خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- در چهارمین برنامه از سلسله برنامه‌های بزرگداشت سهروردی که به همت موسسه توسعه دانش و پژوهش ایران برگزار می‌شود، عصر چهارشنبه 27 آذر 1398، نجفقلی حبیبی پژوهشگر حوزه فلسفه اسلامی به معرفی و بررسی بخش‌هایی از کتاب کمتر شناخته شده سهروردی با نام الواردات و التقدیسات پرداخت.
 
حبیبی در ابتدای سخنان خود طرحی کلی از اندیشه فلسفی سهروردی ارائه داد و گفت: سهرودی فلسفه خود را بر نور بنا گذاشته و خداوند را نورالانوار  می‌نامد و نزدیک‌ترین نور به خدا را نور اقرب می‌نامد. این نورها در طول و عرض صادر می‌شوند. نورهای طولی فراوان هستند. و در عرض نورها رب‌النوع نامیده می‌شوند که منشا پیدایش هر یک از موجودات هستند. مثلا رب النوع انسان جبرئیل است. هر کدام از رب النوع‌ها متولی اداره یک جهان هستند. سهروردی برخی از این رب النوعها را نام داده. مثلا رب‌النوع زمین اسفندارمز است.
 
این استاد فلسفه اسلامی همچنین گفت: در فلسفه سهروردی هستی همواره در حال توسعه و گسترش است و از این منظر می‌توان نگرش او را با آنچه در فیزیک مدرن مورد توجه قرار گرفته است مقایسه کرد.
 
 
به گفته حبیبی: کتاب «الواردات و التقدیسات» بخش های مختلفی دارد در یکی از بخش های آن سهروردی هفت روز هفته را با نام ستارگان نامگذاری کرده است و ادعیه‌ای برای ستایش هر یک از ستارگانی که روزی به نام آنها نام‌گذاری شده است در کتاب وجود دارد. تقدیس ستارگان که در این کتاب می‌توان رد پای آن را دید در دیگر آثار سهروردی نیز نه به این حد ولی نمودهایی دارد. اما آنچه که اختصاصی این کتاب است، آئین‌هایی است که برای ستایش ستارگان در هفت روز هفته ارائه شده است. به عنوان نمونه شنبه روز ستایش خورشید است. سهروردی هم آنچه در ستایش خورشید باید بیان شود را در کتاب آورده است و هم در این زمینه سخن گفته است که وقتی می خواهید با خورشید صحبت کنید چه طور لباسی را بپوشید و چه تزئیناتی را همراه خود داشته باشید، این تزئینات هم متعلق به لباس هست و هم به مواد معطر و خوشبوکننده است که همراه است. چگونه آرایش کنید و ...
 
این پژوهشگر ادامه داد: تقدیسات در نام  این کتاب به ستایش‌هایی اشاره دارد که سهروردی برای هر یک از ستارگانی که پدیدارهای خداوند هستند در کتاب خود ثبت کرده است. به عبارت دیگر او نه فقط آفریدگار ستارگان که خود ستارگان را نیز ستایش می‌کند و در این کتاب جایگاه و کارویژه هر یک از این ستارگان را نیز مشخص ساخته است. مثلا شنبه روز با خورشید است و در لا به لای این مباحث جالب است که آداب و رسوم خاصی را بیان می کند. 

او افزود: مهمترین کوشش سهروردی این است که انسان جایگاه خود را در عالم بشناسد و گم نشود. از نظر او انسان جنبه‌ای ملکوتی دارد و جنبه‌ای زمینی. گم شدن انسان به منزله غرق شدن در جنبه زمینی اوست. او در این کتاب نصحیت‌های قابل توجهی به انسان دارد تا خود را گم نکند.
 
به گفته حبیبی: نسخه‌های کتاب الواردات بسیار محدود است. هانری کربن تکه‌هایی از الواردات را نقل کرده است و این نشان می‌دهد که او به این کتاب دسترسی داشته است اما چون تنها یک نسخه از آن در ترکیه موجود است و آن نسخه نیز قابل اتکا نیست از تصحیح و انتشار این کتاب مانند برخی دیگر از آثار سهروردی چشم پوشیده است. من اخیرا تصمیم گرفتم همان بخش‌هایی از کتاب که در دسترس ماست را تصحیح و منتشر کنم. آن بخش‌هایی که امکان خواندن نداشت را در نسخه‌ای که منتشر شد با نقطه گذاشتن به جای متن مشخص کردیم تا شاید زمانی نسخه دیگری از کتاب پیدا شود و بتوانیم آن را تکمیل کنیم. حدود پنجاه صفحه از کتاب قابل بازیابی بود و آنچه که از دسترس ما خارج است کمتر از این مقدار بوده است. به عبارتی این رساله چندان حجیم نیست ولی رساله شگفت‌انگیزی است.
 
به اعتقاد این پژوهشگر اهمیت الواردت و التقدیسات به این باز می‌گردد که در این رساله سهروردی بیش از هر جا سرچشمه‌های ایرانی اندیشه خود را بروز داده است. او گفت: آئین‌هایی که در این کتاب در حوزه تقدیس افلاک آمده است تا حدودی رنگ و بوی مسیحی و بیشتر رنگ زرتشتی دارد و هیچ جنبه اسلامی در آن نمی‌توان یافت.
 
حبیبی پس از ذکر این مقدمات به سراغ متن کتاب الواردات و التقدیسات رفت و پاره‌ای از سخنان سهروردی در کتاب را ترجمه و تشریح کرد. او گفت: در بخش نصایح به طور خلاصه مثلا آمده است که هیچ تنی دو تا دل ندارد، هیچ بدنی دو تا جان ندارد. هیچ آسمانی دو تا خورشید ندارد پس این یکی ها نشان دهنده این است که جهان یک خدا بیشتر ندارد. این استدلال بسیار ساده و روان اما عمیق برای اثبات خداوند است.
 
حبیبی افزود: سهروردی می گوید اگر دو خورشید بودند ارکان از هم می پاشید و نظام عالم اجتناب دارد از اینکه خورشید دیگری وجود داشته باشد و بنابراین این نظام چگونه اجتناب ندارد که بیش از یک خدا داشته باشد؟ اگر قیوم (خداوندی که برپا کننده این عالم است)شبیهی مثل خود داشت، خورشید او کجاست؟ هر کسی که به دو خدا قائل است این برهان او را قناعت می کند و نمی تواند برهانی اقامه کند. بنابراین تو خدا را یکتا بدان که جهان پر است از نور او. باز می فرماید که شاطح از یک پشه می ترسد پس چگونه بر رب الارباب جرأت می کند و جسارت می ورزد. آنکس که طعنه میزند بر مسائل خداوند، وقتی از پشه می ترسد چگونه از خدا نمی ترسد.

حبیبی همچنین گفت: عبارت‌های سهروردی در این کتاب زیباست به عنوان نمونه او می‌گوید نوشیدن شربتهای معنوی و قدسی همیشه خاص کسانی است و برای آنها هم شادی جاودانگی می آورد، اما کسی که دچار شطحیات هست چیزی از این شرابها گیر او نیامده است، اگر هم راست بگوید که شطحی هست هیچ چیز عایدش نشده است که فقط بوی مستی به مشامش رسیده است نه حقیقت هستی. بنابراین چنین فردی بو را شنیده و مدهوش شده است اما افرادی که حقیقت شراب معنوی را چشیده اند بیدار و آگاه هستند. همچنین سهروردی در اواخر این رساله می گوید: نور خداوند جانها را روشنی می‌بخشد اما آتش خداوند پلیدی‌ها را می‌سوزاند، خداوند شوق را نردبانی قرار داده است به سوی نور و نور را معراجی برای قوس.
 
پس از ارائه پاره‌هایی دیگری از متن کتاب الواردات و التقدیسات، جلسه با پرسش حضار و پاسخ‌های حبیبی به پایان رسید.