خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- کتاب «اَن لَمتون در عرصه علم و سیاست» نوشته جان گرنی که کاوه بیات آن را به فارسی ترجمه کرده است، به معرفی ابعاد مختلفی از زندگی یکی از مرموزترین و در عین حال شاخص‌ترین ایران‌شناسان معاصر می‌پردازد.
 
آن کاترین سوینفورد لمتون (1912 ـ 2008) یکی از معدود پژوهشگران طراز اول زبان فارسی و تاریخ ایران بود که از زمان شکل‌گیری این مباحث در چارچوب گسترده‌تر رشته السنه شرقی در قرن نوزدهم، بریتانیا به جهان ارائه کرد.
 
وی در همان مراحل نخست کار به عنوان یک متخصص برجسته در تمام امور مربوط به ایران شهرتی کسب کرد. زبان و دستور زبان، تاریخ و اندیشه سیاسی در دوره اسلامی، دین، وقایع روز و تجزیه و تحلیل اوضاع جاری سیاسی همگی از مواردی بودند که وی در زمینه آن صاحب‌نظر شمرده می‌شد.
 
برای بسیاری از افراد چه در داخل و چه در خارج از جامعه علمی، وی مرجع نهایی در تمامی این حوزه‌های تخصصی تلقی می‌شد. کمتر پژوهشگری را می‌توان سراغ گرفت که تسلطش بر حوزه کارش چنین دوره طولانی‌ای دوام آورده باشد.
 
در خلال یک زندگانی فوق‌العاده پرتحرک و طولانی، با عزمی راسخ و استوار و تقریباً نزدیک به هفتاد سال، حاصل تحقیقات خود را منتشر کرد. حدود یک ربع قرن کرسی عالی زبان فارسی را در دانشگاه‌های بریتانیا بر عهده داشت و در خلال بخش مهمی از سنین پختگی‌اش نیز مشاور غیررسمی سیاستمداران، دیپلمات‌ها و مدیران شرکت‌های نفتی تلقی می‌شد و طبیعتاً در زندگانی‌ای که با پاره‌ای از حوادث تعیین‌کننده تاریخ ایران توأم است، از اشغال متفقین و سقوط رضاشاه در سال 1941 گرفته تا بحران آذربایجان در 1946، کودتای 1953، اصلاحات ارضی در اوایل دهه 1930 و انقلاب اسلامی 1979، داستان‌ها و افسانه‌های مختلفی نیز در حول و حوش او شکل گرفت.
   
لمتون در کنار جایگاه علمی خود، از جایگاهی سیاسی نیز برخوردار بود؛ جایگاهی که مقدمات اصلی و اولیه آن در پی انتصاب وی به سمت وابسته مطبوعاتی سفارت بریتانیا در تهران، در پی شروع جنگ جهانی دوم فراهم آمد و در مراحل بعد از جنگ و پایان همکاری رسمی او با وزارت امور خارجه بریتانیا نیز نظر به تداوم علائق و توجه وی به تحولات روز و جاری در ایران کماکان محفوظ و برقرار ماند.
 
آن لمتون همچنین یکی از ایران‌شناسان مهم عصر ماست. برخی او را به دلیل دستاوردهای علمی‌اش ستوده و برخی نیز از وی به دلیل درگیری‌های سیاسی‌اش چهره‌ای شیطانی ترسیم کرده‌اند.
 
چنان‌که گرنی نیز ذکر کرده است؛ در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی، در روایاتی که جراید ایران از فعالیت‌های سیاسی لمتون ارائه دادند، از او به عنوان چهره پشت پرده اینتلیجنت سرویس یاد شد که به تنهایی کل تشکیلات جاسوسی آلمان را در جنگ دوم جهانی متلاشی کرد.
 
زندگی سیاسی لمتون البته تنها مورد علاقه ایرانیان نبوده است. جیمز باکان نویسنده انگلیسی در داستان «جای خوبی برای مردن» که در سال 1999 منتشر شده است از لمتون با عنوان بانویی بالابلند و به‌غایت زیبا یاد می‌کند که هوشی فوق‌العاده و اراده‌ای خلل‌ناپذیر داشته است و عامر حسین نیز در داستانی با نام پیام‌آور که در سال 2011 منتشر شده است به ماجرای ازدواج مخفیانه لمتون با معشوق ایرانی‌اش و ترک این معشوق می‌پردازد. همه این تصاویر، چهره‌ای مرموز را از آن لمتون شکل می‌دهند. تصویری که کتاب حاضر در پی زدودن رمز و راز از آن نیست چرا که به امکانات مناسب برای چنین کاری دسترسی ندارد.
 
 اسناد مربوط به فعالیت‌های سیاسی لمتون هنوز از طبقه‌بندی‌ها خارج نشده است و به همین دلیل، تا دسترسی به اسناد و مدارک بخش سیاسی و مربوط به همکاری با دولت بریتانیای تحرکات لمتون، از کم و کیف این جایگاه و جوانب مختلف آن تصویر دقیقی نمی‌توان به دست داد. با این حال از پاره‌ای از یادداشت‌ها و گزارش‌های برجای‌مانده از لمتون و دست کم از نوع نگاه وی به ایران معاصر می‌توان تصویری از نحوه فعالیت او ارائه داد که در این بررسی نیز مورد توجه قرار گرفته است. به‌طور مشخص در پیوست کتاب حاضر، ترجمه چند یادداشت و گزارش به قلم لمتون مربوط به دوره فعالیت‌هایش در سفارت بریتانیا در تهران در زمان جنگ و همچنین گزارشی از یک سفر به ایران در سال 1345 ترجمه شده است.
 
مترجم کتاب در ابتدای پیشگفتار خود ذکر کرده است که شاید بهترین کاری که می‌توانست در شناسایی اهمیت لمتون و بهره‌مندی از علم و دانش او صورت گیرد، ترجمه و انتشار بخش درخور توجهی از آثار و تحقیقات او بود؛ امری که با توجه به تعداد اندک آثار ترجمه‌شده از وی، در قیاس با کل آثار و نوشته‌هایش که فهرست هر دو در بخش پایانی این کتاب پیوست شده‌اند، صورت نگرفته‌ است.
 
به گفته بیات، انگیزه او برای ترجمه مقاله جان گرنی از دیگر ایران‌شناسان صاحب‌نام عصر ما، در رثای خانم لمتون، تصویر گویا و جامعی است که این مقاله از زندگانی و آثار لمتون به دست می‌دهد و به این صورت، امکانی برای آشنایی هر چه بیشتر با آن لمتون برای علاقه‌مندان به مباحث ایران‌شناسی و تاریخ معاصر فراهم‌تر می‌شود.
 
انتشارات جهان کتاب، «اَن لَمتون در عرصه علم و سیاست» را با قلم جان گرنی و ترجمه کاون بیات، در 140 صفحه و با تیراژ 550 نسخه و قیمت 22 هزار تومان در سال 1398 منتشر کرده است.