به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتاب «حمایت روانی ـ اجتماعی در بلایای طبیعی» نگارش سازمان صلیب سرخ جهانی، هلال احمر و مرکز حمایت روانی اجتماعی جهانی به ترجمه علیرضا عیوضی و مائده سرلاتی از سوی نشر ابن سینا به چاپ رسیده است.

در زمان بحران، حمایت روانی ـ اجتماعی امری ضروری است. سازمان بین‌المللی حمایت روانی ـ اجتماعی کارکنان، داوطلبان و افراد ذینفع پرداخته است. در طول زمان دریافته‌ایم که به منظور  رسیدگی به بلایای طبیعی، درگیری و مسایل مرتبط با سلامت، تقویت ظرفیت روانی ـ اجتماعی افراد به شکلی همه جانبه ضروری است.

حمایت روانی ـ اجتماعی مبتنی بر جامعه، هدف از نگارش این کتاب، فراهم کردن مجموعه‌ای آموزشی به منظور تسهیل بسترسازی در انجمن‌های ملی و تقویت توانمندی کارکنان و داوطلبان است.

گاهی بلایای طبیعی، جنگ و درگیری و وضعیت اضطراری مربوط به سلامت رخ می‌دهد و متعاقب آن، افراد، اعضای خانواده، دوستان و امرار معاش خود را از دست می‌دهند. چنین شرایطی موجب رنج انسان می‌شود. در واقع، درد هیجانی، سوگ، خشم و ناکامی بخشی از مشکلاتی است که فرد در این وضعیت با آن مواجه می‌شود. در چنین شرایطی، ارائه کمک‌های روان‌شناختی و اجتماعی یکی از اصول ارزشی برای هلال احمر و صلیب سرخ است.
 
آغاز صلیب سرخ
ایده تشکیل صلیب سرخ را جوانی سوئیسی به نام جان هنری دونانت، در سال 1859 در زمانی مطرح کرد که میان ارتش امپراتوری فرانسه و اتریش در سولفرینوی ایتالیا، جنگی خونین بر پا بود. در این جنگ، حدود 40 هزار نفر کشته شدند. مجروحین بسیاری نیز بر جای ماند که به مراقبت‌های پزشکی ویژه نیاز داشتند. دونانت مردم محلی را برای رسیدگی به حال وخیم سربازان و فراهم کردن غذا و سرپناه برای آن‌ها بسیج کرد. پس از بازگشت از جنگ، خواستار ایجاد انجمن ملی امدادرسانی برای کمک به سربازان مجروح در جنگ شد و راه رسیدن به مجمع ژنو در آینده هموار کرد. در سال 1863، پنج مرد اهل ژنو از جمله دونانت کمیته بین‌المللی کمک‌رسانی به مجروحان جنگی را تاسیس کردند. این کمیته بعدها به کمیته بین‌المللی صلیب سرخ تبدیل شد. نشان این کمیته، صلیبی سرخ در زمینه‌ای سفید بود – برعکس نقش پرچم سوئیس که صلیبی سفید در زمینه‌ای سرخ است.

رویداد بحرانی چیست؟
رویداد بحرانی به رویدادی اطلاق می‌شود که بسیار متفاوت از تجارب روزمره افراد است و حیات آن‌ها را تهدید می‌کند. افراد در مواجهه با چنین وضعیتی، احساس ناتوانی، ترس و وحشت شدیدی را تجربه می‌کنند. رویدادهای بحرانی در ابعاد مختلفی اتفاق می‌افتند، از حوادث فردی گرفته تا فجایع جمعی. به علاوه، ممکن است شامل گروگان‌گیری، شیوع بیماری و یا تخریب ناشی از طوفان باشد.

بحران‌های ناشی از بلایای طبیعی  ـ همچون بیماری یا فجایع طبیعی ـ اغلب منجر به احساس خشم نسبت به فرد متوفی یا خدا می‌شود. در حالی که حوادث انسانی موجب احساس خشم نسبت به شخص یا اشخاص مسئول حادثه می‌شود و اغلب تاثیرات عاطفی بیشتری را به دنبال دارد.

اصطلاح «روانی - اجتماعی» به ارتباط پویا بین ابعاد روانی و اجتماعی یک فرد و تاثیر یکی بر دیگری اشاره دارد. بعد روانی شامل فرایندهای درونی، عاطفی، افکار، احساسات و واکنش‌ها است. بعد اجتماعی نیز شامل روابط، شبکه‌های خانوادگی و اجتماعی، ارزش‌های اجتماعی و مراسم فرهنگی است. به عبارتی، حمایت روانی - اجتماعی به اقداماتی اشاره دارد که به هر دو نیاز روانی و اجتماعی افراد، خانواده‌ها و جوامع می‌پردازد. در  عمل عنوان حمایت روانی - اجتماعی، به طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ها و رویکردها اطلاق می‌شود و - برای مطابقت با این تنوع - طیف وسیعی از اصطلاحات وجود دارد. ممکن است این مسئله موجب سردرگمی شود، به ویژه زمانی که کاربرد و تعریف این اصطلاح درون سازمان‌ها و بین سازمان‌ها متفاوت باشد.

برای نمونه کلمات «آسیب» و «آسیب‌دیده» اصطلاحاتی حساس هستند. برخی آن را برای برای توصیف خلل وارده بر زندگی افراد پس از وقایع بحرانی به کار می‌گیرند و برخی دیگر، آن را صرفا در مورد اختلالات روان‌شناختی و به بهای نادیده گرفتن سلامت روانی و مسائل روانی - اجتماعی گسترده‌تر استفاده می‌کنند.
 
راهنمای کمیته دائمی بین آژانسی با ایجاد درکی مشترک بین سلامت روان و رویکردهای روانی - اجتماعی به رفع این اختلاف‌ها کمک کرده است. تعاریف در میان متخصصان حوزه سلامت که از اصطلاح «بهزیستی روانی - اجتماعی» استفاده می‌کنند، متفاوت است. 

ضرورت حمایت از کودکان در زمان بحران‌های طبیعی
فصلی از کتاب به امنیت روانی کودکان در زمان بحران اختصاص دارد، که در بخشی از آن می‌خوانیم: «کودکان هنگام وقوع رویدادهای بحرانی مانند بلایای طبیعی، درگیری‌های مسلحانه، بیماری، تصادفات یا مرگ ناگهانی اعضای خانواده‌شان فوق‌العاده آسیب‌پذیر هستند. آن‌ها برای جلوگیری از تنش‌های روانی - اجتماعی بلندمدت ناشی از بحران، به مکانیسم مقابله‌ای مستحکمی نیاز دارند. قرار گرفتن در معرض خطر مرگ، برای کودکان بسیار تنش‌زا است و احتمالا واکنش‌های شدیدی را در آن‌ها برمی‌انگیزد. گاهی در شرایط بحرانی، جوامع و خانواده‌ها از هم می‌پاشند و انسجام خود را از دست می‌دهند. سلامت روانی - اجتماعی کودکان ارتباط نزدیکی با احساس اعتماد و امنیت دارد. محیط خانوادگی نقش مهمی در بهزیستی فرزندان ایفا می‌کند.   چگونه در شرایط بحرانی به کودکان کمک کنیم؟
کودکان در شرایط بحرانی، نیازمند دریافت اطلاعات هستند. آن‌ها باید بدانند که چه اتفاقی و به چه دلیلی افتاده است. آن‌ها از این طریق می‌توانند خود و جهانشان را بفهمند و بازسازی کنند. اعضای خانواده اغلب مسایلی مانند مرگ و مشکلات بزرگ را به سختی برای کودکان توضیح می‌دهند و آن‌ها را سردرگم و مضطرب می‌کنند. این فکر که نکند شرایط بدتر شود بیشتر نگران‌شان‌ می‌کند. البته وقوع چنین مشکلاتی برای کودکان دور از انتظار نیست. اگر بچه‌ها فعالانه به دنبال گرفتن اطلاعات هستند، مراقبین را تشویق کنید با کودکان راجع به آن‌چه که اتفاق  افتاده است صحبت کنند. در عین حال مراقبین بسیار محتاط باشند اطلاعات اضافی که کودک به دنبال آن نیست ارائه ندهد.

کتاب «حمایت روانی - اجتماعی در بلایای طبیعی» نوشته سازمان صلیب سرخ جهانی، هلال احمر و مرکز حمایت روانی - اجتماعی جهانی با ترجمه علیرضا عیوضی و مائده سرلاتی به بهای 25 هرارتومان از سوی انتشارات ابن سینا منتشر شده است.