به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) کتاب «خدای نامگ: شاهنامه فارسی میانه» تالیف کو همین ـ آنتیلا یکی از برگزیدان این دوره جایزه کتاب سال در بخش جهانی است. این کتاب تلاشی برای تحلیل دقیق و جزئی آثار تاریخ‌نگارانه است که در دوره ساسانیان و در قرن 6 مفقود شده‌اند و به ما در درک بهتر از تاریخ‌نگاری دوره ساسانی و نیز شناخت پیشینه ادبی حماسه فردوسی، «شاهنامه» یاری می‌رساند.

این کتاب از منابع فارسی میانه و نیز منابع یونانی و عربی و فارسی کلاسیک بهره می‌گیرد. خدای‌نامه را کتابی طویل از داستان‌ها در نظر گرفته‌اند و با شاهنامه فردوسی مقایسه کرده‌اند، کو همین ـ آنتیلا محقق فنلاندی در کتابش به این می‌پردازد که خدای نامگ در حقیقت یک وقایع‌نامه مختصر بوده است. همچنین، در پژوهش حاضر به ترجمه عربی مفقود خدای نامگ پرداخته می‌شود، که تعدادشان کمتر است از آنچه غالبا تصور می‌شود. در این کتاب منابع شاهنامه فردوسی نیز بررسی شده و نشان داده می‌شود که شاهنامه فردوسی ارتباط چندانی با خدای نامگ نداشته است. همچنین، بیان می‌شود که خدای‌نامه‌های «دینی» یا «سلطنتی» جداگانه وجود نداشته است.

یاکو همین ـ آنتیلا نویسنده این کتاب پژوهشگر فنلاندی است که در زمینه زبان و ادبیات فارسی و عربی کلاسیک و انتقال عناصر فرهنگی میان این دو زبان در دوران باستان، به پژوهش می‌پردازد. او اکنون استاد زبان عربی و مطالعات اسلامی دانشگاه ادینبرو است که به مناسبت برگزیده‌شدن کتابش در بخش جهانی کتاب سال و حضورش در ایبنا گفت‌وگویی با او انجام داده‌ایم.

نکته جالب این است که این محقق متون کلاسیک فارسی می‌تواند کتاب شاهنامه فردوسی، حافظ، مولانا و عطار را به فارسی بخواند اما توانایی فارسی صحبت کردن ندارد.

وی درباره علت نگارش این کتاب می‌گوید: یکی از موضوعات اصلی این است که من به منابع شاهنامه فردوسی علاقه‌مندم و این سؤال که نقش خدای‌نامه در كل تاریخ نگارش دوران قبل از اسلام چیست؟ هرگز به درستی مورد مطالعه قرار نگرفته است. حتی اگر ایرانیان و غربی‌ها نیز مطالعات زیادی داشته‌اند یكی از سؤالات بزرگ این است كه آیا خدای‌نامه شاهنامه فردوسی را تحت تأثیر قرار داده است یا خیر. بنابراین من شروع به مطالعه درباره این موضوع کردم.

این پژوهشگر فنلاندی بیان کرد: تمام ترجمه های این کتاب گم شده است و ما دیگر آنها را نداریم، همچنین این کتاب در سال 750 میلادی به عربی ترجمه شد. و ترجمه عربی نیز گم شده است. بنابراین کاری که من کردم این است که سعی کردم همه اطلاعات مربوط به این کتاب را ردیابی کنم و این ترجمه ها برای درک آنچه وجود دارد بوده است. و یک دلیل اصلی برای انجام این کار، تلاش برای فهمیدن این است که فردوسی چه کرده است.

وی ادامه داد: این اولین کتاب من با موضوع فارسی است. در این کتاب، من از منابع عربی زیادی استفاده کرده‌ام و از منابع فارسی کلاسیک و عربی کلاسیک برای مطالعه سوالات مربوط به امور ایرانیان استفاده کردم و اخیرا در طی نیم دهه گذشته، بیشتر و بیشتر در زمینه فرهنگ فارسی کار کردم و مقاله‌های متعددی در مورد فردوسی و شاهنامه منتشر کرده‌ام. و من مجمع حمیدالدین بلخی را مطالعه کرده‌ام و یکی از جدیدترین مقاله‌های من در مورد آن است که به فارسی نوشته شده است. بنابراین در هردو حوزه فعالیت می‌کنم. اما علاقه ویژه‌ای به برقراری ارتباط بین این دو دارم.

این پژوهشگر فنلاندی افزود: این پروژه حدود دو سال از من زمان گرفت و من از مقالات زیادی برای نوشتن این کتاب استفاده کرده و تمام آثار تاریخی که به زبان عربی و فارسی می‌توانستم پیدا کنم در این اثر به کار بردم. به عنوان مثال در منابع فارسی از ترجمه بلعمی و تاریخ طبری و منابع دیگر استفاده کرده‌ام.

وی گفت: کتاب محمد بلخی را به فارسی مطالعه کرده‌ام. همچنین، آثار کلاسیک را هم به زبان عربی و هم فارسی مطالعه کرده‌ام و ترجمه‌های زیادی را به فنلاندی که به زبان مادری من است انجام داده‌ام و بخشی از شاهنامه فردوسی را -تا قسمت مرگ رستم- در سال 2015 به شکل یک کتاب کامل به فنلاندی در دانشگاه تهران، در تربیت مدرس و در کتابخانه ملی ترجمه کرده‌ام که می‌توانید مقالات متعددی را در این‌باره در روزنامه‌ها پیدا کنید.

یاکو همین ـ آنتیلا درباره ادبیات فارسی در فنلاند اظهار کرد: متأسفانه در فنلاند، من تنها کسی هستم که کار ترجمه از فارسی کلاسیک به فنلاندی را انجام می‌دهم و ترجمه آثار کلاسیک فارسی به زبان فنلاندی یک ادبیات بسیار جوان است، ما حتا ترجمه‌های عمر خیام را از انگلیسی به فنلاندی را انجام داده‌ایم. ولی قبل از شروع این کار چیزی که از فارسی کلاسیک به فنلاندی ترجمه شده باشد نداشتیم. بنابراین، یکی از دلایل اصلی من در ترجمه، معرفی ادبیات فارسی به خوانندگان فنلاندی است.

او در پاسخ به این سوال که ایا در دانشگاه‌های فنلاند کرسی آموزش زبان فارسی داریم یا خیر بیان کرد: در دانشگاه‌های کشور فنلاند استادی برای تدریس زبان فارسی وجود ندارد. البته برخی از مدرسان نیمه وقت وجود دارند، که دوره‌های ابتدایی زبان فارسی را تدریس می‌کنند زیرا علاقه به زبان فارسی در فنلاند محدود است. البته اکنون من در ادینبورگ در اسکاتلند کار می‌کنم. جایی که موارد زیادی از آموزش زبان فارسی در آنجا داشته‌ایم. زمانی که من هنوز در فنلاند بودم یک زن و شوهر از دانشجویان‌ام بودند که یکی از آنها در زبان فارسی بسیار خوب بود و او اکنون بیشتر کارهای من را به زبان فارسی کار می‌کند.

وی در مورد ادبیات مدرن و ادبیات معاصر ایران در فنلاند نیز گفت: ادبیات مدرن فارسی یا ادبیات ایرانی تنها چیزی است که برای من خیلی مهم است و آن را ترجمه کرده‌ام، من اشعار عباس کیارستمی و مجموعه شعرهای فروغ فرخزاد، احمد شاملو و سهراب سپهری را ترجمه کرده‌ام. البته من فکر نمی‌کنم اینها تنها موارد موجود در ادبیات مدرن فارسی باشند و صادق هدایت و بوف کور نیز ترجمه شده است.