به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، بیست و هفتمین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران همزمان با روزهای قطع اینترنت جهانی و نبود فضای مجازی برگزار شد و شاید نبود عکس‌های رنگارنگ از کتاب و کتابگردی خودش را در آخرین روز از هفته کتاب به خوبی نشان داد.
جایی که مراسم کتابگردی احمد مسجدجامعی و مسئولان فرهنگی کشور برگزار شد؛ اما رنگ‌وبوی سال‌های گذشته را نداشت. در سال‌های گذشته و با رونق فضای مجازی همیشه از اهل قلم و ناشران شنیده بودیم که با فضای مجازی جای کتاب را گرفته است. ما در همه این سال‌ها غولی از فضای مجازی و اینترنت برای خودمان ساخته‌ایم که گویی همه مشکلات حوزه کتاب به خاطر اینترنت و فضای مجازی است. قطع یک هفته‌ای اینترنت و فضای مجازی فرصت مناسبی بود تا به نقش رسانه‌ای که فضای مجازی بر دوش می‌کشد بیشتر توجه کنیم و به ضرورت استفاده بهینه از این تکنولوژی در حوزه کتاب بیشتر پی ببریم. از این رو در روز کتابگردی مسیر چهارراه ولیعصر (عج) تا میدان انقلاب را پیاده رفتیم تا با تک‌تک حلقه‌های حوزه نشر صحبت کنم تا متوجه شویم که کتابگردی 98 با کتابگردی سال‌های گذشته چقدر متفاوت بوده است.
در گام نخست به سراغ مخاطبان کتاب رفتم؛ در این فاصله مکانی با بیش از 10 نفر از کسانی که کتاب به دست داشتند یا پشت ویترین کتابفروشیها ایستاده بودند، گفت‌وگو کردم. متاسفانه هیچ کدام از این 10 نفر اطلاعی از روز کتابگردی نداشتند. سیاوش 20 ساله که سال دوم رشته جامعه‌شناسی است می‌گوید که اصلا اطلاعی از هفته کتاب هم ندارد و فقط از طریق پوسترهایی که در پشت شیشه برخی مغازه‌ها نصب شده متوجه پاییزه کتاب شده است.
مبینا که دانشجوی دانشگاه تهران است، ادبیات می‌خواند. او خیره به کتاب‌های ویترین کتابفروشی مروارید بود که به سراغش رفتیم. او درباره روز کتابگردی می‌گوید: «الان که شما گفتید یادم آمد که آخرین روز هفته کتاب روز کتابگردی است. حالا واقعا امروز آخرین روز از هفته کتاب است؟ من بیشتر کتاب‌هایم را در فضای مجازی انتخاب می‌کنم و همیشه خلاصه کتاب‌ها را می‌خوانم و به سراغ کتاب‌هایی که با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنم می‌روم. متاسفانه در یک هفته گذشته نتوانستم به فضای مجازی ناشران محبوبم دسترسی داشته باشم و از هیچ چیز اطلاع ندارم.»
با دانشجویان درباره دوستی یا دشمنی فضای مجازی صحبت می‌کنم. خیلی‌ها معتقدند که در این روزها بیشتر کتاب خوانده‌اند اما از طرفی معتقدند که فضای مجازی دشمن کتاب و کتابخوانی نیست. امیرمحمد که خیلی هیجانی شده است در این باره می‌گوید: «من نمی‌دانم چرا ما نمی‌توانیم این دو موضوع را از هم تفکیک کنیم که فضای مجازی هیچ دشمنی با کتاب ندارد. اگر ما نتوانیم از تکنولوژی درست استفاده کنیم هر تکنولوژی می‌تواند دشمن کتاب باشد. پس بجای مطرح کردن این مطالب بهتر است که به فکر استفاده درست از تکنولوژی باشیم.»
زندگی بدون اینترنت امکان‌پذیر نیست
با چند کتابفروش در این رابطه صحبت داشتم. همه از وضعیت فضای مجازی گلایه داشتند اما خیلی از کتابفروشان تمایلی نداشتند در این باره صحبت کنند. مهدی فتحی، مسئول کتابفروشی پیشگاه درباره تجربه هفته کتاب بدون اینترنت گفت: «ما با مشکلات زیادی در این هفته مواجه شدیم و متاسفانه نتوانستیم کاسبی کنیم. شما نگاه کنید. امروز روز کتابگردی است اما انگار نه انگار و واقعا هیچ خبری نیست. در سال‌های گذشته شاهد حضور مسئولان، اهل قلم و مخاطبان بودیم و همه با هشتگ «من هم می‌آیم» اطلاع‌رسانی می‌کردند اما امسال هیچ کدام از این اتفاقات رخ نداد. به نظر من اینترنت و کتاب در موازات هم حرکت می‌کنند و هیچ دشمنی با هم ندارد. واقعیت این است که در دنیای امروز زندگی بدون اینترنت امکان‌پذیر نیست. خیلی از مشتریان ما در اینستاگرام و واتس‌آپ هستند و از آنجا کتاب تهیه می‌کنند که با قطع اینترنت کلا این بخش از فروش تعطیل شده است.»
خدا را شکر بازار ما خوب است
بعد از صحبت با کتابفروشیها به سراغ دستفروش‌های کنار خیابان انقلاب می‌روم. دستفروشان که اگر کار و کاسبی مغازه‌ها هم خوب نباشد، کاسبی آن‌ها همیشه خوب است. تجربه برخورد بد برخی از این دوستان را دارم؛ از این رو خیلی دوستانه جلو می‌روم، سراغ چند کتاب را می‌گیرم و با خنده به فروشنده می‌گویم که «قطع اینترنت روی کار شما هم تاثیر گذاشته؟» می‌خندد و در جواب می‌گوید: «نه آقا! خدا رو شکر بازار ما به این قرطی بازی‌ها کاری نداره. ولی خدا وکیلی اینترنت و کتاب هیچ ربطی بهم ندارن. کتابی‌ها با اینترنت کاری ندارن، اینترنتی‌ها هم با کتاب.» در آخر سوالی می‌پرسد که کلا از همه چیز ناامیدم می‌کند: «مهندس تلگرام هنوز قطعه؟»
کتابگردی غریبانه برگزار شد
در ادامه به کاروان کتابگردی احمد مسجدجامعی می‌پیوندم. محمدجواد حق‌شناس، عضو شورای شهر تهران و رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران هم در این کاروان حضور دارد؛ بعد از سلام و احوال پرسی به سراغ سوال گزارش‌مان می‌روم که کتابگردی امسال با سال‌های گذشته چقدر متفاوت است. حق‌شناس در پاسخ می‌گوید: «کتابگردی امسال با سال‌های گذشته بسیار متفاوت بود؛ علاوه بر این ما امسال جای خالی اطلاع‌رسانی را در هفته کتاب به شدت احساس کردیم. شاید یکی از غریبانه‌ترین مراسم هفته کتاب و کتابگردی را امسال تجربه کردیم و این نشان می‌دهد که جامعه ما نیاز به یک رویکرد درست و دقیق نسبت به فضای مجازی و اینترنت دارد. از دولت محترم انتظار دارم که باتوجه به رفع مشکلات پیش‌‌آمده هرچه سریع‌تر نسبت به رفع این محدودیت‌ها اقدام کنند. متاسفانه در چند روز گذشته قطع اینترنت زیان‌های غیرقابل جبرانی به فضای کسب‌وکار وارد کرده که حوزه فرهنگ نیز از این قاعده مستثنی نیست. من پیگیری کردم، یکی از این اتفاقات اثرگذار، کاهش فروش بلیط سینما، تئاتر و کنسرت‌هاست.»
فضای مجازی رفیق کتاب است
اسدالله امرایی، مترجم شناخته شده حوزه ادبیات در این راستا گفت: «فضای مجازی و کتاب رقیب نیستند. واقعا این دو با هم رفیق هستند؛ چراکه اگر این دو رقیب هم باشند، الان در امریکا هیچ‌کس نباید کتاب بخواند. در آنجا کتاب کاغذی هم چاپ می‌شود و مردم از اینترنت هم به درستی استفاده می‌کنند. بنابراین اگر ما این دو را رقیب می‌دانیم باید به نوع استفاده از فضای مجازی نگاه کنیم. متاسفانه امسال هفته کتاب از اینترنت محروم بود و ما به خوبی دیدیم که اطلاع‌رسانی‌ها چقدر ضعیف بوده است و صداوسیما هم در این یک هفته نشان داد که تا چه میزان با کتاب بیگانه است. واقعا در قطع اینترنت صدا و سیما می‌توانست با اطلاع‌رسانی درست به پرشور برگزار شدن مراسم کتابگردی کمک کنند.»
نتوانستیم اطلاع‌رسانی کنیم
علی جعفریه، مدیر انتشارات و کتابفروشی ثالث نیز در این ارتباط گفت: «ما هر ساله در روز کتابگردی برنامه‌های متنوعی در کتابفروشی ثالث داشتیم و اهالی قلم و هنرمندان مطرح کشور در این مراسم حضور پیدا می‌کردند اما امروز به دلیل نبود اینترنت نتوانستیم برای مراسم کتابگردی تبلیغات داشته باشیم و از این رو مراسم خاصی در کتابفروشی نداشتیم. واقعیت این است که در یک هفته گذشته که مردم دسترسی به فضای مجازی نداشتند، استقبال بهتری از کتاب داشتند اما باید به این موضوع توجه داشته باشیم که کار کردن در دنیای بدون اینترنت بسیار سخت است. به شخصه می‌گویم در یک هفته گذشته انتشارات ما تعطیل بود و هیچ کاری جلو نمی‌رفت.»
با قطع شدن اینترنت احساس کردیم که آب شهر قطع شده است
در گام بعدی به گفت‌وگو با نیکنام حسینی‌پور، دبیر بیست‌وهفتمین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران رفتیم. او در توضیح وضعیت هفته کتاب در قطعی اینترنت گفت: «واقعیت این است که فضای مجازی یک فرصت است و هر ابزار جدیدی که پدید می‌آید برای این است که ما زندگی راحت‌تری داشته باشیم. در سال‌های گذشته رادیو، تلویزیون، اینترنت، ماهواره و تکنولوژی‌های بسیاری آمده است و کتاب در کنار همه این تکنولوژی‌ها به حیات خودش ادامه داده است؛ بنابراین فضای مجازی دشمن کتاب نیست. ما می‌توانیم از فضای مجازی برای رونق کتاب و کتابخوانی استفاده کنیم. فضای مجازی تریبونی است تا هر کس تریبونی برای معرفی فعالیت‌هایش داشته باشد و به نوعی ما شاهد عدالت رسانه‌ای هستیم. با قطع شدن اینترنت در هفته کتاب ما احساس کردیم که آب شهر قطع شده است و واقعا جلو بردن کارها در این شرایط بسیار مشکل بود. کتابگردی امسال آن طور که باید و شاید نتوانست اطلاع‌رسانی کند و از این رو ما شاهد یک تجربه متفاوت از مراسم کتابگردی در این دوره بودیم.»
تجربه یک هفته قطعی اینترنت در کنار مشکلاتی که برای همه ما ایجاد کرد این نکته را به ما فهماند که در شرایط فعلی دنیای بدون اینترنت می‌تواند حتی برای اهالی کتاب هم دنیای تلخی باشد. شاید اگر اینستاگرام وصل بود و می‌توانستیم در روز کتابگردی پستی منتشر کنیم، خیلی از کتابی‌ها می‌توانستند با انتشار پستی اعلام کنند که در مراسم کتابگردی حضور نداشتند. پستی با هشتگ «من هم نیامدم.»
پنجشنبه ۳۰ آبان ۱۳۹۸ - ۱۶:۴۹
نظرات