مهر نوشت: هرچند هنوز به زبان آورده نمی‌شود اما می‌شود حس کرد که نمایشگاه کتاب تهران در سال آتی و با توجه به وضعیت بحرانی کشور به دلیل ویروس کرونا برگزار نخواهد شد.
این موضوع زمانی خودش را بیشتر نشان می‌دهد که مدیران این رویداد نیز رفته رفته از روی میز بودن این گزینه سخن می‌گویند در کنار آن از تعطیلی نمایشگاه‌های کتاب بولونیا و ندن و پاریس در سال آتی نیز مثال‌هایی می‌زنند
هرچند که تصمیم‌گیری در این زمینه با شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه کتاب خواهد بو اما قدر مسلم به دلیل نبود مخاطب و مشکلات جوی و هوای گرم تابستان تهران و فاصله کم میان نمایشگاه کتاب با نوبت بعدی آن در اردیبهشت ماه و نیز تراکم برنامه‌های رایج معاونت فرهنگی در پاییز این دو موعد نیز تقریباً برای برگزاری نمایشگاه کتاب تهران منتفی خواهد بود جز اینکه شورا صلاح دیگری در این تاریخ‌ها ببیند.
با این همه مهمترین بخش ذینفع که باید درباره این مساله با آنها به مشورت پرداخت و منافع آنها در درنظر گرفت صنف ناشر و کتابفروش هستند که ذینفعان و ضرردهندگان اصلی در بود نبود نمایشگاه کتاب به شمار می‌روند.
طی روزهای گذشته رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در بیانیه‌ای با اشاره به مشکلات این دو بخش از صنف مطبوع خود به این مساله اشاره کرده بود که نمایشگاه کتاب حدود ۱۰ الی ۲۰ درصد از فروش سالیانه ناشر را در برمی‌گیرد و منطقی است که مطابق با آن حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد تولید سالیانه در این مقطع تجمیع و در نتیجه حجم قابل توجهی از وجوه نقد ناشر مصرف شده و همچنین تعداد قابل توجهی اسناد پرداختی در زمان بعد از نمایشگاه صادر گردیده و حجم زیادی هم تعهد ایجاد شده که همگی براساس فروش نمایشگاه برنامه‌ریزی شده و عمدتاً می‌توان گفت درصد قابل توجه آن (بی محل) خواهد شد. کتابفروشان نیز بر حسب تجربه سالیان متمادی، بر فروش روزانه خود در ایام اسفند و حتی ۱۵ روز اول فروردین حساب باز کرده و از آن محل اسناد پرداختی و تعهدی از قبل صادر کرده‌اند، این در حالیست که حجم مراجعین به کتابفروشان به دلیل شرایط ویژه پیش آمده بسیار کاهش پیدا کرده است و عملاً در بعضی از مناطق به ۱۰ درصد حالت عادی رسیده است به عبارتی دیگر کتابفروشان علاوه بر بحران افت فروش با بحران شدید عدم وجود نقدینگی برای پرداخت اسناد و انجام تعهدات این ماه مواجه هستند و عملاً قادر نیستند تعهدات را انجام دهند. آن سوی تعهدات کتابفروشان عمدتاً موزعان و ناشران هستند در واقع با این اتفاق، عملاً چک‌های موزعان نیز برگشت خورده و ناشران از منابعی که فکر کردند در دست دارند نیز محروم می‌شوند.
با این حساب آیا می‌توان لغو نمایشگاه کتاب تهران را به عنوان یک گزینه پررنگ مد نظر داشت و در صورت اتفاق افتادن این موضوع چه لطمه‌ای گریبان نصف نشر را خواهد گرفت؟ در صورت برگزار شدن نمایشگاه و عدم اقبال مخاطبان چه؟
افشین شحنه‌تبار مدیر موسسه بین‌المللی نشر شمع و مه در این زمینه می‌گوید: مطمئناً خیلی خوهد بود تا بخوهیم زمانی را برای برگزاری نمایشگاه کتاب آتی پیش بینی کنیم. در خرداد و پس از آن در تابستان به خاطر ضعف سیستم تهویه مصلی هم امکان برگزاری نداریم و تنها می‌ماند پاییز که آن هم شرایط خاص خودش را دارد.

وی در عین حل می‌گوید: اگر نمایشگاه امسال برگزار نشود خیلی از ناشرین زمین خواهند خورد، همین الان بسیاری از ناشران چک برای اردیبهشت ماه صادر کرده‌ان به امید اینکه از فروش نمایشگاه فروردین آنها را پر کنند که وضعیت چنین شد. با این وضع شرایط سال آینده برای ناشران و بخصوص کتابفروشی ها بسیار سخت و پر دست‌انداز خواهد بود.
آرش رضا نیا مدیر انتشارات کوله‌پشتی نیز به همین مساله اذعان دارد و با تاکید بر شرایط سخت اقتصادی نشر در روزهای پیش رو می‌گوید: متأسفانه طی هفته‌های اخیر روند چکهای برگشتی کتابفروشی‌ها و مراکز پخش سیر صعودی گرفته و فکر کنم طی یک ماه آینده شرایط دشواری پیش روی همه خواهد بود.
وی همچنین می‌گوید متأسفانه سواستفاده هایی هم از شرایط موجود در حال رخ دادن است که عملاً کاری برای ما ناشران جز تعامل باقی نمی‌گذارد. چک‌هایی که الان دست ما ناشران هست در بهترین حالت مربوط به فروش در خرداد یا تیر ۹۸ هست که متأسفانه بعضی از کتابفروشیا کرونا رو دست اویزی برای عدم تعهداتشون می‌کنند و همان هم پاس نمی‌شود.
از سوی دیگر حسین جاوید مدیر نشر کتاب سده نیز در این زمینه بر این باور است حتی اگر بیماری کرونا و بحران ناشی از آن تا خرداد کنترل شود، برگزاری تجمعاتی مثل نمایشگاه کتاب می‌تواند دمیدن بر آتش زیر خاکستر باشد و دوباره بیماری را شعله‌ور کند و بعید است دست‌کم تا نیمه‌ی دوم سال آتی امکان برگزاری بی‌خطر یا کم‌خطر تجمعات گسترده مثل نمایشگاه (که چند میلیون نفر در آن حضور می‌یابند) وجود داشته باشد که البته در آن ماه‌ها هم مشکلات و موضوعات دیگری مثل سرما و بارندگی‌های فصلی، نزدیکی به زمان نمایشگاه کتاب بعدی و… پیش رو خواهد بود و چه‌بسا اگر نمایشگاه برگزار بشود با حضور کم‌رنگ‌تر مردم برپا شود.

وی در عین حال می‌گوید: همه روی فروش و نقدینگی نمایشگاه حساب کرده‌اند و به پشتوانه‌ی آن چک‌های زیادی برای بعد از نمایشگاه کشیده‌اند. همکه می‌دانیم لغو نمایشگاه یا تأخیر در برگزاری آن یعنی ورشکستگی بعضی ناشران و مواجه شدن بعضی دیگر از آن‌ها با مشکلات بسیار جدی. اما همیشه اولویت سلامتی مردم است و ما ناشرها، هم به‌رغم همه‌ی مشکلات و توقعات، باید واقع‌بین باشیم و واقعیت را بپذیریم تا بتوانیم دست‌کم تا حدی بر آن غلبه کنیم.
جاوید در ادامه صحبت‌های خود عنوان می‌کند: از همین الان فرض را بر این بگذارید که نمایشگاه کتاب سال آینده برگزار نخواهد شد. این موضوع را به‌شکل یک بحران در کسب‌وکار ببینیم و سعی کنیم از همین الان طوری برنامه‌ریزی کنید که خلأ نمایشگاه را با تقویت شبکه پخش و کتاب‌فروشی‌ها جایگزین شود.
هومان حسن پور رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در این زمینه پیشنهادهایی را مدون و منتشر کرده است که در بخشی از آن آمده است:
وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی، سازمان‌ها و دستگاه‌ها مؤثر با ورود پیشگیرانه در موارد ذیل این روند را تحت مدیریت داشته باشد و بدیهی است هرگونه کمک از سوی اتحادیه دریغ نخواهد شد. از سوی دیگر مذاکره با بانک‌ها برای تأمین وام‌هایی با بهره کم و با ترک تشریفات و پرداخت با سرعت بالا از سوی بانک‌ها حداقل سقف ۶۰ میلیارد تومان برای مرحله اول که پیش بینی می‌شود تا دو برابر نیز افزایش یابد که بتواند جلوی بحران کمبود نقدینگی را بگیرد و به شکلی بازپرداخت آن بعد از نمایشگاه شروع شود در دستور کار قرار بگیرد و مهلت ۳ تا ۶ ماهه نیز از سازمان تأمین اجتماعی برای پرداخت حق بیمه کارگر و کارفرما از مقطع زمانی بهمن ماه ۹۸ گرفته شود.

وی همچنین خواستار برگزاری طرح‌های عیدانه و یا بهاره با پرداخت‌های سریع و بررسی ایجاد پست رایگان برای تحویل کتاب درب منازل قابل استفاده برای ناشران و کتابفروشان و بررسی امکان خرید کتاب از ناشران و کتابفروشان توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیز بررسی امکان خط اعتباری دادن بانک‌ها به ناشران و کتابفروشان و موزعان شده است.
به نظر می‌رسد با توجه به شرایط پیش روی بخش‌های مختلف تجاری و اداری در کشور باید هر چه زودتر به بخش‌هایی از این دست پیشنهادات برای خروج صنف نشر از بحران نقدینگی و رکود ورود جدی داشت و آنها را به مرحله عملیاتی کردن رساند.