که می‌تواند برای مخاطب عرب‌زبان مفید باشد انتخاب می‌کنید که درباره مسایل اخلاقی هم باشد؟ بیان کرد: انتخاب کتاب در زمینه اخلاق مساله مهمی است و بازار عرب خواهان کتاب‌های زیادی در این حوزه است. من معمولا در انتخاب کتاب‌ها برای ترجمه دو مساله را مورد توجه قرار می‌دهم. یکی اینکه کتاب‌های ممتاز در حوزه دین و اخلاق را انتخاب کنم و مساله دیگر اینکه برای مخاطبان عرب‌زبان باشد.
 
او ادامه داد: من فکر می‌کنم این بحث که ما به دنبال کتاب‌های کودک در بازار جهانی هستیم یک ضرورت است. ما به دنبال آن هستیم که کتاب‌هایی که نحوه طرح موضوعات در آنها متفاوت است برای ترجمه انتخاب کنیم. این بدان معنا نیست که کتاب‌های تالیفی مفید نیست، اما کتاب‌هایی که ما برای ترجمه انتخاب می‌کنیم برجستگی‌های خاص خودش را دارد.
 
وی گفت: ما در ارتباط با انتخاب کتاب موضوع کتاب‌ها برای ترجمه و همچنین تولید محتوای دینی و اخلاقی به زبان‌های عربی لازم است به مساله اخلاق توجه کنیم. در همه کشورها این مساله وجود دارد و ما در بحث ارزش‌ها با همه آنها اشتراک داریم بلکه فقط در طرح این مسائل تغییراتی وجود دارد. مثلا ما در تمام کشورها توانستیم کتاب‌هایی در ارتباط با پیامبر منتشر کنیم که با استقبال خوبی هم مواجه شده است. زیرا حاوی پیام‌های اخلاقی است.
 
الحطاب اظهار کرد: اینجاست که انتخاب ناشر برای کتاب مطرح می‌شود و ما به دنبال کتاب‌هایی هستیم که ارزش‌های فکری کودکان را با چاشنی فکری خودمان به جهان معرفی کنیم. ما در عرضه این کتاب‌ها قادر و توانمند هستیم به طوری‌که با هویت کودکان عرب مناسب باشد.
 
مونس الحطاب درباره نوع انتخاب آثار در ترجمه توضیحاتی را ارائه کرد و گفت: اجازه بدهید درباره این موضوع به صورت تخصصی سخن بگویم. ما ناشران حامل پیام هستیم اما ما چه می‌خواهیم به جهان عرب و اسلام ارائه دهیم؟

او ادامه داد: با توجه به این که موضوع نشست ترجمه هست باید بگوییم ما وقتی می‌خواهیم کتاب‌ها را برای ترجمه انتخاب کنیم باید متناسب با ارزش‌ها و روش‌ها و همراه با محتوای مورد نظر ما باشد.

او افزود: جهان عرب مشکلات بسیاری دارد اما ما پیامی را که می‌خواهیم ارائه کنیم باید فرهنگش متناسب با ارزش‌ها و دین اسلام باشد. ما به دنبال این هستیم که دین اسلام را به نحو احسن در کشورهای غربی اشاعه دهیم و در این کشورها کارامد باشیم، چون غربی ها تلاش می‌کنند پیام های خود را ما منتقل می‌کنند و ما نیز باید تلاش کنیم محتواهای مورد نظر خود را به غرب انتقال دهیم.

الحطاب گفت: می‌خواهم از تجربه شخصی خودم بگویم ما کتاب‌هایی که ارائه می‌کنیم برای کشورهای غربی و غیر مسلمان هست و کتاب‌هایی را ترجمه می‌کنیم و در این کشورها به فروش می‌رسانیم. در این کشورها با فرهنگ و نوع ارائه مختلف رو به رو هستیم برخی از کتب که درباره سفرنامه‌های علمی و ... هست ما موفق می‌شویم این ها را به خوبی منتشر کنیم اما کشورهای غربی از این که ما ارزش‌های اسلامی را ارائه کنیم هراس دارند البته ما تلاش داریم اندیشه‌‌های خود را رواج دهیم.

او با بیان اینکه کشورهای غربی اطلاعات غلطی را درباره جامعه اسلامی ارائه می‌دهند یادآور شد: ما باید تلاش کنیم اندیشه معتدل اسلامی را رواج دهیم و همیشه برخی تلاش می‌کنند برخلاف این را ترویج کنند ما در انتشارات «الف، ب و ت،» استانداردهایی متناسب با اصول و پیاممان داریم. ما در تعامل با ناشران غربی مشکلاتی را در ویرایش کتاب‌ها داریم.

در ادامه این نشست محمد شاکر چراغ به عنوان نماینده انتشارات کشمش که شعار انتشارات خود را انتشار مطالب خلاقانه برای خانواده‌های عرب قرار داده است در ارتباط با این موضوع که کشورهای عرب فرهنگ مشترکی دارند اما به‌نظر می‌رسد اختلافاتی نیز در آنها وجود دارد بیان کرد: ما دو نوع گفتمان داریم، گفتمان دینی و گفتمان انسانی. اینکه قرآن به زبان عربی است به معنای این نیست که دیگر کشورهای غیرعرب زبان به قرآن اهمیتی نمی‌دهند بلکه خداوند یک سری صفات مشترک را به همه ملت‌ها نسبت داده‌است.
 
وی تصریح کرد: گفتمان دیگری که وجود دارد و کشورهای مختلف در ارتباط با آن نشست‌های مختلفی برگزار می‌کنند، گفتمان انسانی است. همه ما انسان هستیم و اگرچه اختلافاتی در تفسیر برخی امور داریم اما اشتراکاتی نیز داریم. گفتمان انسانی این است که نکته مشترکی که در جهان عرب وجود دارد این است که نقاط مشترک زیادی با جهان غرب دارند. محتوایی که جهان غرب برای نسل‌های آینده‌شان تولید می‌کنند شامل مفاهیم هم‌زیستی، دوری از خشونت و... است که قرآن نیز به این مسائل تاکید دارد و می‌گوید ما همه یک امت هستیم و اگر همه امت‌ها اختلافاتی در رنگ پوست و زبان و ... دارند اما در مسائل انسانی مثل فقر و جنگ و آب‌و‌هوا و... مشترک هستند و باید نسل‌های آینده را در این زمینه‌ها بویژه هم‌زیستی آشنا کنیم.

محمد شاکر چراغ نیز درباره چالش‌های پیش رو در تالیف کتاب دینی با موضوعات اخلاقی برای غیر عرب زبان‌ها توضیح داد: دو مشکل در این حوزه وجود دارد؛ البته روی سخن من فقط اینجا جهان عرب نیست بلکه مشکلاتی است که جهان اسلام با آن رو به رو است.

او اضافه کرد: ما با یک موجی رو به رو هستیم که در کشورهای اسلامی وجود دارد که از سوی کشورهای غربی است و نظارتی روی کتاب ها وجود ندارد و آداب و رسوم و عادات به صورت مستقیم و غیر مستقیم وارد جامعه ما می‌شود و این مساله می‌تواند مشکلات فعلی را ما را بیشتر کند.

محمد شاکر چراغ گفت: علاوه بر این مشکلات ارتباطی، زبانی، خدمات استراتژیک و ... داریم و ما در زمینه واردات و صادرات کتاب مشکل داریم. از سوی دیگر مساله دیگر ما این است که کتاب‌های اسلامی و عربی یکسری ناظرانی دارد که تاکید می‌کنند شما نباید تصاویر صحابه یا فرشتگان را به صورت کامل تصویر کنید. پس مسایل این چنینی وجود دارد که نمی شود به صورت مستقیم اشاره کرد و با  قوانین موجود تعارض پیدا می‌کند.

مدیر انتشارات دارکشمش با اشاره به اینکه باید در این باره راه حل هایی داشته باشیم گفت: برگزاری نشست‌هایی درباره این موضوع بین کشورهای غربی و اسلامی می‌تواند به تبادل فرهنگی در حوزه کتاب کمک کند. ما می‌توانیم به نتایجی برسیم که برای همه مفید باشد.

او پیشنهاد کرد: کنفرانسی بین‌المللی درباره کتاب کودک برگزار شود و سندی در آن تدوین شود و این سند معیارها و ارزش‌های کشورهای اسلامی را درباره کتاب کودکان مشخص کند و ناشران بتوانند آثار خود را در کشورهای اسلامی منتشر کنند. اگر چنین اتفاقی صورت نگیرد نویسنده قربانی خواهد بود.

در ادامه فرهاد فلاح از تجربه متفاوت خود در حوزه امریکای لاتین سخن گفت و درباره مخاطبانی که شبیه مخاطب جهان عرب نیستند بیان کرد: امریکای لاتین بیش از 200 میلیون کودک و نوجوان دارد و این نشان می‌دهد چه نیروی نهفته و بالفعلی در این منطقه وجود دارد که همگی نیز -به جز منطقه خاصی در شمال برزیل- به زبان اسپانیایی سخن می‌گویند که این همزبانی ظرفیت خوبی را برای انجام فعالیت فرهنگی فراهم کرده است. 

وی ادامه داد: اما نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که منطقه امریکای لاتین از لحاظ فرهنگی شرایط خاصی دارد و آن به دلیل سالها مستعمره کشورهای استعمارگر بودن است. در نتیجه ما با سقوط اخلاق و تخریب مفهوم خانواده مواجهیم. با پدیده‌های جدیدی چون تک‌والد بودن کودکان، زندگی با ناپدری یا نامادری، مادران تنها و... روبه‌رو هستیم که آسب‌های جدی فرهنگی و اخلاقی دیده‌اند.

فلاح افزود: عمده افرادی که در این منطقه زندگی می‌کنند، لائیک هستند و سند 2030 را پذیرفته‌اند و ما را با یک مساله مهم فرهنگی مواجه کرده‌اند. به این طریق که کشورهایی که سند 2030 را پذیرفته‌اند به دلیل لائیک بودن، با ارائه هرکتابی که المان‌های مذهبی و حتی اسطوره‌ای و اساطیری داشته باشد، مخالفت می‌کنند.

ضحا خصاونه راوی کتاب‌های کودک در پاسخ به سوالی که از او درباره تجربه‌اش در انتخاب داستان‌ها برای ترجمه پرسیدند، بیان کرد: پیامبر می‌فرماید من مبعوث شدم تا اخلاق را بر شما تکمیل کنم پس این نشان می‌دهد که همه ادیان در زمینه اخلاق باهم مشترک هستند و اشتراک دارند.

او گفت: من سعی می‌کنم کتاب‌هایی را انتخاب کنم که علاوه بر سرگرم کننده بودن از لحاظ به صورت غیرمستقیم به مسایل اخلاقی هم اشاره داشته باشد و مسایل اخلاقی در کتاب‌های ما باید بعد بین‌المللی هم داشته باشد. مثلا ما می‌توانیم زنان و دخترانمان را با حجاب به تصویر بکشسم تا به همه دنیا درباره فضیلت حجاب بگوییم.  

این نویسنده و مربی کودک اردنی در ادامه این نشست طی سخنانی گفت: من کتابی را نوشتم که در آن به این تاکید کردم که همه ما انسان هستیم و در هر کجا زندگی می کنیم می‌خندیم، فکر می‌کنیم و می‌اندیشیم. کودکانی که سوال می‌کنند چرا باید حجاب داشته باشیم، این ما را به بحث‌های فلسفی می کشاند. بنابراین برخی از فضیلت‌های اخلاقی و فلسفی را نمی‌شود با دو قصه برای کودکان بیان کرد و باید از چندین قصه استفاده کرد.

او گفت: بحث دوست داشتن و احترام به خود بسیار مهم است و باید در این حوزه کار کنیم چون اگر کودکان خودشان را دوست داشته باشند می‌توانند دیگران را هم دوست داشته باشند.