خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- سومین همایش سالانه انجمن علمی مطالعات صلح ایران با عنوان علوم‌انسانی و اجتماعی و صلح روز سه‌شنبه سوم دی‌ماه 1398 با سخنرانی نعمت‌الله فاضلی دبیر علمی همایش و محمود سریع‌القلم، شهین‌دخت مولاوردی و مجتبی مقصودی دبیر انجمن علمی مطالعات صلح ایران در خانه اندیشمندان علوم‌انسانی آغاز شد.

در ابتدای این نشست، نعمت‌الله فاضلی با اشاره به عنوان کلی سومین همایش گفت: دلیل تاکید ما بر نسبت میان علوم انسانی و اجتماعی و صلح این است که معتقدیم هر مقوله بنیادی از جمله صلح باید با دانش و علم تحلیل شود در غیر این صورت سیاستمداران با سیاست‌های غلط جنگ را آغاز می‌کنند.
 
او افزود: ساخت‌یابی جامعه معاصر تنیده شده از تارهای دانش است و اگر بنا باشد مقوله‌ای در این ساخت هاوت‌مند شود باید خود را در نسبت با دانش تعریف کند. از جمله این مقوله‌ها صلح است.

فاضلی در ادامه سخنان خود، با بیان این که متاسفانه محتوای برنامه‌های درسی و آموزشی معطوف به مقوله صلح نیست، تاکید کرد: باید در برنامه‌های درسی، مساله صلح گنجانده و آموزش داده شود و این خلائی است که در آموزش عالی هم به شدت احساس می‌شود. در برنامه‌های درسی آموزش عالی هنوز واحد درسی برای آموزش دانشجویان از منظر صلح جایگاهی ندارد در صورتی که در دانشگاه‌های جهان این موضوع بسیار رایج است.

او دلیل این وضعیت را ایدئولوژیک دانست و گفت: در جامعه‌ای که گفتمان رسمی خود را بر اساس خصومت پایه ریزی می‌کند نمی‌توان آموزش صلح داد.

فاضلی یادآوری کرد: بحث علوم انسانی و اجتماعی و صلح شامل ابعاد پژوهشی آموزشی فرهنگ دانشگاهی و شامل مجموعه‌ای از ارزیابی‌های انتقادی است که باید هم نسبت به حوزه معرفت و هم نسبت به دانش درباره آن بحث کرد. یکی از این مباحث به عنوان نمونه پرداختن به این است که آموزش دانشگاهی چگونه بخشی از سازکار ناصلح در جامعه ما بوده و چگونه می‌توان به وسیله آموزش دانشگاهی صلح را گسترش داد؟
 
این پژوهشگر حوزه علوم اجتماعی همچنین با اشاره به انتقاداتی که به هنگام طرح موضوع این همایش مطرح شده است گفت: علوم انسانی همواره متهم بوده که سکولار، ناسازنده و غربی است. ما در این همایش در پی بازتولید این اتهام‌ها نبوده و نیستیم. از اساس صلح زاویه‌ای نیست که گفتمان‌های رسمی از آن زاویه به علوم انسانی بپردازند.
 
پس از فاضلی نوبت به محمود سریع القلم استاد روابط بین الملل و دومین سخنران این همایش بود تا به موضوع «رشته روابط بین‌الملل و صلح در ایران» بپردازد. به گفته سریع‌القلم صلح در یک جامعه تصادفی نیست و زمانی صلح صورت می‌گیرد که اندیشه و فکر تغییر کند.

او با تاکید بر این که ابتدا صلح باید در داخل یک جامعه تحقق پیدا کند تا در بین جوامع زمینه آن فراهم شود، گفت: هر نوع کیفیت در زندگی محصول فکر کردن است و جامعه‌ای که بیشتر فکر و تبادل افکار دارد افراد آن جامعه در آسایش و آرامش بیشتری روزگار سپری می‌کنند. مغز انسان کامپیوتر و ذهن انسان نرم افزار است و جوامع با هم فرق می‌کنند چرا که ذهن‌ها فرق دارند. ضمن این که نرم افزاری که بنیادگرایی دارد در ذات خود تقابل دارد و اگر جامعه می‌خواهد به صلح برسد باید نرم افزار صلح را در ذهن داشته باشد.

او با تاکید بر اینکه ما اگر به‌دنبال صلح هستیم نخست باید آن را درون جوامع بررسی کنیم، تاکید کرد: کسانی که با هم ارتباط معقول دارند کسانی هستند که نخست در درون خود به صلح رسیده‌اند و پس از آن قواعد صلح میان آنان برقرار است.

این استاد دانشگاه، با یادآوری این مطلب که اگر بخواهیم به دنبال تغییرات و تحولات باشیم باید نسبت میان نخبگان فکری، نخبگان ابزاری یا مدیران و عامه مردم را تبیین کنیم، تصریح کرد: اگر گروهی که برجام را امضا می‌کردند مشاور بین‌المللی و اقتصادی داشتند هیچ‌وقت برجام را امضا نمی‌کردند چرا که می‌فهمیدند اروپا و آمریکا یک تریلیون روابط اقتصادی دارند و آن را برای ایران رها نمی‌کنند. اگر کار تئوریک انجام نشود و تئوری‌های رایج بین‌المللی فراموش شود در گردونه بسته داخلی می‌افتیم و کار پیش نمی‌رود.

سریع القلم متذکر شد: مادامی که یک حکومت هدف اصلی خود را برآورده‌سازی خواسته‌های مردم خود نداند کار به پیش نمی‌رود. درون جوامع باید اتفاقات مهمی بیافتد تا اینکه بین جوامع یک منطقه صلح پدیدار شود.

او با تاکید بر این که روابط بین‌الملل یک فرصت است نه تهدید، گفت: دو مانع برای رسیدن به صلح در درون ایران و صلح با همسایه و نظام بین‌الملل وجود دارد. مانع نخست و مهم آن این است که ساختار نخبگی نداریم تا وارد تعامل با حاکمیت شود. همچنین جامعه را غرور کاذب و حس برتری‌طلبی و خودحق‌پنداری پرکرده است. در حالی که کار جهانی و گروهی، انسان‌ها را حلیم و بردبار می‌کند. باید کار بین‌المللی کنیم تا بتوان به صلح رسید. ضمن این که رقابت مقدس‌ترین امر برای رسیدن به صلح و کارآمدی است.
 
به گفته سریع‌القلم: صلح زمانی در داخل کشورها و میان کشورها برقرار می‌شود که به تدریج منطق اقتصادی و به تبع آن منطق اجتماعی و سیاسی به صورت واقعی و عددی برقرار شوند و همچنین امنیت روانی و ذهنی شهروندان نسبت به رهیافت‌های توزیع‌محور و پاسخگوی‌محور نخبگان سیاسی فراهم آید.
 
دیگر سخنران پنل اول این همایش شهین‌دخت مولاوردی بود. او با بیان این که رتبه ایران در سال ۲۰۱۷ در شاخص جهانی صلح ۱۲۹ و در شاخص صلح مثبت ۱۳۷ است، گفت: این آمار نشان می‌دهد ما به تقاوت ارکان صلح مثبت به شدت نیازمند هستیم؛ صلحی که مقدمه آن از درون خانواده کشت می‌شود و بعد در مدرسه، دانشگاه و جامعه برداشت می‌شود و سپس می‌توان آن را به منطقه و جامعه بین‌المللی تسری داد.
 
دبیرکل جمعیت حمایت از حقوق بشر زنان همچنین درباره رشته مطالعات زنان و صلح در ایران اظهار کرد: در بحث صلح پایدار، مثبت و عادلانه با مولفه و ارکان آرمان هشتگانه‌ای مواجه هستیم که با پیوندی که رشته مطالعات زنان با علوم انسانی و اجتماعی با رشته مطالعات صلح باید داشته باشد ارتباط پیدا می‌کند که مهم‌ترین آن، بحث حکمرانی خوب است که یکی از مولفه‌های صلح مثبت به شمار می‌رود.

او تصریح کرد: به نوعی هر کدام از این مولفه‌ها با یکی از وجوه عدالت مرتبط هستند که در بحث حکمرانی خوب عدالت سیاسی، توزیع برابر منابع، جریان و گردش آزاد اطلاعات، سطح بالای سرمایه انسانی، محیط سالم کسب و کار، پذیرش و احترام به حقوق دیگران، سطح پایین اقتصاد و ارتباط خوب با همسایگان است.

مولاوردی یادآور شد: عدالت جنسیتی از جمله مولفه‌‌هایی است که می‌تواند تاثیرگذاری جنسیت را در تمام این جنبه‌ها مطرح کند؛ موضوعی که ردپای آن را نخستین بار در برنامه ششم توسعه در ماده ۱۰۱ گذاشتیم که امیدواریم با شاخص هایی که تعریف شده راه را برای اینگونه مباحث که امروز مورد نیاز جامعه ماست هموار کند.

او با بیان این که رابطه‌ای که میان زنان و صلح وجود دارد فرایندی مفهومی و عملگرا است گفت: رابطه مستقیمی بین نابرابری جنسیتی و گرایش به اختلافات درون مرزی وجود دارد. در ارتباط با حقوق زنان این توجه را باید داشت که اساسا جنسیت در واقعیات جوامع معاصر یک چتر فراگیری است که به اوژگی‌ها و برخورداری‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و فرصت‌های مرتبط با آن‌ها برای زنان و مردان شامل می‌شود.

او افزود: در غالب جوامع شاهدیم که زنان در انتخاب شغل خود، دستیابی و انتفاع از منابع موجود و فرصت‌های مشارکت در تصمیم سازی‌ها و تصمیم گیری‌ها با مردان تفاوت معناداری دارند، این تفاوت را می‌توان در نگرش‌های مسلط در جوامع نسبت به زنان نیز جستجو کرد.

مولاوردی تاکید کرد: با این نگرش نیمی از جمعیت به حاشیه رانده می‌شود و مطرود بودن در حاشیه‌ها زمینه‌های بروز تعارض و ناصلح را تقاوت می‌کند.

مولاوردی با بیان این مطلب که هر گاه از دیدگاه زنانه به صلح می‌نگریم سه وجه متنوع را شاهد هستیم گفت: اولین راوکرد، راوکرد زنانه به مساله صلح و ناصلح است، راوکرد دیگر راوکرد تحلیلی و ارتباط میان مسائل جنسیتی با عوامل صلح و ناصلح و سومین راوکرد نتیجه گرا است که به غایت مشارکت زنان در فرایند صلح می نگرد و آرمان هایی چون تسااو و ارتقای جایگاه زنان و بهبود مشارکت زنان در اجتماع و تقاوت نقش آنان در ایجاد و تثبیت صلح می نگرد.

مولاوردی تصریح کرد: حقوق اقتصادی و اجتماعی زنان از جمله حق بر زیستن، مسکن مناسب و غیره از بنیادی‌ترین حق‌هایی است که تسااو در جامعه و امکان زیست را برای زنان فراهم می‌کند و تحقق این حقوق برای زنان بدون بهره‌گیری از ظرفیت‌های تحقیقی رشته مطالعات زنان امکان‌پذیر نخواهد بود.

مولاوردی متذکر شد: بی‌شک تسهیل نقش آفرینی زنان در عرصه حقوق که خود پیوندی ناگسستنی با صلح دارد از مزایای امکان ناپذیر رشته مطالعات زنان است و به یقین می‌توان گفت تلفیق حقوق با مطالعات زنان از نابرابری های اجتماعی و سیاسی و فرهنگی علیه زنان می کاهد. ضمن این که تلفیق رشته مطالعات زنان با علوم سیاسی زمینه را برای حضور پررنگ سیاسی زنان ایجاد کند.
 
در پنل اول این همایش، علاوه بر این سه سخنران، مجتبی مقصودی نیز به ارائه سخنرانی خود با عنوان «ارزیابی انتقادی دانش مطالعات قومی از منظر صلح پرداخت. سومین همایش سالانه انجمن علمی مطالعات صلح ایران با عناون «علوم انسانی و اجتماعی و صلح» در روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه نیز در محل کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی یونسکو واقع در دانشگاه شهید بهشتی ادامه خواهد داشت.