به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، نشست «درمکتب تجربه» با حضور علیر‌ضا رئیس‌دانایی، مدیر‌مسئول انتشارات نگاه؛ محمد‌‌رضا ناجیان‌اصل، مدیرمسئول انتشارات رسا؛ صالح‌رامسری، مدیرمسئول انتشارات معین؛ مهناز مقدسی، دبیر انجمن صنفی ویراستاران و هومن عباس‌پور، نائب رئیس این انجمن، عصر دو‌شنبه(26آبان‌ماه) در سرای کتاب موسسه خانه کتاب برگزار شد.
 
کیفیت ترجمه افت کرده است
رئیس‌دانایی ضمن اشاره به سابقه فعالیت خود درباره ویرایش کتاب‌های ترجمه بیان کرد: کیفیت ترجمه‌ کتاب طی دو دهه گذشته افت پیدا کرده است. مترجمان جوان در انتشار کتاب عجولانه رفتار می‌کنند؛ به‌طوری که برخی از کتاب‌های ترجمه قابل ویرایش نیست.
 
وی با اشاره به تاثیر افزایش هزینه‌ها تولید کتاب بر مرحله ویراستاری کتاب، ادامه داد: با توجه به افزایش هزینه‌های تولید کتاب و کاهش چشمگیر شمارگان کتاب برای ناشر می‌ارزد تا کتاب را به دست ویراستار بسپرد؟ شاید این نگاه کاسبکارانه به نظر برسد اما از کاهش شمارگان کتاب چند هزار به 500 نسخه ایجاد فضای مستقل با امکانات متنوع برای ویراستاران از سوی ناشران امکان‌پذیر‌ نیست.
 
به گفته رئیس‌دانایی، احتمال چاپ کتاب‌هایی که نیاز به ویراستاری دارند با توجه به کاهش شمارگان و همچنین قیمت‌های پیشنهادی ویراستاران، بسیار ضعیف است.
 
مدیر انتشارات نگاه بیان کرد: ویراستاری 10 یا 15 سال پیش در جریان تولید کتاب وجود نداشت، حتی امروز با وجود توجه به این مقوله اسامی که به‌عنوان ویراستار روی جلد درج می‌شود چندان واقعی نیستند؛ به‌‌عبارت دیگر فردی که اسمش به‌عنوان ویراستار در کتاب درج می‌شود، در مجموعه انتشارات چند مسئولیت از‌‌جمله مدیریت تولید را هم بر عهده دارد.
 
وی با اشاره به اهمیت کیفیت ترجمه درباره جایگاه ویرایش در مجموعه انتشارات نگاه گفت: کتاب‌های ترجمه را گاه برای مقابله به دست ویراستار مسلط به دو زبان مبداء و مقصد می‌سپاریم. چهار ویراستار آشنا با زبان انگلیسی، آلمانی و فرانسوی مقیم در انتشارات فعال هستند و بعد از این مرحله از وجود کارشناسان و صاحب‌نظران استفاده می‌کنند.
 
مدیر انتشارات نگاه افزود: شاید از بین 100 عنوان کتاب، دو و یا سه عنوان به ویراستاری نیاز نداشته باشند؛ بنابراین حق‌الزحمه ویراستار براساس عرف، قرار‌ شفاهی و صفحه‌ای تعیین می‌شود.
 
رئیس‌دانایی مدعی شد که از 10 تا  15 سال گذشته کتاب‌های انتشارات نگاه با کمترین اشتباه منتشر شده‌ است.

ویراستار باید به حق مولف توجه داشته باشد
رامسری درباره تعریف ویراستاری گفت: بسیاری از ناشران با ویرایش آشنایی ندارند؛ بنابراین اهمیت ویراستاری باید به‌عنوان یک جریان شکل‌ بگیرد. یکی از نکات مهم در جریان ویراستاری، توجه ویراستار به جایگاه مولف است؛ به‌عبارت دیگر ویراستار در هر شرایطی باید صبور باشد و بداند که حق با مولف و خالق اثر است.
 
به گفته وی، عبدالرحیم جعفری، مدیرمسئول انتشارات امیر‌کبیر از‌جمله افراد موثر بر توجه نشر به مفهوم ویراستاری بود.

ویراستار قدرتمند‌تر از نویسنده
مدیر انتشارات معین، درباره جایگاه ویراستار در کشور‌های صاحب صنعت نشر پیشرفته، بیان کرد: ویراستار در کشور‌های پیشرفته از مولف قدرتمند‌تر است؛ حتی با پشتوانه ناشر، توان تغییر پایان داستان را نیز دارد؛ در‌حالی‌که هنوز فرهنگ ویراستاری در ایران هنوز جایگاهی ندارد و ناشر باید بین نویسنده صاحب‌نام و ویراستار یکی را انتخاب کند.
 
صالح رامسری با اشاره به انواع ویراستاری شامل فنی، محتوایی گفت: در مجموعه انتشارات معین با توجه به اینکه بیشتر آثار تالیفی است، ویراستاری محتوایی انجام می‌شود. علاوه‌بر اینکه کتاب‌ها را به ویراستاران مقیم انتشارات می‌سپاریم، با ویراستاران متخصص خارج از مجموعه نیز در ارتباط‌ هستیم و متن‌ها را برای بررسی دقیق‌تر، برون‌سپاری می‌کنیم.
 
وی در تشریح همکاری انتشارات معین با ویرستاران بیان کرد: سه درصد سود از فروش چاپ نخست کتاب به ویراستار پرداخت می‌شود.
 
مدیر انتشارات معین درباره استفاده از مصوبات فرهنگستان زبان و ادب فارسی بیان کرد: از مصوبات فرهنگستان پیروی می‌کنیم؛ علاوه‌براین شیوه‌نامه انتشارات معین، همان شیوه‌نامه تالیف کتاب‌های درسی دانش‌آموزان است.
 
صالح‌رامسری درباره ایجاد فضای مستقل در مجموعه انتشارات برای ویراستاران ادامه داد: به نظر می‌‌رسد ایجاد این فضای مستقل با یک شیوه‌نامه آسیب‌‌زاست؛ چراکه موجب می‌شود کتاب‌ نویسندگان و مترجمان مختلف نثر یکسان داشته باشند.
 
بین جریان چاپ کتاب و فرهنگ اصیل جامعه فاصله ایجاد شده
در ادامه این نشست، ناجیان‌اصل درباره جایگاه ویراستاری در صنعت نشر ایران بیان کرد: اگر ناشر پیش‌ از توجه به فروش کتاب به موضوع تاثیر‌گذاری کتاب بر مخاطب توجه کند، بی‌تردید جایگاه ویراستار در نگاه ناشر ارتقا پیدا می‌یابد.
 
وی با انتقاد از کیفیت نازل ترجمه کتاب حتی از سوی برخی از مترجمان صاحب‌نام به اهمیت مقابله پیش‌ از ویرایش اشاره و بیان کرد: ناشر بعد از عمل به وظیفه خود در انتخاب کتاب مناسب برای ترجمه و انتشار، باید پیش از ویرایش به مقابله توجه کند. مقابله را می‌توان جزو وظایف ناشر و یا ویراستار تعریف کرد.
 
مدیرمسئول انتشارات رسا درباره اهمیت مقابله متن ترجمه با متن اصلی افزود: متاسفانه بسیاری از مترجمان در جریان ترجمه به دلیل درک نادرست متن برخی از مفاهیم را حذف می‌کنند.
 
ناجیان اصل با تاکید بر نقش ناشران در تولید آثار با کیفیت و ویراستاری، گفت: به نظر می‌رسد بین جریان چاپ کتاب و فرهنگ اصیل جامعه فاصله ایجاد شده که ناشی از چند عامل است. نخست فارسی‌‌سازی کتاب‌هاست؛ به‌عبارت دیگر برخی از مترجمان اصرار دارند در جریان ترجمه از فارسی سره استفاده کنند.
 
وی ادامه داد: برخی مترجمان در مقابل تاکید دارند واژه‌های عربی و یا انگلیسی را در ترجمه‌های خود استفاده کنند؛ در ‌حالی‌که فرهنگ اصیل جامعه ما ترکیبی از هر دو این زبان‌هاست و نباید بخشی از فرهنگ جامعه را حذف کنیم. ناشر و همچنین ویراستار باید به این نکته توجه کنند.
 
به گفته مدیرمسئول انتشارات رسا، کتاب نباید بدون ویراستاری منتشر شود، چراکه مولف و یا مترجم با زبان و فهم خود به تولید کتاب دست می‌زنند که ممکن است با زبان و فهم جامعه متفاوت باشد. تشخیص این فاصله، وظیفه  ناشر است.
 
ناجیان اصل با بیان این مطلب که با آسیب‌‌شناسی نشر، می‌توانیم به اهمیت خدمات مختلف از‌جمله ویراستاری پی‌‌ببریم، افزود: یکی از وظایف ناشر، هدایت مخاطب به سمت و سوی مطالبه‌گری است؛ به‌عنوان مثال مخاطب از ناشر بخواهد تولیدات خود را ویراستاری کند.
 
وی درباره ارتباط و همکاری انتشارات رسا با ویراستاران ادامه داد: ما قرار‌داد کتبی منعقد نمی‌کنیم و حق‌الزحمه به نوع کتاب، مقابله و ویراستاری بستگی دارد.
 
مدیرمسئول انتشارات رسا افزود: در قرار‌داد‌های انتشارات رسا با مترجم و مولف، یک ماده پیش‌بینی شده است به این شرح که اگر کتاب با تشخیص ناشر به ویراستاری نیاز داشت، بعد از بررسی کتاب از سوی مولف و یا مترجم به دست ویراستار سپرده خواهد شد. هزینه ویراستار از حق تالیف کم می‌شود.
 
ناجیان‌اصل درباره اهمیت درج نام ویراستار روی جلد گفت: درج نام ویراستاری که مقابله متن را هم انجام داده، هر چند برای مترجم گران تمام می‌‌شود؛ اما ضروری است.
 
وی  پیشنهاد کرد  پشتوانه دانشگاه‌ها از ظرفیت ویراستاران با هدف اشتغال‌زایی توجه شود.

توجه انجمن ویراستاری به جایگاه ویرایش
مقدسی با اشاره به توجه انجمن صنفی ویراستاران به مقوله جایگاه ویراستاران گفت: انجمن صنفی ویراستاران به‌عنوان یک نهاد صنفی وظیفه خود می‌داند تا برای ایجاد جایگاه صنف ویراستاران تلاش کند. تحقق این هدف مستلزم ارائه تعریف برای ویرایش و ویراستار است.
 
وی درباره جایگاه ویراستار در بین فعالان حوزه نشر افزود: هنوز تعریف ویرایش و دایره زحمات ویراستار، همچنین مرز فعالیت ویراستار و پدیدآور در صنعت نشر مشخص نیست. آیا مراکز نشر، مسئولیت ویراستاری را می‌پذیرند؟
 
مقدسی ادامه داد: انجمن صنفی مترجمان به سه رکن نشر شامل پدیدآور، ناشر و مخاطب توجه دارد. تاکنون چند نشست‌ با پدیدآورندگان، مولفان و ویراستاران، ناشران آموزشی،‌ کودک و دانشگاهی از سوی انجمن صنفی ویراستاران برگزار شده است؛ به دنبال برگزاری این نشست‌ها به این نتیجه رسیدم که ناشران از‌جمله افرادی هستند که می‌توانند در تعریف ویرایش، ویراستار و همچنین رتبه‌بندی آن‌ها کمک کنند.
 
عباس‌پور گفت: رسم‌الخط تنها یکی از 13 مولفه شیوه‌نامه جهانی ویراستاری است. تجربه نشان می‌دهد یکسان شدن رسم‌الخط نه ممکن، نه لازم است؛ بلکه فقط تا حدودی مفید است. در کتاب ویرایش از زبان ویراستاران که بهترین کتاب ویرایش به زبان فارسی است آمده، ویراستار به کتاب نباید آنگونه که هست نگاه کند؛ بلکه باید آنگونه که می‌تواند از آب دربیاید به آن نگاه کند.