حسینی‌پور در ابتدای سخنانش با اشاره به تعریف نشر در دنیای جدید بیان کرد: نشر دنیای جدید را برخی از صاحبنظران در این عبارت خلاصه می‌کنند که «تک رسانه به چندرسانه تبدیل شده است». فناوری عصر اطلاعات و ارتباطات، با امکاناتی که برای انتقال صوت و تصویر فراهم ساخته، خواننده قدیم را، که مخاطب اصلی نشر کتاب بود، به خواننده ـ شنونده ـ بیننده تبدیل کرده است.
وی ادامه داد: محصول آن نشر، فقط متن چاپی بود و محصول این نشر پدیده‌های چندرسانه‌ای است که بنابه طبیعت موضوع و مقتضیات متن، تغییر شکل پیدا میکند؛ به‌عبارت دیگر مفهوم نشر امروز با مفهوم نشر، نزدیک به ۶۰۰ سال پیش زمانی که گوتنبرگ نخستین‌بار ماشین چاپ را اختراع کرد متفاوت است.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب درباره تاثیرگذاری توسعه فناوری‌های نوین افزود: با بازشدن پای ابزارهای الکترونیکی به دنیای بشر، همه امکانات رفته‌رفته خود را با الکترونیکی شدن سازگار کردند و کتاب و کتاب‌خوانی نیز از این قاعده مستثنی نبوده‌اند؛ در سالیان اخیر با رواج گجت‌هایی مانند تبلت، تلفن هوشمند و کتاب‌خوان به همراه محتوای الکترونیکی با فرمت‌هایی از قبیل pdf و ePUB و اپلیکیشن‌های متنوع کتاب‌خوان، شکل جدیدی از کتاب به نام کتاب الکترونیکی (ebook) به وجود آمده و مطالعه شکل جدیدی به خود گرفته است.
حسینی‌پور با اشاره به برخی آمار موسوم به جهان دیجیتال ۲۰۱۹ گفت: استفاده فراگیر از فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در بسیاری از ابعاد از زندگی ما تاثیر گذاشته است که ازجمله آن بهره‌گیری از رسانه‌ها است. گزارش موسوم به جهان دیجیتال ۲۰۱۹ (Global Digital 2019) مربوط به ژانویه ۲۰۱۸ تا ژانویه ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که ایران در این بازه زمانی ۱۶ میلیون کاربر جدید اینترنت و ۷ میلیون کاربر جدید شبکه‌های اجتماعی داشته است.
وی افزود: در این گزارش جمعیت ایران ۸۲.۳ میلیون نفر ذکر و گفته شده است که ۷۲.۹ میلیون کاربر از اینترنت در کشورمان استفاده می‌کنند؛ به‌عبارت دیگر در واقع ۸۹ درصد از جمعیت ایران، کاربر اینترنت هستند.
حسینی‌پور ادامه داد: براساس آمارهای جهانی از جمعیت ۷.۶۷ میلیارد نفری جهان، ۵.۱۱ میلیارد نفر به موبایل دسترسی دارند که یک ضریب نفوذ ۶۷ درصدی است. تعداد کاربران اینترنت اما به ۴.۳۸ میلیارد نفر می‌رسد که یک ضریب نفوذ ۵۷ درصدی را نشان می‌دهد. این آمارها بیان‌گر این است که جمعیت جهان از ابتدای ۲۰۱۸ تا ابتدای ۲۰۱۹، رقمی معادل ۱.۱ درصد یعنی به اندازه ۸۴ میلیون نفر رشده کرده است و در همین زمان رشد کاربران موبایل ۲ درصد یعنی ۱۰۰ میلیون نفر بوده است.
وی ادامه داد: به کمک همه این فناوری‌ها صنعت نشر و انتشار کتاب‌های الکترونیکی جایگاه مهمی پیدا کرده است و مطالعه کتاب‌های الکترونیکی در سال‌های اخیر رشد تصاعدی داشته است، به گونه‌ای که در سال ۲۰۱۷ مردم جهان دو برابر بیش از سال ۲۰۱۳ کتاب الکترونیکی خریداری کرده‌اند.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب بیان کرد: در نهایت باید توجه داشت که تحولات اخیر در عرصه‌های اطلاعات و ارتباطات به معنای تهدید نشر کتاب به نابودی نیست. اگرچه بازار کتاب دستخوش تغییری عمیق شده است، و شاهد تغییرهای بیشتری نیز خواهد بود، امکان اینکه کتاب از صحنه زندگی بیرون برود یا اقتصاد، صنعت، و بازرگانی نشر تعطیل شود، از سوی هیچ صاحب نظری پیش بینی نشده است.
حسینی‌پور درباره ضرورت‌های دنیای دیجیتال ادامه داد: آنچه باید مورد توجه قرار گیرد بازنگری و بازاندیشی در ساختارهای کنونی نشر و ایجاد تحولی متناسب در آن است؛ تحولی که هم با سرشت و نیازهای فرهنگی ما سازگار باشد و هم با ضرورت‌های جهانی. چه ناشران بخواهند و چه نخواهند، آینده به سمت محتوای دیجیتال و چاپ براساس تقاضا پیش می‌رود و ناشران مجبور خواهند شد کپی‌های کمتری از عناوین جدید را چاپ کنند.
وی افزود: ناشران باید بپذیرند که در آینده‌ای نه چندان دور رسالت آن‌ها تنها انتشار و فروش کتاب نیست و مشخص است که در این راه نیاز به نوآوری و ایده‌های جدید بیش از پیش است و ارائه خدمات تخصصی متناسب با نیازهای قابل پیش‌بینی انکارناپذیر است.
مدیرعامل موسسه خانه‌کتاب با اشاره به اهمیت توجه به میراث مکتوب در دنیای فضای مجازی بیان کرد: باتوجه به اینکه آثار مکتوب بخشی از میراث معنوی و فرهنگی است و هویت کشورها به آن بستگی دارد، سوال این است که باتوجه به فضای مجازی و الکترونیکی حفظ این میراث چگونه اتفاق می‌افتد و چگونه به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود.
حسینی‌پور با اشاره به دیدگاه دور از واقع درباره نشر الکترونیکی در ایران افزود: متاسفانه در ایران موقعی که از نشر الکترونیک سخن به میان می‌آید، مخاطبان به یاد فایل پی.دی.اف می‌افتند و آن هم زمانی که امکان دسترسی به کتابی را ندارند و یا هزینه گزافی باید برای آن بپردازند.
به گفته وی، اما کتاب الکترونیک در واقع نسخه الکترونیک از یک کتاب است که بر روی کامپیوتر یا دستگاه قابل حملی که به این منظور تولید شده قابل خواندن است و یا در تعریف دیگر کتاب الکترونیک دربرگیرنده ویژگی‌های کاربردی نظیر جستجو، ارجاع تقابلی، پیوندهای فرامتنی، یادداشت‌گذاری، هایلایت کردن، اشیایی چندرسانه‌ای و ابزارهای تعاملی است.
مدیرعامل موسسه خانه‌کتاب افزود: در دنیای جدید فضای مجازی و اینترنت کلیه ساخت‌های بشری را تحت شعاع خود قرار داده است به‌طوری که نمی‌توان آن را نادیده گرفت زیرا خیلی از مسائل بر روی این بسترها طراحی و ادامه پیدا کرده‌اند.
حسینی‌پور درباره جایگاه نشر الکترونیکی گفت: کتاب الکترونیک دیگر حوزه جغرافیایی و مرزهای طراحی شده را نمی‌شناسد، بلکه همه مرزها را درمی‌نوردد و به‌نوعی یک دموکراسی در حوزه دانش و معرفت ایجاد کرده و آن هم دسترسی آزاد و عادلانه به اطلاعات و محتوای جدید است اما یک آسیب جدی هم دارد و آن هم به‌دلیل دسترسی راحت به انواع محتوا در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به‌جای تولید دانش، سمت و سوی خود را به جابه‌جایی اطلاعات، نشر کتاب‌های کم‌ارزش و یا بی‌ارزش معطوف میکند.
وی ادامه داد: این فضا، زبان فارسی که یکی از نمادهای هویت ملی ما هم هست را تحث تاثیر قرار داده، که لازم است مراقبت بیشتری از آن صورت گیرد. البته سیستم آموزشی ما هم بی‌تقصیر نیست.
مدیرعامل موسسه خانه‌کتاب درباره تشریح دلایل بی‌توجهی به قابلیت‌های فضای مجازی و نشر الکترونیک بیان کرد: فضای مجازی به دلیل ویژگی‌های زیرپایه‌های فکری و نظری جوامع را دستخوش تغییرات عمیق کرده است.
حسینی‌پور ادامه داد: با رشد فضای مجازی تولید علم و دانش کمتر و از سویی دیگر جریان انتقال دانش سرعت و افزایش پیدا کرده است. البته این جریان افزایشی یکی از آسیب‌های فضای مجازی محسوب می‌شود که محصول آن تولید کتاب‌های زرد و کم‌محتواست.
وی با تاکید بر اهمیت توجه به تولید کتاب‌های صوتی افزود: یکی از موضوعات قابل‌توجه در زندگی امروز شهری با وجود ترافیک‌های سنگین و به‌قول کارشناسان هدر رفت 300 ساعت زمان شهروندان در این ترافیک‌ها توجه به تولید کتاب‌های صوتی است. علاوه‌بر این افزایش میانگین سن مردم ایران در سال‌های آینده و احتمال بروز مشکلات بینایی این ضرورت را پررنگ‌تر کرده است. یکی دیگر از کاربردهای کتاب‌های صوتی آشنایی مهاجران ایرانی به کشورهای دیگر است این کتاب‌ها منابعی برای حفظ زبان فارسی هستند.
مدیرعامل موسسه خانه‌کتاب درباره برگزاری دومین دوره جشنواره کتاب در فضای مجازی بیان کرد: به‌دلیل تنوع و تعدد فعالیت‌ها در فضای مجازی داوری آثار ارسالی به جشنواره دشوار بود، بنابراین تلاش کردیم بدون ارزش‌گذاری داوری‌ها انجام و منتخبان معرفی شوند.
حسینی‌پور با اشاره به دیدگاه ناشران چاپی به قابلیت‌های فضای مجازی ادامه داد: به‌نظر می‌رسد هنوز بسیاری از ناشران چاپی رویکرد و نگاه مثبتی به نشر الکترونیک ندارند و به اصطلاح آن را رقیب فعالیت خود می‌دانند درحالیکه معدود ناشران چاپی که به این حوزه ورود کرده‌اند عملکرد موفقی داشته‌اند. ناشران چاپی باید از فرصت فضای مجازی به بهترین شکل استفاده کنند.
وی درباره اهمیت تدوین قوانین مناسب برای فعالان حوزه نشر الکترونیک گفت: هنوز آن‌طور که باید قوانین و مشکلات نشر الکترونیک شناسایی و تدوین نشده است به‌نظر می‌رسد این حوزه نیازمند قوانین حمایتی است به‌عنوان مثال همان‌طور که هیأت خرید کتاب معاونت امور فرهنگی به خرید کتاب از ناشران چاپی اقدام میکند حمایت از فعالان حوزه نشر الکترونیک نیز ضروری است.
مدیرعامل موسسه خانه‌کتاب در تشریح دلایل لزوم حمایت از فعالان حوزه نشر الکترونیک ادامه داد: بسیاری از دانشجویان بدون نیت بد به کپی کتاب‌های دانشگاهی اقدام می‌کنند درحالیکه می‌توان با حمایت از فعالان حوزه نشر الکترونیک فرصتی را برای عرضه کتاب‌های آموزشی و دانشگاهی در فضای مجازی را مهیا کرد. یکی از نتایج قابل توجه این حمایت پیشگیری از قاچاق و کپی غیرمجاز کتاب است.
حسینی‌پور در پایان از حمایت‌های محسن جوادی، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ایوب دهقانکار، مشاور امور فرهنگی این وزارتخانه، محمدتقی احمدی، رئیس دانشگاه تربیت مدرس و محمدرضا زائری، عضو هیات مدیره موسسه خانه‌کتاب تشکر کرد.
جشنواره کتاب در فضای مجازی برای فعالان حوزه نشر امیدوارکننده است
در بخش دیگری از این مراسم اختتامیه، محمدتقی احمدی، رئیس دانشگاه تربیت مدرس به سخنرانی پرداخت. وی با اشاره به تاثیرگذاری رویدادهای مانند جشنواره کتاب در فضای مجازی بیان کرد: برگزاری این دست رویدادها که موجب امیدواری فعالان حوزه نشر می‌شود از ضرورت‌های امروز جامعه است.
رئیس دانشگاه تربیت مدری با اشاره به محتوای کم‌عمق فضای مجازی ادامه داد: محتوای منتشر شده در فضای مجازی همانند اقیانوسی با عمق ناچیز است بنابراین با توجه به اینکه مخاطبان اصلی این محتوا جوانان هستند باید چاره‌ای بیندیشیم. به‌نظر می‌رسد بهترین روش تقویت تولید کتاب مجازی با استفاده از تکنولوژی‌های جدید است.
احمدی ابراز امیدواری کرد با الهام‌بخشی از رویدادهایی مانند جشنواره فضای مجازی شاهد افزایش رویدادهای مشابه در آینده باشیم. رویدادهایی که آینده‌ساز، خلاق و پربار باشند.
نظر شما