چرا پرداختن به مقوله کتاب و کتابخوانی حائز اهمیت ویژه است؟
بحث کتاب و برگزاری برنامه‌های هفته کتاب، قدر متیقن برنامه‌های فرهنگی است و بی‌شک همه برنامه‌های مربوط به کتاب، چاپ، مطالعه و ترویج آن، آثار مثبتی در ارتقای شاخصه‌های فرهنگی خواهد داشت. ما شاید در برخی حوزه‌های فرهنگی، خروجی کار و تأثیرگذاری برنامه‌ها تردید داشته باشیم، اما وقتی کتاب مطرح می‌شود، هیچ تردیدی در خیر و وجوب آن نداریم؛ زیرا نیاز به دسترسی به کتاب به‌روز و تازه‌های نشر مثل نیاز به اکسیژن ضروری است و تا جایی که میزان مطالعه مفید جامعه و نسل جوان ارتقا یابد، هرچه برای کتاب انجام دهیم کم است.
تعامل دستگاهها را در خصوص ترویج کتابخوانی چطور ارزیابی می‌کنید؟
در جلسه با استاندار اردبیل -به عنوان رئیس انجمن کتابخانه‌ها- و پیش از آن نیز در جلسه شورای فرهنگ عمومی بر ضرورت پرداختن به بحث کتاب تأکید شد؛ بر این اساس در حال ارتقای ضریب مطالعه مفید استان هستیم اما در بحث توسعه و مطالعه مفید، آموزش و پرورش و خانواده، نقطه تحول است؛ یعنی اگر از دوران دبستان رغبت و میل به مطالعه را در بچه‌ها ایجاد کنیم، در ضمیر خودآگاه آنها رسوخ پیدا می‌کند و در بزرگسالی نیز با کتاب مأنوس و همدم خواهند شد. بنابراین نقطه ثقل برنامه‌ها را در آموزش و پرورش گذاشتیم؛ مسابقات کتابخوانی، خلاصه‌نویسی کتاب و تشویق کودکان و نوجوانان نویسنده، از جمله برنامه‌های ترویجی است.
کتابخوانی ما در چه وضعیتی است؟
جمهوری اسلامی ایران در شاخص کتاب به لحاظ چاپ و تیراژ عملکرد خوبی دارد و تنها بخشی که در آن احساس ضعف یا ضرورت می‌کنیم، مطالعه کتاب است. ضریب مطالعه در کشور ما در حدی نیست که بتوانیم مطرح کنیم، در حالی که میانگین حضور مردم ایران در فضای مجازی 3 ساعت در روز و تماشای تلویزیون بیش از یک ساعت در روز اعلام شده است. میزان انس با کتاب و مطالعه کتاب چنان پایین است که بهتر می‌دانم باشد برای وقتی که کارهایی در این حوزه انجام دادیم و به آمار بهتری رسیدیم. چشم‌انداز ما با توجه به کورسو‌هایی که دیده می‌شود، عزم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و رهنمودهای مقام معظم رهبری در گام دوم انقلاب، کار با جوانان است. همه دستگاهها خود را ملزم به تحقق منویات مقام معظم رهبری می‌دانند و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه کتاب به ویژه با تأمین کاغذ و سرپا نگه‌داشتن بازار چاپ و نشر و استمرار حمایت‌های مادی و معنوی از این روند، در آینده همه نیازهای کتاب و کتابخانه را برآورده خواهد کرد.
به نظر من به عنوان یک شهروند و نه مسئول فرهنگی در جامعه، یک احساس نیاز عمومی به مطالعه کتاب در حال شکل گرفتن است، زیرا مردم از فضای مجازی و کانال‌های ماهواره‌ای و اینترنت ملول شده‌اند و آثار گرایش و بازگشتی به حوزه مطالعه کتاب مشهود است. در شاخص‌های استان‌ها هم تحرکات و خیزش‌هایی را ملاحظه می‌کنیم که امید می‌رود با تأمین زیرساخت‌های فرهنگ مطالعه در آینده بشود گفت انس با کتاب حداقل برابر با انس با تلویزیون و فضای مجازی است. این مقصد ما است که امیدواریم با یاری خدا به آن برسیم.
درباره وضعیت چاپ و نشر استان اردبیل آماری در دست داریم؟
آمار سال جاری هنوز احصاء نشده است اما بر اساس آمار سال ۹۷ وزارتخانه، 490 عنوان کتاب مجوز دریافت کردند که ۴۳۵ عنوان آن موفق به چاپ شد و این آمار، برای اردبیل که از نظر وسعت جغرافیایی و میزان جمعیت یک صدم کشور است، عددی بالاتر از حد نرمال به نظر می‌رسد؛ اما درصد تیراژ از میانگین پایین بوده است. در استان اردبیل چه در مرکز و چه در شهرستان‌ها، حدود ۴۰ ناشر داریم که همگی در سال ۹۷ کتاب چاپ کرده‌اند اما ۶۰ درصد آنها حائز عنوان ناشر فعال شده‌اند و حدود ۵ عنوان چاپ کرده‌اند که برای استان کارنامه قابل قبولی است. چاپخانه‌ها نیز فعال هستند؛ چنان که برای چاپ کتاب نوبت می‌دهند و گاه برای چاپ کتابِ مناسبتی حتی به مشکل برمی‌خوریم. البته اردبیل بنا بر جایگاهی که در این حوزه دارد نمی‌تواند با تهران، قم یا تبریز به رقابت کند اما در بین استان‌های هم‌تراز در بین ۱۰ استان نخست جای دارد.
آیا تاکنون برای زندان‌ها و کانون‌های اصلاح تربیت برنامه‌ای در این حوزه داشته‌اید؟
زندان و کانون‌های اصلاح و تربیت، مقوله مستقلی است. در حوزه برنامه‌های قرآنی و کتابخوانی تلاش‌هایی صورت گرفته که بر این اساس، در آخرین جلسه برای برگزاری مسابقات کتابخوانی در زندان‌ها مصوباتی داشتیم و سیاست‌های تشویقی برای ترغیب به مطالعه با کمک مشاوران و مددکاران اتخاذ و مقرر شد امکاناتی به وجود بیاوریم که دسترسی به کتابخانه‌ها راحت‌تر شود تا جایی که بتوانند به صورت مجازی سفارش کتاب دهند و با پست در ندامتگاه دریافت کند.
در بحث تمرکززدایی و حاشیه‌نشینی چطور؟
لکه‌های آسیب‌پذیر شهر نیز بستر مستقلی است که وزارت کشور به استانداران اعلام کرده برای این نقاط، برنامه‌های فرهنگی داشته باشیم. به دلیل ضعف در سیستم زیرساختِ برخی اقدامات فرهنگی، امکان آسیب‌های اجتماعی در این نواحی بیشتر است؛ از این رو، ضریب اقدامات را افزایش داده‌ایم و تمام دستگاهها به شکل اورژانسی در حاشیه شهر در مجتمع‌های فرهنگی- هنری، سراهای شهرداری و خانه‌های دیجیتال مستقر شده‌اند و فعال هستند؛ سال گذشته خانه دیجیتال محلات ۱۳ گانه را افتتاح کردیم. حدود ۳۵ کتابخانه فعال کانون فرهنگی مسجد هم داریم که به عنوان کتابخانه مستقر شناسنامه‌دار شناسایی شده‌اند و امیدواریم با این تلاش‌ها در حاشیه شهر شاهد حرمان و محرومیت جوانان و کودکان در بحث کتاب نباشیم و با ارائه کتاب مضاعف شاید بتوانیم بر بیشتر مشکلات فرهنگی فائق آییم.
لطفاً درباره برنامه‌های در نظر گرفته شده برای هفته کتاب در استان اردبیل توضیح بفرمایید.
همه دستگاه‌های اجرایی دولتی و غیر دولتی، به ویژه سمن‌ها و تشکل‌های مردمی، کانون‌های فرهنگی- هنری مساجد، پایگاه‌ها و اقشار و صنوف، برای هفته کتاب برنامه‌های مفصلی دارند. اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی، برای نشر کتاب، توسعه و ترویج کتابخوانی، با مشارکت نهاد کتابخانه‌های عمومی، دانشگاه‌ها و آموزش و پرورش، برنامه‌های گسترده‌ای را در سطح استان تدارک دیده است.
آیا اردبیل برنامه ویژه‌ای برای این ایام دارد که متمایز از سایر برنامه‌ها باشد؟
برنامه شاخص اردبیل برگزاری «عصر کتاب» خواهد بود که از قلمداران و اصحاب قلم استان که در حوزه تألیف، صاحب اثر بوده و آوازه جهانی دارند، میزبانی خواهیم کرد به نیت ادای احترام، ضمن معرفی مجدد، از آثار آنها رونمایی خواهد شد؛ از جمله محمدرضا بایرامی، رمان‌نویس قهار اردبیلی و نویسنده بین‌المللی همچنین از استاد جامعی از پیشکسوتان فرهنگی استان که کتاب‌های خوبی در حوزه فرهنگ عمومی، سوره‌ها و سوگ‌ها و آثار باستانی اردبیل به رشته تحریر در آورده‌اند، در حضور مقامات کشوری تجلیل خواهند شد.
تجهیز کتابخانه دستگاهها از دیگر کارهای ما است؛ چنان که تا امروز ۲۱۵ میلیون تومان کتاب به کتابخانه‌های دستگاه‌های دولتی، کانون‌های فرهنگی- هنری مساجد، مدارس و دانشگاه‌ها تزریق کرده‌ایم و در ۶ ماهه دوم نیز همین اتفاق خواهد افتاد؛ به عبارتی در سال 98 نزدیک به 450 میلیون تومان کتاب برای به‌روز رسانی و افزودن تازه‌های نشر به داشته‌های کتابخانه‌ها به صورت متمرکز خریداری شده است. هر دستگاه دولتی که سخت‌افزار لازم را آماده کند، ما بخش کتاب را تأمین و محتوای مطلوب را تضمین می‌کنیم.
آیا کتاب‌های خاصی به این کتابخانه‌ها اختصاص می‌یابد؟
در حوزه کتاب تکلیف عام داریم؛ کار گزینشی نمی‌توان انجام داد. تمام کتاب‌هایی که مجوز چاپ و نشر دارند برای ما حامل پیام مجاز هستند. برای ما مجوز نشر، فصل الخطاب است؛ همین که کتاب و مطبوعه‌ای از ارشاد مجوز چاپ گرفته باشد، رسمیت دارد. بر این اساس، به گرایش خاصی تمرکز نداریم؛ هرسال تازه‌های نشر را خریداری و به کتابخانه‌ها تزریق می‌کنیم.
* یادآوری می‌شود، مطابق اعلام مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل، برنامه‌های هفته کتاب در این استان در بسته‌ای تدوین شده که فهرست آن در سایت هفته کتاب و در صفحه اختصاصی اردبیل به نشانی:
http://hafteyeketab.ketab.ir/NewsDetail.aspx?NewsID=910&RID=3 بارگذاری شده است.
نظر شما