کتاب «انقلاب اسلامی در اردبیل» با استناد به اسناد منتشرنشده و روایت‌های ناگفته، به بررسی جایگاه اردبیل در تاریخ معاصر ایران و نقش مردم این استان در پیروزی انقلاب اسلامی می‌پردازد. این اثر می‌کوشد تا فرایند شکل‌گیری، پیروزی و تثبیت انقلاب اسلامی در استان اردبیل را بررسی کند.
پروانه رضاقلیزاده، مدیرکل جدید کتابخانه‌های عمومی استان اردبیل در ابتدای این مراسم با ارائه توضیحاتی درباره این کتاب گفت: کتاب «انقلاب اسلامی در اردبیل» در هشت فصل به روایت تاریخ انقلاب اسلامی در اردبیل می‌پردازد. گرچه شروع مباحث در اردبیل از فصل پنجم کتاب آغاز می‌شود، اما شناخت پیشینه حرکت اسلامی در این شهر مهم مذهبی ایجاب می‌کرد وضعیت آن از مشروطه تا شروع نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) مورد بررسی قرار گیرد.
وی اظهار کرد: فصل اول کتاب به پیشینه نام و تاریخ مختصر اردبیل از ادوار کهن تا جنبش مشروطه می‌پردازد. در این فصل نقش خاندان شیخ صفی در رسمیت‌یافتن تشیع مورد اشاره قرار گرفته است. در فصل دوم روایت تاریخی اردبیل از انقلاب مشروطه تا سقوط رضاشاه را دربر می‌گیرد. در فصل سوم حوادث تاریخی اردبیل از شهریور 1320 تا 1325 بررسی شده است. در فصل بعدی تحولات روی داده در اردبیل از سال 1325 تا 1339 مورد توجه بوده است.
رضاقلیزاده عنوان کرد: در فصل پنجم به بررسی فعالیت‌های صورت گرفته در اردبیل از شروع نهضت اسلامی تا تبعید امام خمینی پرداخته شده است. فصل ششم به مقطع مهم نهضت اسلامی به مقطع مهم نهضت اسلامی در اردبیل در ایام تبعید امام خمینی(ره) می‌پردازد. در این دوره نسبتاً طولانی علمای مجاهد و مبارزان انقلابی با فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی جریان نهضت را علی‌رغم سرکوب و اختناق زنده نگاه داشتند. فصل هفتم کتاب فراز مهم تاریخ انقلاب اسلامی در اردبیل را از اوج‌گیری نهضت اسلامی با شهادت حاج‌آقا مصطفی تا رمضان 1357 را مورد بررسی قرار می‌دهد. موضوع فصل هشتم دوران انقلاب اسلامی در اردبیل است که از مهرماه تا تثبیت انقلاب را شامل می‌شود.
اصغر تقی‌زاده شکیبا، از فعالان فرهنگی و هنری و مدیر کل اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی اردبیل در ادامه این مراسم ضمن تبریک آغاز چهل‌وسومین دوره پیروزی انقلاب اسلامی گفت: همه می‌دانیم که انقلاب اسلامی تجلی اراده جمعی ملت ایران بود و این نهضت با رهبری داهیانه امام خمینی(ره) و یاران باوفای ایشان به وقوع پیوست و در اواخر قرن بیستم این رویداد پدیدار شد و فرهنگ و ارزش‌های انقلاب اسلامی توانست جایگزین رژیم ستمشاهی شود. در حالی که قرن‌ها ملت ایران تحت ستم سلاطین قرار داشتند، این انقلاب با تأثیرگذاری خود تحولات عظیم را در عرصه‌های اجتماعی به‌وجود آورد.
وی اظهار کرد: طبیعی است که انقلاب اسلامی در اردبیل مورد بازشناسی قرار گیرد. انقلاب اسلامی در اردبیل مدیون تلاش‌ها و زحمات بزرگوارانی مانند آیت‌الله مروج اردبیلی، آیت‌الله مسائلی و دیگر عزیزان است که در حوزه روحانیت در پدیدارشدن انقلاب اسلامی و رشد آن در اردبیل نقش به‌سزایی داشتند.
تقی‌زاده شکیبا عنوان کرد: اولین جلسات انقلاب اسلامی در مسجد نواب صفوی فعلی توسط آیت‌الله مروج اداره می‌شد که بعدها این جلسات در مسجد میرزا علی‌اکبر اردبیل ادامه یافت و با روشن‌شدن آرمان‌های انقلاب اسلامی این نهضت فراگیر شد و امروز شاهد آغاز چهل‌وسومین سالگرد انقلاب اسلامی هستیم.
وی با اشاره به پیچیده‌بودن امر تاریخ‌نگاری افزود: امام راحل در همان آغاز پیروزی انقلاب اسلامی دغدغه بسیاری در این زمینه داشتند و همواره تأکید می‌کردند که مورخان انقلاب اسلامی به درستی از انگیزه‌ها و آرمان‌های انقلاب بنویسند تا برای نسل‌های آینده به ودیعه گذاشته شود و دیگران نتوانند آن را تحریف کنند.
این فعال فرهنگی و هنری بیان کرد: تاریخ‌نگاری برگرفته از اندیشه نسل معاصر خود است. تاریخ‌نگاری از زمانی در ایران شکل گرفت که مسئولان گذشته به فرنگ سفر کردند و تاریخ‌نگاری شکل گرفت؛ اما تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی با تاریخ‌نگاری پهلوی بسیار متفاوت است. شناخت رخدادهای تاریخی در انقلاب اسلامی برای ما بسیار مهم است و با توجه به اینکه تاریخ‌نگاری از حالت تفننی بیرون آمده، امروزه دانش کاربردی تلقی می‌شود که در سیاست و اقتصاد و ... بسیار اثرگذار است.
وی با اشاره به نویسندگان این کتاب گفت: نویسندگان این اثر با ورود به مرکز اسناد انقلاب اسلامی این اثر ارزشمند را برای اردبیل خلق کردند و امید است نسل‌های آتی از انگیزه‌ها و وقوع این رخداد عظیم آگاه شوند و از این پدیده عظیم انقلاب اسلامی محافظت کنند.
مجتبی خلیل‌زاده، فرزند آیت‌الله بیوک خلیل‌زاده (مروج)، مدیر مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی آیت‌الله مروج(ره) نیز در ادامه این مراسم به ذکر چند خاطره از جریان پیروزی انقلاب اسلامی پرداخت و گفت: کاملاً واضح و مشخص است که روحانیت مبارز شیعه در پیروزی انقلاب اسلامی نقش به‌سزایی داشته‌اند در اردبیل هم از جمله روحانیونی که نقش برجسته‌ای در این زمینه داشتند، مرحوم آیت‌الله مروج بودند و در خاطراتی که در جریان پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 به ذهنم می‌رسد، مربوط به زمانی است که نقطه شروع انقلاب و نهضت اردبیل به حساب می‌آید و به مراسم بزرگداشت شهدای تبریز بازمی‌گردد که با توجه به خفقانی که وجود داشت و کمبود امکانات، اعلامیه‌هایی را تهیه کرده بودیم و پخش می‌کردیم که در نهایت نیز این جلسه خیلی باشکوه برگزار شد و حاج‌آقا در آن مراسم سخنرانی شدیدالحنی را علیه شاه داشتند و مردم هم خیلی ابراز احساسات کردند به طوری که از نوارهای کاست جلسه سخنرانی چندصدتا تکثیر شد و به نقاط مختلف کشور ارسال شد.
وی اظهار کرد: خاطره دوم به شب‌های ماه رمضان سال 1357 برمی‌گردد که معمولاً سخنرانی‌هایی بعد از افطار در مساجد شهر برگزار می‌شد. از جمله این مساجد، مسجد میرزا علی‌اکبر بود که سخنرانی از قم برای این مراسم در ماه رمضان دعوت شده بود و حدود سه شب این مراسم در مسجد برگزار شد وقتی ساواک نقش این جلسات را احساس کرد، تصمیم به دستگیری ایشان گرفتند و ایشان شب‌ها در منزل ما سکونت داشتند در یکی از شب‌ها نیم ساعت مانده به سحری مأموران ساواک به درب منزل ما آمدند و ایشان را با خود بردند.
نجات نسل آینده از سردرگمی با مستندسازی رخدادهای انقلاب اسلامی
در بخش دیگر این مراسم، بهروز ندایی، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری اردبیل به تبیین اساس انقلاب اسلامی با توجه به بیانیه گام دوم انقلاب پرداخت و گفت: معمولاً انقلاب اسلامی را به قبل از پیروزی انقلاب، حین انقلاب، انقلاب طی چهل سال گذشته و آینده تقسیم می‌کنند و شروع کارها از همان آغاز انقلاب است که افراد بسیاری متحمل زحمات فراوان شدند و عده‌ای شهید و مجروح شدند. مستندسازی زحمات این عزیزان کار بسیار ارزشمندی است چون اگر این اقدام صورت نپذیرد نسل آینده دچار سردرگمی می‌شود، بنابراین باید در قالب کتاب، نوشت‌افزار و رسانه این موارد را مستندسازی کنیم.
وی اظهار کرد: آنچه به نظر می‌رسد، امکان مستندسازی و جمع‌آوری اتفاقاتی که در یک شهر رخ داده در یک کتاب امکان‌پذیر نیست. نویسندگان این کتاب، فعالیت اردبیل را طی 500 سال اخیر بررسی کرده‌اند و امید است نویسندگان در زمینه فصل آخر کتاب که مربوط به انقلاب اسلامی است بیشتر مبادرت ورزند.
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری اردبیل افزود: با توجه به اینکه در استان اردبیل نام مرکز و استان یکی است، بیشتر به مرکز توجه می‌شود در حالی که در شهرستان‌های این استان فعالیت‌های بسیاری هماهنگ با مرکز استان انجام شده است که امید است این موارد نیز مورد توجه قرار گیرد.
وی همچنین از راه‌اندازی موزه انقلاب اسلامی در اردبیل خبر داد و گفت: امید است اسناد مربوط به پیروزی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس مستندسازی شود و در اختیار همگان قرار گیرد.
مهدی توکلیان، مدیر کل روابط عمومی و امور بین‌الملل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز با گرامیداشت یاد آیت‌الله مشکینی، آیت‌الله مروج و دیگر روحانیون مبارز که در فعالیت‌های فرهنگی در دوران پیروزی انقلاب اسلامی نقش مؤثری داشتند، گفت: رهبر معظم انقلاب اسلامی در سفری که به استان اردبیل داشتند به دو نکته حائز اهمیت اشاره کردند یکی ایستادگی و دفاع اردبیلی‌ها در زمان حمله مغول و دیگری احیای مذهب اهل بیت(ع) و حضور علمای بزرگ در این استان است.
وی اظهار کرد: ترویج کتابخوانی از سیاست‌های مرکز کتابخانه ملی است و باید این میراث مکتوب را به نسل کتابخوان معرفی کنیم تا با تاریخ انقلاب در بخشی از کشور آشنا شوند.
اردبیل؛ شهری ممتاز در هویت‌سازی ایران اسلامی شیعی معاصر
محمدمهدی اسماعیلی، معاون پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی نیز در این مراسم گفت: اردبیل به لحاظ جایگاه تاریخی شهری ممتاز در هویت‌سازی ایران اسلامی شیعی معاصر محسوب می‌شود که در 500 سال اخیر در مقاطع تاریخی مختلف نقش مهمی ایفا کرده است.
وی اظهار کرد: بسیاری از پیشکسوتان که در پیروزی انقلاب اسلامی نقش داشتند، سال‌های عمرشان به عدد بالا می‌رسد و ممکن است در آینده آن‌ها را نداشته باشیم، بنابراین یکی از اولویت‌های کاری ما در سال‌های آینده تکمیل تاریخ‌نگاری انقلاب در شهرستان‌ها و استان‌های مختلف است.
اسماعیلی بیان کرد: بخش عمده این کتاب به مباحث انقلاب اسلامی پرداخته و البته بابش باز است و پژوهشگران محلی را ترغیب و راهنمایی می‌کنیم تا آثار را تولید کنند. در همین زمان نیز حدود 20 پروژه در حوزه تاریخ مناطق در دست چاپ داریم و سه جلد از مجموعه‌ها آماده شده است.
ولی اسماعیلی، نماینده مردم گرمی در مجلس شورای اسلامی نیز ضمن تشکر از مؤلفان این کتاب گفت: اردبیل پیشینه قدیمی و کیفی در بحث انقلاب اسلامی داشته که 47 شهید در راه انقلاب تقدیم کرده است و باید تمام این‌ها را مکتوب داشته باشیم.
وی اظهار کرد: در حال حاضر بسیاری از سایت‌ها و رسانه‌های بیگانه یک خط فکری در خصوص آزادی در زمان طاغوت تبلیغ می‌کنند که خیلی مفتضحانه است و این مسئولیت نخبگان را سنگین می‌کند که این مسائل را مستندسازی کنند.
لزوم توجه به نقش مردم مغان و عشایر در مستندنگاری‌ها
اسماعیلی با تأکید بر اینکه در تألیف آثار و مستندنگاری‌ها باید نقش مردم مغان و عشایر نیز مورد توجه قرار گیرد، افزود: خفقانی که طاغوت رقم زده بود با اقتدار ملی ما در عرصه‌های مختلف قابل مقایسه نیست و این پیشرفت‌ها باید در اختیار نسل‌های آتی قرار گیرد.
صدیف بدری، رئیس مجمع نمایندگان استان اردبیل در مجلس شورای اسلامی نیز ضمن گرامیداشت یاد و نام شهدا و بنیانگذار انقلاب اسلامی و شهدای دفاع مقدس گفت: استان اردبیل دو حق بزرگ بر گردن ایران دارد، یکی حفظ انسجام ایران در زمان شاه اسماعیل صفوی و دیگری موضوع احیای مذهب تشیع است و در کنار این‌ها در زمینه پیروزی انقلاب اسلامی، مردم دلاور اردبیل نقش بسزایی در کنار مردم انقلابی ایران داشتند.
وی اظهار کرد: مکتب انقلاب اسلامی ایران که امام(ره) رهبری آن را بر عهده داشتند باعث شد که ایران در دفاع مقدس مقابل تمام دنیا ایستادگی کرد و پیروز شد.
رحیم نیکبخت، نویسنده کتاب «انقلاب اسلامی در اردبیل» ضمن تبریک ایام رجبیه، تألیف این کتاب را نقشه راهی برای کارهای بعدی عنوان کرد و گفت: در رابطه با علمای مجاهد اردبیل خیلی کم تک‌نگاری صورت گرفته باید در آثاری که تولید می‌شود به نقش کانون‌های انقلابی اردبیل، نقش شهدا و نوحه‌خوانان مثل مرحوم مؤذن‌زاده، دانشجویان و فرهنگیان و بانوان در پیروزی انقلاب اسلامی توجه شود.
انتشار کتاب انقلاب برای کودکان مورد توجه قرار گیرد
وی اظهار کرد: تاریخ شفاهی فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی نیز بسیار مهم است که در این زمینه آیت‌الله مروج نقش مهمی داشتند. همچنین نقش داستان انقلاب در اردبیل باید مورد توجه قرار گیرد و برای کودکان باید تولید کتاب داشته باشیم و انقلاب را در قالب داستان به نسلی که قرار است جایگزین ما شوند ارائه دهیم.
کتاب «انقلاب اسلامی در اردبیل» به قلم رجب ایزدی و رحیم نیکبخت در 636 صفحه به قیمت 86 هزار تومان توسط موسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی چاپ و منتشر شد.
نظر شما