به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست «آینده دانش و کتاب در پرتو تحولات فضای مجازی» عصر امروز با حضور رضا ماحوزی و جبار رحمانی از اعضای موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سرای اهل قلم به صورت مجازی برگزار شد.
 
ماحوزی در این نشست با بیان اینکه کتاب تریبون پژوهش و پژوهشگران است و ساخت اجتماعی و نهادی آموزش همواره کتاب بوده است گفت: همواره محققان سعی کرده‌اند از طریق تریبون کتاب سخنان و اندیشه‌اشان را به بقیه مخاطبان برسانند بنابراین طی هزاران سال گذشته کتاب تریبون اندیشه بوده است.
 
او افزود: میدان پژوهش‌ محقق مولفه‌هایی دارد؛ نخست موضوع پژوهش است. مولفه دوم ابزار پژوهش است که می‌تواند اطلاعات محور، استدلال محور، ابزار محور و ... باشد. مولفه سوم سفارش دهنده‌ها هستند که می‌تواند دانشگاه، حوزه، جامعه، نهادهای تجاری یا دولت باشد. مولفه پایانی هم مصرف کننده پژوهش است که می‌تواند دولت، شرکت‌های خصوصی، جامعه و دانشگاه باشد.
 
ماحوزی، با طرح این سوال که با این نگاه باید دید که قالب کتاب که طی چندین هزار ساله گذشته ابزار اصلی عرضه پژوهش بوده با توجه به تحولات جدید چه تغییراتی دارد و آیا می‌تواند دوام بیاورد توضیح داد: دنیای علم دنیای تعاملات و روابط است و اگر تاریخ نهادها، سیاست‌ها و ... را ببینیم همواره با این موضوع مواجه هستیم که رفت وآمدهای علمی در داخل و خارج وجود داشته است. از ده سال پیش پروژه انقلاب صنعتی چهارم کلید خورده و نصف این مسیر پیموده شده است؛ اما در ابتدای سال 2020 ما ایرانیان با شوک بسیار بزرگ کرونا مواجه شدیم که تعطیلی دانشگاهه‌ا را در پی داشت و در واقع توقف شاهراه تعاملات علمی را مواجه هستیم.
 
او ادامه داد: پس میدان پژوهش به صورت کلی دچار توقف جدی شد و تنها موسسات محدود آزمایشگاهی آن هم برای کار روی کرونا مشغول به کرونا بودند به غیر از این رفت و آمدهای آکادمیک دچار توقف شد.
 
این مدرس دانشگاه گفت: بعد از گیجی چندماهه به پشتوانه ده سال کار در انقلاب صنعتی چهارم( هوش مصنوعی، بیگ دیتا و اینترنت) باعث شد میدان‌های پژوهش تغییر کند و نوع متفاوتی از سفارش‌ها، ابزارهای پژوهش و حتی مصرف کننده هم ایجاد شد و متناسب با تعریف جدید میدان پژوهش ما وارد قلمرو نظام دانایی شدیم که شکل فعلی‌اش با شکل قدیمی نظام دانایی کاملا متفاوت بود.
 
او با بیان اینکه امروز فضای جدید کنشگران را به شکل دیگری به هم متصل کرده و کرونا در کنار زیرساخت‌های اخیر بلافاصله تغییر فاز داده و همه را تبدیل به شکل مجازی کرده یادآور شد: در میدان پژوهشی جدید ایرانی و غیر ایرانی جای خود را به پژوهش‌های مشترکی می‌دهند که تلاش می‌کنند تنها محدود به کتاب نباشند؛ اگر قالب قبلی فقط کتاب بود و قالب‌هایی مثل فیدیبو و ... در مرحله بعدی قرار می‌گرفت بدین معنی که اول کتاب تولید می‌شد بعد این ها، اما امروز این نسبت کاملا جدید شده و قالب‌هایی الان وجود دارد که اساسا ممکن است در ابتدا کتاب نباشد.

ماحوزی گفت: امروز وضعیت کاملا قابل در دسترس برای همه جامعه جهانی وجود دارد و در آینده کلاس‌های جدیدی تعریف می‌شود که حضوری نیستو کتابخانه‌ای هست اما کتابخانه‌ای نیست. بنابراین دانشجویان و استادان به شیوه‌های متعددتری با هم تعامل دارند و پژوهش هم وقتی انجام می‌شود فقط محدود به قالب کتاب نمی‌شود و قالب‌های جایگزین کتاب آن قدر متنوع می‌شود که کتاب یکی از آن هزاران قالب باشد.
 
به گفته این مدرس دانشگاه، در این تصویرکه با زیرساخت‌های اینترنتی فراهم می‌شود تا ده سال آینده می‌توان گفت که چه سفارش دهنده، ابزار، مصرف کننده و ... چه تغییراتی دارد و اساسا سوالات دیگری است که می‌توان طرح کرد.
 
او عنوان کرد: در دنیای جدید باید دید جامعه‌ای که می‌خواهد به صورت مجازی زیست کند چه تعریفی از مشکلات خودش دارد. این انسان وقتی می‌خواهد از اخلاق حرف بزند از چه سخن می‌گوید؟ علوم انسانی و اجتماعی در این فضا چه داده‌های متفاوتی نسبت ب تغییرات پیش آمده خواهد داشت؟
 
ماحوزی در بخش دیگری از سخنانش به شکاف دیجیتال و تاثیرات آن بر آموزش اشاره کرد و گفت: ما امروز شکاف دیجیتالی در ایران داریم. کرونا موجب شد ما متوجه شویم که در این زمینه چه مشکلاتی داریم و اتفاقات انقلاب صنعتی چهارم چه شرایطی را رقم زده است. بنابراین باید در این وضعیت شکاف دیجیتال را کم کنیم.
 
او تاکید کرد: امروز معلمان ایرانی با توجه به این شکاف‌های دیجیتال نسبت به معلمان خارجی دردسرهای بسیاری دارند. اگر این شکاف کم شود فائق آمدن بر سایر مشکلاتمان با توجه به استفاده از زیرساخت‌های اینترنتی راحت‌تر خواهد بود و می‌توانیم با کنشگران دنیا ارتباط بگیریم و از پژوهش‌های خارجی استفاده کنیم.
 
ماحوزی در پایان گفت: من در کتاب «آموزش عالی و بحران کرونا درایران» بیان کردم وگفتم که وضعیت پادرهوایی مدیران ایرانی وجود دارد بدین شکل که ما در حسرت بازگشت به گذشته و نگاهی به آینده هستیم. ما الان در حال زجر کشیدن هستیم به دلیل اینکه زیرساخت‌های لازم را در این باره نداریم. با اینکه 9 ماه از پاندمی کرونا گذشته هنوز سیستم آموزشی مجازی در آموزش عالی مشکلات فراوانی دارد و در سطوح پایین‌تر که شرایط بسیار بدتر است. بنابراین لازم است که این مشکلات مرتفع شود.

جبار رحمانی هم در این نشست با بیان اینکه اگر می‌خواهیم به سمت جامعه دانایی برویم باید مصرف سرانه کتاب را افزایش دهیم گفت: ما الان 12 و نیم دقیقه مصرف سرانه کتاب داریم و قشر اندکی در جامعه ما کتابخوان هستند. از سوی دیگر  کپی رایت در ایران رعایت نمی‌شود و نه تنها در کتاب بلکه در موارد محتوایی مثل ترجمه هم باید کپی رایت رعایت شود.