به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در آذربایجان‌شرقی، نشست فرهنگی «یک ماه یک کتاب» با خوانش کتاب «تاریخ و مشاهیر شتربان تبریز» توسط سازمان فرهنگی، هنری، ورزشی شهرداری تبریز عصر دوشنبه در خانه ختایی این شهر برگزار شد.
 
این کتاب به معرفی محله شتربان تبریز که از محلات قدیمی این شهر و خاستگاه بسیاری از تحولات و رویدادهای تاریخی بوده است، اختصاص دارد که توسط کریم میمنت‌نژاد به همراه یونس جعفرزاده تالیف شده است.

تبریز شهری بزرگ اما مظلوم 
مهدی لذیری، پژوهشگر حوزه تاریخ تبریز در مراسم نقد کتاب شتربان گفت: تبریز شهر ویژه‌ای است؛ نه به خاطر اینکه من اهل تبریز هستم، این را می‌گویم بلکه همه از زمان‌های قدیم به این قضیه معترف هستند. معروف است که می‌گویند «وقتی در تبریز پاهایتان را روی زمین می‌گذارید، آرام قدم بردارید چراکه در هر جای این خاک مردان بزرگی خوابیده‌اند».

 
وی گفت: متاسفانه ما قدر داشته‌هایمان را نمی‌دانیم و شاید یکی از دلایلش این است که آنقدر انسان‌های بزرگ در تبریز وجود دارند که نمی‌توانیم قدر آنها را بدانیم. به نظر من تبریز در عین بزرگی، مظلوم نیز هست.
 
لذیری در ادامه درباره کتاب «تاریخ و مشاهیر شتربان تبریز» هم گفت: نویسنده در این کتاب از لحاظ تحقیق میدانی قوی عمل کرده است و به‌خوبی به بررسی محله دوه‌چی تبریز که حدود نصف شهر را شامل می‌شود، پرداخته است.

وی ضمن انتقاد از عدم حمایت از هنرمندان در تبریز گفت: در سایر شهرها می‌بینیم که هنرمندان بیشتر مورد حمایت هستند و شاید به این دلیل است که تعداد افراد شاخص در تبریز آنقدر زیاد است که نمی‌توانیم قدر آنها را بدانیم.

 

شهرداری بسیاری از اماکن تاریخی و قدیمی تبریز را از بین برده است
خامنه، استاد بازنشسته تاریخ و فلسفه دانشگاه فرهنگیان تبریز با گلایه از شهرداری تبریز گفت: شهرداری هر جایی را که در این کتاب نام برده شده، از بین برده است.
 
وی گفت: انتظار داشتم در کنار توصیف یک سری مسائل در این کتاب شاهد تحلیل‌ نیز باشم به‌خصوص در قسمت‌های مربوط به مسائل سیاسی بهتر بود به علل و عوامل ایجادکننده رویدادها نیز پرداخته شود.
 
این استاد فلسفه و تاریخ با انتقاد از ورود احساسات نویسنده در نگارش کتاب، گفت: اگر این کتاب را یک اصفهانی می‌نوشت، قطعا از واژه‌هایی مثل «حماسه‌پرور» استفاده نمی‌کرد. در سراسر کتاب مشخص است که نویسنده با عِرق و احساس به شهر خود قلم زده است، در حالی که در نگارش کتاب‌های تاریخی باید احساس را کامل کنار بگذاریم.
 
معادل‌سازی اسامی خاص، ارزش واژه‌ها را از بین می‌برد 
رضا همراز، نویسنده و پژوهشگر تبریزی هم با اشاره به اینکه خودش اهل محله دوه‌چی است، گفت: کتاب «تاریخ و مشاهیر شتربان تبریز» نقاط قوت زیادی دارد از جمله وجود تحقیقات میدانی متعدد و مصاحبه با ده‌ها نفر و استناد به اسنادی که برای اولین بار در این کتاب منتشر شده‌اند را می‌توان نام برد.

 
وی گفت: بهتر بود اسامی خاص همانطور که هستند و به زبان ترکی در کتاب آورده می‌شدند؛ چراکه یک واژه در زبان اصلی معنی خاصی دارد که به هنگام برگرداندن به زبان دیگر ارزش و محتوای خود را از دست می‌دهد.
 
همراز با ابراز خرسندی از آغاز حرکت مونوگرافی نوشتن در تبریز گفت: من کتابی سراغ دارم که در رابطه با یک شهر نوشته شده است و ۱۲۰ صفحه را شامل می‌شود در حالی که کتاب حاضر تنها به یک محله تبریز اختصاص دارد و نزدیک ۶۰۰ صفحه است و من به جرات می‌گویم برای تمام محلات تبریز می‌توان چنین کتابی نوشت، چرا که جای حرف در این شهر زیاد داریم.
 
تحقیق درباره محلات جسارت زیادی می‌خواهد
جواد حاج‌‌علیزاده، دانش‌آموخته مقطع دکتری جغرافیا و عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان هم در سخنانی با بیان اینکه نگارش کتاب در حوزه‌ تاریخ کشورها یا شهرها راحت‌تر از محلات است، گفت: یکی از هنرهای نویسنده کتاب «تاریخ و مشاهیر شتربان تبریز» آن است که به بررسی تاریخ یک محله پرداخته است.

وی افزود: همه ما می‌دانیم که هر چه موضوعات تاریخی و جغرافیایی جزئی‌تر و محلی‌تر باشند، یافتن منابع و اسناد سخت‌تر است و ورود به این قضیه جسارت می‌خواهد.
 
حاج‌علیزاده تاکید کرد: این کتاب می‌تواند حتی به‌عنوان کتاب کمک درسی در اختیار دانشجویان قرار بگیرد با این حال بهتر بود از نقشه‌های قدیمی تبریز برای تشریح جزئیات محله استفاده شود تا مخاطب به وسیله نقشه‌های قدیمی درون کتاب سیر کند.
 
وی با بیان اینکه ما جغرافیدانان معتقدیم هیچ رویداد تاریخی نمی‌تواند در خلاء روی دهد، افزود: در این کتاب پیوند جغرافیا و تاریخ کمرنگ است و نیاز بود بیشتر به این قضیه پرداخته شود. همچنین اقتصاد منطقه کمتر مورد بررسی قرار گرفته است.

حاج علیزاده به کار بردن معادل فارسی کلمه «شتربان» به جای «دوه‌چی» و سایر کلمات در کتاب را مورد نقد قرار داد و گفت: برخی از اسامی در کتاب به زبان اصلی نوشته شده و برخی دیگر معادل‌سازی شده‌اند و بهتر بود نویسنده تکلیف خود را در این زمینه روشن کند.

آیندگان درباره کتاب «تاریخ و مشاهیر شتربان تبریز» قضاوت خواهند کرد
شهرام خدایی، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی آذربایجان‌شرقی نیز در این نشست تخصصی گفت: اینکه به واسطه و به بهانه نقد یک کتاب یک جا جمع می‌شویم، خصوصاً در دوران منحوس دو ساله کرونا که باعث جدایی انسان‌ها از هم شده است، جای شکر دارد.
 
وی با اشاره به اینکه سنت نشست کتابخوان را خود او در سال ۱۳۹۰ هنگام فعالیت در حوزه هنری تبریز بنا نهاده است، افزود: خوشحالم که این قبیل نشست‌ها توسط سایر نهادهای فرهنگی نیز ادامه دارد.

 
وی در رابطه با کتاب یادشده گفت: نکته مهم این کتاب آن است که بسیاری از افرادی که با تاریخ محله شتربان آگاهی داشتند، هنوز زنده‌اند و اگر این کتاب چندین سال بعد نوشته می‌شد، ما دیگر به این منابع دسترسی نداشتیم.
 
خدایی تاکید کرد: کتاب حاضر نه برای امروز بلکه برای هزاران سال بعد قابل اهمیت است؛ چرا که دربرگیرنده رفتارهای اجتماعی، رویدادهای تاریخی و مناسبات انسان‌هایی است که در برهه‌ای از زمان وجود داشتند و قرن‌ها بعد این کتاب توسط آیندگان قضاوت خواهد شد.

تحلیل و تفسیر تاریخی نیازمند آگاهی کامل از سوژه است
کریم میمنت‌نژاد، نویسنده کتاب «تاریخ و مشاهیر شتربان تبریز» با اشاره به نقدهای مطرح شده در رابطه با کتاب گفت: من در زمان تالیف این کتاب حدود ۲۰ سال سن داشتم و طبیعتاً فاقد قدرت تحلیل مسائل تاریخی بودم و حتی همچنان نیز احساس می‌کنم نباید تحلیل‌های شخصی خودم را در کتاب بیاورم؛ چرا که ما اگر در یک مورد اطلاعاتی داشته باشیم، قطعاً از صدها مورد بی‌خبریم، بنابراین قبل از این که اطلاعات کاملی در مورد یک پدیده داشته باشیم نباید آن را تفسیر یا تحلیل کنیم.

 
وی با اشاره به نقدهای مطرح شده در زمینه به کار بردن اسامی خاص به زبان فارسی گفت: من در این کتاب سعی کردم زبان را به دو قسمت تقسیم کنم و اسامی مربوط به بحث‌های حاکمیتی مانند امورات نظامی‌گری را به زبان ترکی و امور دیوانی را به زبان فارسی بنویسم و در این رابطه اسلوب‌های به کار گرفته شده در کتاب‌های قدیمی متوسل شدم.
 
میمنت‌نژاد گفت: اینکه گفته می‌شود نباید نویسنده احساسات خود را لابه‌لای مطالب تاریخی به کار بگیرد، نوعی نگرش آکادمیک است در حالی که من معتقدم باید ردّ قلم نویسنده در کتاب دیده شود و در کنار پرداختن به چهره‌های خاص و رویدادهای مهم جای خالی مردم عادی و زندگی روزمره نیز با به کار بردن احساسات نویسنده پر شود.
 
وی با بیان اینکه در شهر تبریز هزاران چهره شاخص و رویداد تاریخی وجود دارند که هنوز بررسی نشده‌اند، ادامه داد: ما در این شهر هنوز نتوانسته‌ایم یک بنیاد تبریزپژوهی داشته باشیم، در حالی که در شهرهای همجوار مثل اردبیل و ارومیه چنین بنیادی وجود دارد.
 
میمنت‌نژاد تاکید کرد: اگر بنیاد علمی در شهر برای تبریز پژوهی وجود نداشته باشد، چاپ کتاب من و امثال من راه به جایی نمی‌برد و در کنار آن برخی افراد تازه‌کار بدون توجه به عمق و اهمیت مسئله اقدام به چاپ کتاب‌هایی می‌کنند که خالی از عنصر تحقیق علمی است و اگر به این قضیه توجه نکنیم با اطلاعات نادرستی که در کتاب‌ها داده می‌شود، آیندگان را نیز به اشتباه می‌اندازیم.