خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) بیش از یک قرن پیش دکتر جو فارمن به همراه برایان گاردینر و جان شانکلین در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که نوعی اختلالات در عملکرد لایه ازن در لایه استراتسفر جو سیاره زمین پیش آمده است. در واقع فارمن فهمید که در بخش‌هایی از لایه ازن عملکرد محافظتی آن چندان عمل نمی‌کند و این می تواند ناشی از افزایش غلضت گازهای گلخانه‌ای، تاثیرات بمب‌های اتمی و حتی لکه‌های خورشیدی باشد.
 
 تا اینکه مقاله‌ای در مجله نیچر از سوی این تیم تحقیقاتی به چاپ رسید و باعث دریافت جایزه برای فارمن به دلیل کشف سوراخ لایه ازن شد. این کشف بزرگ الهام‌بخش پروتکل مونترال شد. بر اساس این پروتکل در سال 1987 اغلب کشورهای دنیا ملزم به کاهش تولید CFC  شدند.
 
گفتنی است فارمن در چنین روزی یعنی در چهاردهم ماه می میلادی در سال 2013 چشم از جهان فروبست.  
در کتاب‌ها چه می‌خوانیم؟
تاکنون کتاب‌های زیادی در ارتباط با این کشف فارمن نوشته شده است که هر کدام نگاه علمی خاص خود را داشتند اما بی شک نازک شدن لایه ازن برای بشر علاوه‌بر تاثیرات زیست‌محیطی می‌تواند بر سلامتی وی اثر گذار باشد.
 
در این راستا کتاب «لایه ازن و تابش فرابنفش؛ پیامدهای محیطی و بهداشتی» تالیف ویکتوریا عزتیان و پریناز پورصفا به طور مفصل به تشریح ارتباط میان حفره ازن با بیماری‌ها پرداخته است. این اثر مشتمل بر هفت فصل است که درباره بیماری‌های غیر واگیردار در ارتباط با تاثیرات حفره ازن و عوامل محیطی و نوسانات ازن و تاثیرت آن بر سلامتی و محیط می‌پردازد.
 
حکایت یک چالش بزرگ
با توجه به مباحث ذکر شده در این اثر از آنجایی که اتمسفر در حفظ تعادل حرارتی زمین نقشی اساسی دارد از پیدایش سرما و گرمای طاقت‌فرسا جلوگیری می‌شود. همچنین کاهش غلظت لایه ازن از جمله چالش‌هایی است که بشر امروزه با آن دست و پنجه نرم می‌کند. در واقع نقش ازن به قدری مهم است که دانشمندان معتقدند حیات در خشکی بدون آن تکامل نمی‌یافت و نمی‌توانست امروز وجود داشته باشد. نویسنده در این اثر به تاثیرات مخرب جذب اشعه ماورابنفش پپرداخته و معتقد است؛ «کاهش ده درصدی ضخامت لایه ازن بسته به فرآیند بیولوژیکی مورد نظر می‌تواند به افزایش تا میزان 20 الی 15 درصد در تابش فرابنفش منجر شود.»
 
ورود هرگونه اشعه غیر مرئی ممنوع
گفتنی است با توجه به اینکه امواج الکترومغناطیس دارای طول موج‌ها با فواید و آسیب‌های متنوعی است، نور خورشید در سرتاسر طیف الکترومغناطیس صورت می‌گیرد. اما اگر تمامی این طول از اشعه گاما تا امواج بلند رادیویی به سطح زمین می‌رسید به طور قطع آن شکلی از حیات و زندگی در سیاره امروزی ما شکل نمی‌گرفت. چراکه میزان انرژی در طول موج‌های کوتاه بسیار بیشتر از طول موج‌های بلندتر است  بنابراین تنها طول موج 2 تا 4 میکرون از طیف الکترومغناظیس به سطح زمین می‌رسد اقلیم‌شناسان از آن به عنوان پنجره‌های جوی یاد می‌کنند. این طیف امواج مرئی نام دارد.
 
حال اشعه ماورای بنفش که کوتاه‌تر از امواج مرئی است با سپر محافظتی ازن راهی به سطح زمین پیدا نمی‌کند، این اشعه عامل اصلی بسیاری از بیماری‌های پوستی است که تا حد زیادی موجب اختلال در فرایندهای زیستی کره زمین می‌شود. واضح است هر چقدر ضخامت لایه ازن نازک‌تر باشد میزان دریافت اشعه ماورابنفش به سطح زمین بیشتر خواهد شد.
 
پیامدهای دریافت ماورابنفش
همانگونه که پیش‌تر هم اشاره شد، در اثر یاد شده به طور مفصل به پیامدهای مخرب زیستی اشعه ماورابنفش حاصل از کم شدن ضخامت لایه ازن پرئاخته است. نویسندگان معتقدند با دریافت این اشعه ابتلا به بیماری‌هایی چون سرطان پوست، بیماری‌های چشمی، آب مروارید و تضعیف سیستم ایمنی بدن شدیدتر خواهد شد. همچنین تاثیر این فرایند بر اکوسیستم آبی هم مشهود است. با توجه به مطالب ذکر شده در این اثر، افزایش دریافت ماورابنفش تاثیر جدی بر کاهش تعداد ماهی‌ها، تاثیر بر روی حلقه زنجیره غذایی در اکوسیستم خشکی، کاهش بازده و کیفیت محصولات کشاورزی از جمبه دیگر اثرات دریافت اشعه ماورابنفش به سطح زمین است. بلاخره یک معاهده‌ موفق
توجه به مطالب ذکر شده اهمیت ضخامت لایه ازن به قدری بالاست که در سال 1985 در مونترال کشور کانادا میان دولت‌ها برای حل این معضل بحث و گفت‌گوهایی به انجام رسید. در واقع تمامی کشورها فارغ از مرزهای سیاسی باید میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را به حداقل برسانند همچنین از پرداختن به فعالیت‌های هسته‌ای زیان‌بار بپرهیزند.
 
گزارش‌های رسانه‌های معتبر درباره تفاهم‌نامه موفق مونترال حاکی از آن است که؛ «پروتکل مونترال را می‌توان نمونه‌ای از موفق‌ترین همکاری‌های زیست‌محیطی بین‌المللی دانست. کشورهای عضو این پروتکل، سلسله قواعدی را وضع کرده‌اند که در پرتو آخرین اطلاعات علمی و فنی، مرتب اصلاح و بازنگری می‌شود و تاکنون ۹۶ ماده از آن تصویب شده است.
جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۹۹۰ به کنوانسیون وین پروتکل مونترال پیوست. دفتر حفاظت از لایه ازن در سال ۱۹۹۳ (۱۳۷۲) با همکاری سازمان حفاظت از محیط‌زیست و برنامه عمران ملل متحد (UNDP) (به نمایندگی از جانب صندوق چند جانبه پروتکل مونترال) در تهران تاسیس شد که هدف از تشکیل این دفتر در درجه نخست ارتقای قابلیت و ظرفیت‌های دولت ایران برای اجرای موفق مفاد پروتکل مونترال و تسهیل روند اجرایی آن بوده است.
از این رو هماهنگی، هدایت و نظارت بر حسن اجرای برنامه‌های کاهش تدریجی مواد مخرب لایه ازن و حذف واردات و مصرف این مواد (مطابق با جدول زمانبندی پروتکل) و در قالب برنامه کشوری، از وظایف دفتر حفاظت لایه ازن است.»