به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قزوین، «معرفی کتاب، بیان شاخص‌های کتاب خوب و بد، و حتی تایید محتوای ارزشی در کتاب‌های منتشر شده سال‌هاست به یک دغدغه در بین فعالین فرهنگی و حوزه کتاب تبدیل شده است؛ دغدغه‌ای که قطعا سلیقه و نگاه مخاطب فارغ از گونه جهت‌گیری و نگاه شاخص محورانه‌ای همیشه توانسته بهترین داور برای ارزیابی آثار نویسندگان باشد».

این گوشه‌ای از سخنان کتابداری است که حالا 22 سال از عمر خود را در بین قفسه‌های کتاب گذرانده است. «مرضیه حجام‌زاده» کتابدار ارشد کتابخانه امام خمینی (ره) استان قزوین که امروز یکی از پیشکسوتان این حوزه در قزوین محسوب می‌شود. این کتابدار را به‌حق می‌توان یکی از کارشناسان خبره در حوزه کتاب دانست؛ کسی که می‌گوید همه تلاش خود را کرده تا کتابدار خوبی باشد.

«تجویز کتاب» هنر یک کتابدار است
او می‌گوید: در تعاریفی که از کتابداری ارائه شده است، عمدتا به ویژگی‌هایی ظاهری از این شغل پرداخته شده است؛ ویژگی‌هایی که موجب می‌شود کتابدار بتواند بهترین خدمت به مراجعه کنندگان را در کتابخانه ارائه کند، درحالی‌که ما خود را مددکاران فرهنگی می‌دانیم و معتقدیم که می‌توانیم با «تجویز کتاب» درست نقشی اثرگذار در روزمرگی‌های مراجعین‌مان داشته باشیم.

وی بیان می‌کند: روزهای حضور من در کتابخانه، روزهای نشاط و انگیزه من است و تلاش می‌کنم تا با همراهی و همدلی با مراجعین، بهترین گزینه‌ها را برای مطالعه به آنها معرفی کنم. گاهی کتابی را به افراد بر اساس روحیات فرد پیشنهاد می‌کنم و گاهی حتی توصیه می‌کنم در شرایط خاص روحی، حتی در سن و سالی که مراجعه کننده دارد، بهتر است از خواندن کتاب صرف نظر کند؛ این همان مخاطب‌شناسی در ارائه کتاب‌هاست.

این کتابدار قزوینی می‌گوید: این به آن معنا نیست که ما همه کتاب‌ها را مطالعه کرده‌ایم اما تلاش می‌کنیم تا با مطالعه، خلاصه‌برداری و روایت‌خوانی کتاب‌ها بتوانیم محور اصلی هر کتاب را به خاطر بسپاریم و در مواقع حساس بدانیم که باید از کدام کتاب مدد بگیریم.

تغییر ذائقه مخاطبان چندان جدی گرفته نمی‌شود
حجام‌زاده همچنین می‌افزاید: طی سال‌هایی که در کتابخانه‌های استان فعالیت داشته‌ام، همیشه سیری از تغییر سلیقه و ذائقه مخاطبین را مشاهده کرده‌ام؛ سیری که در صورت آگاهی نویسنده می‌تواند عاملی برای جذب مخاطبین به کتاب او باشد؛ درحالی‌که معتقدم سیر تغییر ذائقه و سلیقه مخاطبین بسیار سریعتر از نویسندگان در حرکت است و شاید بتوان این مسئله را از عوامل دوری نسل جوان از کتاب دانست.

وی افزود: به طور مثال در کتاب‌های دفاع مقدسی نویسنده باید به این مسئله واقف باشد که مخاطبین امروز ما فاصله‌ای 40 ساله با روزهای انقلاب و دفاع مقدس دارند و اگر بخواهیم تصویری برای این افراد ترسیم کنیم، باید این فاصله را مد نظر قرار دهیم. شاید همین دقت نظر بوده که برخی از آثار را در بین مخاطبین به آثاری ارزشمند تبدیل کرده است در حالی که برخی از کتاب‌ها با مستندات قوی و محتوای قابل دفاع در کتابخانه‌ها بدون مخاطب مانده است.

این کتابدار استان قزوین می‌گوید: در بین کتاب‌هایی که به روایت روزهای جنگ می‌پردازد، می‌توانیم از کتاب «حکایت زمستان» نام ببریم؛ کتابی که به بیان خاطرات یک رزمنده می‌پردازد و با صحنه‌پردازی، نثر روان و بیان ساده و شیوای قصه توانسته نگاهی تازه به مخاطب ارائه کند. شخصیت اصلی این کتاب زمانی که اسیر می‌شود شاهد صحنه‌ای است که رزمندگان ما را در گورهای دسته جمعی می‌اندازند و همین اتفاق ناراحتی و غصه را ایجاد می‌کند و پس از مدتی این اتفاق برای خود او و دوستانش نیز تکرار می‌شود و در واپسین لحظات در گور دسته‌جمعی  متوسل به وجود مقدس حضرت عباس می‌شود و به‌طرز معجزه آسایی در مرگ حتمی نجات پیدا می‌کند.

حجام‌زاده گفت: بیان واقعی اتفاقات جنگ با همه ریز و درشت‌هایش، بدون نگاه افراطی تقدس‌گرایانه و حتی دخل و تصرف در داستان تنها با بیان حقایق آن هم از دید و نگاه یک رزمنده جوان توانسته از این کتاب یک الگو بسازد و چه خوب است که نویسندگان در تالیف آثار خود ویژگی‌های این آثار را مد نظر قرار دهند.

کتاب خوب نباید در کتابخانه بماند
وی اما از اینکه کتاب‌هایی ارزشمند در کتابخانه‌ها مانده است، گلایه دارد و آنها را جزو کتاب‌هایی می‌داند که حق مطلب برای آنان ادا نشده است و می‌گوید: عدم معرفی درست و نواقص مربوط به تبلیغ کتاب‌ها و همچنین کوتاهی برخی از نهادها موجب شده است تا بسیاری از تولیدات ما آنطور که باید و شاید به مخاطب عرضه نشود. درواقع امروز همه نوع کتاب مخاطب خاص خود را دارد اما باید بتوانیم کتاب خوب را به مردم معرفی کنیم و در این مسیر از ابزارهایی که در دسترس ماست بهره بگیریم.

این کتابدار نمونه استان قزوین می‌افزاید: مدارس، نهادهای آموزشی و حتی فضای مجازی از ابزارهایی است که امروز در اختیار ماست و به‌راحتی می‌توان از این ظرفیت برای معرفی کتاب‌های خوب بهره برد. ما به‌راحتی می‌توانستیم پویشی برای معرفی کتاب خود راه بیاندازیم؛ پویشی که در آن هر فرد کتاب‌هایی که با آن احساس راحتی کرده را به دیگران معرفی کند و واقعا دیده‌ایم که این نوع از تبلیغات چقدر می‌تواند اثر بخشی داشته باشد.

وی افزود: نباید اجازه دهیم کتاب‌های ارزشمند ما در قفسه‌های کتابخانه، خاک بخورد، به‌روز رسانی مداوم، معرفی این کتاب‌ها و بیان ویژگی‌های آنها برای رسیدن به مفاهیم فرهنگی و ارزشی مشترک با نسل‌های بعد و بعدی از الزامات است و اگر نتوانیم این فاصله 40 ساله را با کتاب پر کنیم، قطعا نخواهیم توانست بسیاری از ارزش‌ها و مفاهیم فرهنگی، اعتقادی و بنیادین خود را به نسل بعدی‌مان منتقل کنیم.

همراهی آموزش و پرورش نیاز امروز حوزه کتابخوانی است
حجام زاده همچنین از آموزش و پرورش انتظار همراهی دارد، او میگوید: جامعه‌ای که در اختیار آموزش و پرورش است، به‌دلیل گروه سنی، فراوانی و تاثیرگذاری در این رده‌های سنی می‌تواند یک گروه هدف بزرگ و مناسب برای ما باشد و تنها با همراهی دو نهاد کتابخانه‌ها و آموزش و پروش می‌توان گامی بزرگ در این حوزه در مدارس برداشت.

وی گفت: افزودن زنگ کتابخوانی با همراهی کتابداران و کتابخوانان نمونه، حضور کتابداران در مدراس، برگزاری جنگ‌ها و جشنواره‌های کتابخوانی و رساندن بی‌دغدغه کتاب به دست دانش‌آموزان می‌تواند فرصتی ارزشمند برای انتقال این دانش مهم فراهم کند.

حجام‌زاده گفت: سلیقه فرهنگی مردم ما طی سال‌های گذشته تغییر پیدا کرده است اما به هر حال هنوز هم کتاب‌های خاص به‌خصوص در حوزه انقلاب علاقمندان خاص خود را دارد و اینترنت و شبکه‌های مجازی در کنار تعالیم کتابداران می‌تواند کتاب‌های با محتوای تایید شده را بیشتر در بین جامعه ترویج کند. کتاب خوب باید از قفسه خارج و به دست فرزندان ما برسد و در این مسیر باید همه ما تلاش کنیم تا کتاب خوب را به دیگران معرفی کنیم.

این کتابدار با سابقه در استان قزوین افزود: شاید شرایطی که امروز برای کشور ایجاد شده است و اوقات فراغتی عظیم برای گروه بزرگی از مردم ایجاد کرده است، بتواند دوباره به آشتی مردم و کتاب منجر شود و باید در این بین کتاب‌های مناسب نیز به مردم معرفی شود. گام اول البته خود ما هستیم، مردم باید پیشتاز این حوزه باشند و با مطالعه و معرفی کتاب‌های خود نقش اصلی را در این میدان بازی کنند.