به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «رویدادنامه مختصر پایان شاهنشاهی ساسانی و اوایل اسلام» نخستین ترجمه انگلیسی از متن اصلی است که با یادداشت‌هایی در مورد نام‌های اشخاص، جریان‌ها و مکان‌ها، در مورد اصطلاحات فنی گوناگون در زبان سریانی و فارسی، توضیحاتی ارائه می‌دهد. این رویدادنامه برای مطالعه اواسط قرن هفتم، دوره تغییرات مهم تاریخی که شاهد فروپاشی دو امپراتوری جهانی و جایگزینی‌شان به وسیله اسلام بوده، بسیار مفید است. اهمیت این رویدادنامه در این حقیقت نهفته است که ممکن است اولین سند سریانی باشد که به منابع رسمی و موثق ساسانی وابسته است.

تاریخ سلطنتی با شاهانه، رابطه بین ساسانیان و بیزانس، پناهندگی خسرو دوم به موریس، جنگ خسرو دوم به ضد بیزانس، حملسه ساسانیان به اورشلیم، تهاجم ساسانیان به اسکندریه، هراکلیوس و آخرین پادشاه ساسانی، تاریخ مربوط به کلیسای مسیحی، سالار کلیسای شرق و شورای کلیسایی، رابطه بین کلیسای شرقی و امپراتوری ساسانی، سریانی‌های شرقی و درگیری سریانی‌های ارتدکس، فتوحات شرق دریای مدیترانه و مصر، مفهوم نویسنده رویدادنامه از تاریخ، شرح وقایع به ترتیب زمانی در رویدادنامه مختصر و... بخش‌های کتاب را تشکیل می‌دهد.

محتوای رویدادنامه به دو بخش تقسیم می‌شود. اولین تاریخ کلیسایی است و دومین تاریخ عمومی یا غیردینی است و هر دو در دوره زمانی مرگ پادشاه هرمزد چهارم تا سقوط شاهنشاهی ساسانی قرار دارند. بیان برجسته در عنوان «برخی از گزارش‌ها» این تصور را می‌دهد که رویدادنامه از بخشی از یک تاریخ بزرگ‌تر گرفته شده است. همچنین این نشان‌دهنده آن است که رویدادنامه احتمالاً انعکاسی از ساختار کتاب بزرگ‌تر، که حاوی تاریخ کامل کلیسایی و سکولار است، بوده است.

رویدادنامه با فروپاشی شاهنشاهی ساسانی به پایان می‌رساند؛ اما بیانات آن نیز نشان می‌دهد که پایان دیگری داشته است و بنابراین ممکن است اسناد یا قسمت اول آن از بین رفته و از ارشیر یکم (224 ـ 240 میلادی)، بنیان‌گذار شاهنشاهی ساسانی شروع شده بوده است. همچنین ممکن است از جانشینی و دنباله‌ای از پادشاهان شاهنشاهی ساسانی برای دوره‌ای بیش از چهار قرن، از تقریباً وسط قرن سوم تا پایان قرن ششم، جایی که شروع به خواندن رویدادنامه می‌کنیم، وجود داشته است.

نویسنده بخش بزرگی از کار خود را به تاریخ غیردینی اختصاص داده که تقریباً هفتاددرصد از کل سند را شامل می‌شود. سی‌درصد باقی به تاریخ کلیسا پرداخته شده است.

رویدادنامه مختصر هیچ‌گونه اطلاعات مستقیمی درباره نام نویسنده ارائه نمی‌دهد؛ از این‌رو باید از رویدادنامه درباره هویت و زمانه او اطلاعاتی به دست آورد. نویسنده یکی از اعضای کلیسای شرق است. او موقعیت تدافعی علیه اعضای کلیسای ارتدوکس سریانی می‌گیرد و وقایع مهم و بحث‌هایی را که بین اعضای هر دو کلیسا تا پایان دوره ساسانی درمی‌گیرد، اشاره می‌کند. همچنین به‌صراحت از منظر کلیسای خود به تمامی بحث‌هایی که منجر به پیروزی طرف سریانی شرقی می‌انجامد، خاتمه می‌دهد.

با اینکه نویسنده به‌خوبی درباره مناقشات عقیدتی بین ارتدوکس شرقی و سریانی شرقی واقف است، اما با این حال مؤلف با شور و شوق طرفدار مسیحیت در مقابل دیگر ادیان از جمله یهود و مانویت است. تاریخ دقیقی به عنوان شروع و پایان نوشتن رویدادنامه ارائه نشده است؛ به همین دلیل اثبات زمان مشخصی که نویسنده در آن زندگی می‌کند، دشوار است. مقدمه که بعدها توسط کاتب یا نویسنده دیگری نوشته شده است، می‌گوید که رویدادنامه از مرگ شاهنشاه هرمزد چهارم (590) آغاز می‌شود و با سقوط امپراتوری ساسانی به پایان می‌رسد.

نسخه اصلی که دربرگیرنده همین رویدادنامه است، بخشی از مجموع هفده دست‌نوشته کوتاه است که روی هم تنها در یک جلد از صفحه 291 تا صفحه 301 در همان عصر صفحه‌بندی شده است. بلندای هر صفحه 35 سانتی‌متر و پهنای آن 26.5 سانتی‌متر است. این دست‌نوشته در اصل با دیگر نسخ خطی ر صومعه کلدانی‌ها از بانو سییذر در نزدیکی آلقوش که در فهرست 169 آورده شده، قرار داشت.

«رویدادنامه مختصر پایان شاهنشاهی ساسانی و اوایل اسلام» در ۲۶۳ صفحه، شمارگان 500 نسخه و قیمت 52 هزار تومان از سوی انتشارات شفیعی منتشر شد.