به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب حاضر شامل دو بخش و پنج مقاله است. موضوع سه مقاله بخش اول «غفلت» از اهمیت و ضرورت برنامه‌ریزی و مدیریت تحولات کالبدی در «منطقه‌ها یا مجموعه‌های شهری» ــ به‌عنوان عرصه واقعی شهرهاــ است. این منطقه‌ها یا مجموعه‌های شهری هریک شامل یک (یا چند) شهر اصلی با تعداد زیادی شهر و روستا و مراکز کار و فعالیت در پیرامون آنها هستند و بازارهای واحدی از سکونت و فعالیت را تشکیل می‌دهند. بخش دوم شامل دو مقاله است. مقاله چهارم شرح ناکامی تجربه «طرح ساختاری ـ راهبردی» در ایران به‌عنوان مصداق بارزی از یک «سوءتفاهم» رایج است مبنی بر این‌که می‌توان آموزه‌ها، الگوها و دستاوردهای غرب در حوزه‌های اجتماعی ـ سیاسی را ــ مانند کالاهای ساخته‌شده و انواع فناوری‌های نوین ــ به کشور وارد و از آنها استفاده کرد. مقاله پنجم نیز شرح مختصر آثار و نتایج زیان‌بار یک «سوءتفاهم» دیگر است مبنی بر این‌که با تعیین ضوابط و استانداردهای «سرانه» می‌توان، ضمن رفع کمبودهای موجود، نیازهای آینده شهرها را در زمینه انواع خدمات و تسهیلات شهری ــ با جانمایی آنها در نقشه‌های جامع شهرها ــ تأمین کرد.
بخش اول این کتاب، می‌تواند زمینه آگاهی علاقه‌مندان از مهم‌ترین طرحی را که از نظر نگارنده، طی پنج دهه گذشته در زمینه طرح‌های شهری و منطقه‌ای تهیه شده است در حجمی کمتر و با سهولت بیشتر فراهم کند.
موضوع محوری مقالات بخش اول، توجه و تأکید بر اهمیت پذیرش «منطقه‌ها و حوزه‌های شهری»، به‌عنوان عرصه واقعی شهرها در فرایند تهیه برنامه‌ها و طرح‌های شهری و مدیریت تحولات آنهاست؛ واقعیت مهمی که از آن غفلت شده است. این بخش شامل سه مقاله به شرح زیر است: معرفی «طرح کالبدی منطقه گیلان و مازندران»، مصوب سال ۱۳۷۳ در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران این مقاله را ۲۵ سال پیش، نگارنده نوشت و در پاییز سال ۱۳۷۳ نیز در شماره چهاردهم فصلنامه آبادی به چاپ رسید. دلیل ارائه مجدد آن با انجام مختصری ویرایش و افزودن چند نقشه رنگی، و همچنین متن کامل مصوبه شورای عالی شهرسازی، این است که اولا، به همراه دو مقاله دیگر این بخش می‌تواند تصویری جامع‌تر از «غفلتی که موضوع مورد نظر ماست» به مخاطب ارائه دهد، و ثانيا، از فراموش شدن سابقه یک طرح بسیار مهم جلوگیری کند؛ سابقه‌ای که فقط یک‌بار، آن هم ۲۵ سال پیش، در یک فصلنامه از آن یاد شده است و نسل‌های جوان‌تر حرفه شهرسازی اغلب از آن بی‌خبر هستند.
«معرفی طرح مجموعه شهری تهران»، مصوب سال ۱۳۸۱ در شورای عالی شهرسازی، و سال ۱۳۸۲ در هینت دولت این مقاله خلاصه‌ای است از فصل سوم یک کتاب با عنوان طرح‌های جامع تهران، ۱۳۴۷ - ۱۳۸۶ که در فاصله سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۷ نگارنده آن را تالیف و مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری تهران در مهرماه ۱۳۹۶ آن را چاپ و منتشر کرده است.
مقاله «عملکرد طرح‌های جامع شهری و سیاست زمین در برنامه‌های مسکن» در این کتاب به‌عنوان فصلی از مجموعه مطالعات مفصل «طرح جامع مسكن» که در سال ۱۳۹۲ و سال ۱۳۹۳ از سوی وزارت راه و شهرسازی تهیه شد، و نگارنده کتاب آن را به منظور نشان دادن اهمیت و ضرورت هماهنگی طرح‌های جامع مسکن با طرح‌های جامع شهری، نوشته است. زیرا همانطور که می‌دانیم عرصه جغرافیایی اجرای بسیاری از سیاست‌های مسکن، از جمله احداث شهرهای جدید، طرح‌های آماده‌سازی زمین، مسکن مهر و نظایر آن، نه در محدوده شهرها، بلکه در منطقه‌های شهری» است که غفلت از آن در طرح‌های جامع مسکن نه تنها سرچشمه خسارت‌های بسیار بوده است، بلکه عامل اصلی در موفقیت ناچیز اقدامات دولت در مناطق شهری کشور طی چند دهه گذشته به شمار می‌آید. به همین دلیل و نیز با توجه به ارتباط موضوع با مطالب بخش اول کتاب حاضر، مقاله مذکور با مختصری ویرایش و به روز رسانی بعضی ارقام و اطلاعات، در این کتاب نیز ارائه شده است تا موضوعی با این اهمیت در میان هزاران صفحه گزارش‌های مطالعات طرح جامع مسكن، که هیچگاه برای آگاهی و استفاده عموم نیز منتشر نشد، به بایگانی‌ها سپرده نشود.
در مقالات چهارم و پنجم که با استفاده از منابع متعدد تهیه و در بخش دوم ارائه شده‌اند نیز به ترتیب سوء تفاهم‌های رایج درباره طرح‌های ساختاری - راهبردی» و «سرانه کاربری‌های شهری» (به مثابه مبنای برنامه‌ریزی برای کاربری زمین در طرح‌های جامع و تفصیلی)، مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند؛ موضوعاتی که بنا به تجربه چندین ده ساله و اعتقاد نگارنده به خسارت‌های ناشی از وجود و استمرارشان در پنج دهه گذشته، نوشتن در مورد آنها ضروری بوده است.
در «مقدمه» این کتاب می‌خوانیم: ««منطقه شهری حوزه شهری»، «منطقه شهری»، «منطقه کلان شهری» و ...، مفاهیمی هستند که در پی تحولات عظیم پس از انقلاب صنعتی اروپا صورت واقعیت یافته‌اند. از حدود ۴ تا ۵ هزار سال قبل که شهرها شکل گرفته‌اند تا همین ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال پیش، کالبد همه شهرهای جهان محدوده‌های به هم پیوسته‌ای بوده است، محصور در داخل حصارها و دیوارها، با اراضی زراعی، فضاهای روستایی و یا کوه و بیابان در پیرامونشان، و فاصله‌های زیاد با شهرهای دیگر. اما تحولات پس از انقلاب صنعتی، از جمله و به‌ویژه، کاهش مرگ و میر و افزایش جمعیت، شکل‌گیری تولید صنعتی و استقرار کارخانه‌ها در شهرها، افزایش فوق‌العاده میزان شهرنشینی و تعداد شهرها، شکل‌گیری امکانات و ابزارهای ارتباطی جدید (خطوط ریلی، و در پی آن اختراع و رواج استفاده از اتومبیل)، به سرعت باعث تخریب و فروریختن دیوارها و حصارهای اطراف شهرها و گسترش بی‌سابقه آنها در نواحی اطراف و شکل‌گیری مناطق شهری، به صورتی که امروز آنها را می‌شناسیم، گردیدند. بدیهی است که در ابتدا این شهرهای بزرگ و کلان شهرهایی مثل لندن و پاریس بودند که با این تحول روبه‌رو شدند. ولی امروز که ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال از آن زمان می‌گذرد این مفهوم تقریبا در همه شهرهای کوچک و متوسط نیز مصداق پیدا کرده است.»
کتاب «یک غفلت و دو سوء تفاهم» نوشته مجید غمامی در زمینه طرح‌های جامع شهری و منطقه‌ای است که در 206 صفحه و با قیمت 86000 تومان از سوی نشر مرکز روانه بازار نشر شده است.
چهارشنبه ۱ دی ۱۴۰۰ - ۰۹:۳۸
نظر شما