انتشار «پنج مقاله درباره زبانهای ایرانی پیش از اسلام»
چگونگی کشف خط میخی در کتیبه تخت جمشید و نقش رستم
«پنج مقاله درباره زبانهای ایرانی پیش از اسلام» به کوشش محمد معین و دیگران گردآوری شده و از سوی انتشارات شفیعی منتشر شده است.
هورخش ـ سهروردی/ محمد معین، زبانهای ایرانی در خارج از ایران/ بهرام فرهوشی، کشف خط میخی/ لوتس گیل هامر، کتیبههای پهلوی/ والتر ب. هنینگ، پیشرفتی در زبانشناسی/ احمد آرام مقالههای پنجگانه کتاب را تشکیل میدهند. پایانبخش کتاب نیز نمایه قرار دارد.
شیخ شهابالدین معروف به شیخ اشراق و شهاب مقتول که یکی از بزرگترین حاملان بینش ایرانی و زندهکننده حکمت ایران باستان است، جا به جا اصطلاحات کهن را به کار برده است. از آن جمله چون خورشید را از جهت افاضه نور و حرارت ـ به تیع سنن ایرانی ـ سرچشمه انتفاع عظیم دانسته، در مقالات خود گاه از آن به نام نیر اعظم و گاه به نام اوستایی وی، هورخش (که پارسی شده هوره خئته است) یاد و تجلیل بسیار میکند و او را واسطه افاضه کیان فره (فره کیانی) میداند.
در مقالات شیخ اشراق دو گفتار ـ و یا به بیان واضح دو نیایش ـ دیده میشود به نام: اینک هورخش کبیر و هورخش صغیر. در نخستین نوشتار این کتاب زندهیاد دکتر محمد معین پس از بیان نکاتی درباره هورخش، متن هورخش کبیر که در نسخه خطی نفیسی متعلق به سیدمحمد مشکوه استنساخ شده و به تصحیح استاد علامه قزوینی رسیده، با حواشی ذکر کرده است. از مطالعه این نوشتار پیداست که چگونه سنت کهن ایرانی پس از گذشت شش قرن، یکی از فرزندان اصیل ایران آن را احیا کرده است.
زبانهای ایرانی امروزی بخش بزرگی از آسیا را فرا گرفته است. حدود این زبانها از مشرق دره رود سند و ایالت چینی سین تسزیان است درختا. از مغرب تا منطقه مسیر دجله گسترده میشود از شمال تا جبال قفقاز و از جنوب تا آن سوی خلیج فارس و بحر عمان انتشار دارد و در کشورهای ایران، افغانستان، پاکستان، ترکیه، عراق، شوروی، سوریه و چین به زبانهای مختلف ایرانی سخن میگویند. در دومین نوشتار کتاب زبانهای ایرانی در خارج از ایران بررسی شده است که به ترتیب عبارتند از: فارسی، زبان پشتو یا افغانی، کردی، بلوچی، آسی، تاتی، طالشی، پامیری و کومزاری. در این نوشتار افزون بر معرفی هر یک از این زبانها و گویشها، محدوده جغرافیایی مورد استفاده نیز تبیین شده است.
نوشتار سوم کتاب نوشته لوتس گیل هامر ـ وزیر مختار آلمان در تهران سال 1334 ـ و با ترجمه غلامعلی تربیت است. نویسنده در این نوشتار ابتدا به وجود خط میخی در ویرانههای تخت جمشید و نقش رستم اشاره کرده و سپس به چگونگی کشف خط میخی در کتیبههای این بناها اشاره کرده است. در پایان این نوشتار نیز ترجمه دو قسمت از کتیبه بزرگ بیستون آورده شده است.
چهارمین نوشتار این کتاب نوشته پروفسور والتر هنینگ با ترجمه زندهیاد معین است. این رساله شامل متنی سخنرانی و نیز ترجمه دقیق مقاله اصلی ایشان است. این نوشتار درباره کتیبههای پهلوی است نویسنده معتقد است همه کتیبههای فارسی (به زبان پهلوی و پارتی) متعلق به عهد ساسانی با نخستین سالهای پس از خاتمه عهد ساسانی است و در میان آنها حتی یکی هم از زمان اشکانی نیست و همه کتیبههای عمده، متعلق به قرن اول سلطنت ساسانی یعنی از زمان اردشیر مؤسس سلسله تا زمان نرسی جوانترین نواده اوست.
نوشتار پایانی کتاب توسط قاسم حلب به نگارش درآمده و احمد آرام آن را ترجمه کرده است. نویسنده در این نوشتار باور دارد که لغات هندی، اروپایی و سامی از یک ریشه گرفته شدهاند. در بخشی از این نوشتار آمده است: «کرستینان در مقاله خود ثابت کرده است که دوره حجر جدید یعنی حدود 9000 سال پیش از این نژادهای آریائی و سامی یکی بودهاند ....»
در بخشی از کتاب میخوانیم: «در بخشهای اوستا از مهر و فرشته فروغ و روشنایی بسیار یاد شده است. یشت دهم (فروردین یشت) منسوب به اوست. چون زرتشت ایرانیان را به پرستش خدای یگانه (اهورامزدا) خواند دیگر پروردگاران آریایی را به مرتبه فرشتگی تنزل داد. از آن جمله مهر نیز جنبه خدایی خود را از دست داده و در زمره فرشتگان درآمد، اما ایرانیان نتوانسته یکباره، خاطره میثره آریایی را از یادببرند. ناگزیر بر مرتبه او افزودند و بازش به مقام پرستش ارتقا دادند. چندان که در بند دوم مهریشت، اهورامزدا زرتشت گوید: «من مهر را مانند خود شایسته ستایش و سزاوار نیاینش آفریدم... ماه هفتم هر سال، روز شانزدهم هر ماه و جشن مهرگان به نام این ایزد است.»
«پنج مقاله درباره زبانهای ایرانی پیش از اسلام» در 106صفحه، شمارگان 200 نسخه از سوی انتشارات شفیعی منتشر شده است.
نظر شما