به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست نقد و بررسی کتاب «آن پنجاه و پنج نفر» عصر دیروز چهارشنبه یکم آبان در سرای کتاب مؤسسه خانه کتاب برگزار شد.

در این نشست سید محمدکاظم موسوی بجنوردی، غلامرضا ظریفیان، خسرو تهرانی، سید محمود دعایی، سید اصغر قریشی و اسماعیل شمس (مولف کتاب «آن پنجاه و پنج نفر») درباره آن سخن گفتند.

حزب ملل اسلامی یک حرکت جدید بود
حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمود دعایی، مدیرمسئول روزنامه اطلاعات در این مراسم و در آغاز سخنان خود به آشنایی خودش با محمدکاظم موسوی بجنوردی اشاره کرد و گفت: در مدرسه مرحوم بجنوردی حجره‌ای داشتم و در جلسات یک جوان مودب را می‌دیدم که تنها به سن جوان بود و در همان زمان احساس کردم با یک ایده روبرو هستم.

او ادامه داد: بجنوردی در ادامه حزبی را تشکیل داد که رسالت آن پایان دادن به ستم بود. آن‌ها تنها گروهی بودند که در زمینه مبارزات سازمانی فعالیت می کردند و اعتقاد داشتند اگر آن‌ها شکست در این مسیر شکست بخورند دیگرانی می‌آیند و با شیوه دیگری مبارزه خواهند کرد. وقتی در نجف با شخصیت آیت‌الله بجنوردی بزرگ آشنا شدم با آنکه تصور می کردم نجف جایی است که از سیاست به دور است متوجه شدم در دامن نجف اشخاصی پرورش پیدا می‌کنند که ایده‌های بزرگی دارند و به مطالعات فراحوزه‌ای تشویق می‌شوند که آن مطالعات حرکت جدیدی بود.

ضرورت فراخوان برای اظهار نظر درباره حزب ملل اسلامی
سپس سید اصغر قریشی، از اعضای حزب ملل اسلامی و  سفیر سابق ایران در یمن با بیان اینکه کتاب «آن پنجاه و نفر» کتابی بسیار ارزشمند برای تاریخ معاصر است، گفت: این کتاب اسناد زیادی را داراست اما باید اشکالات کتاب را متذکر شد. مقدمه کتاب لازم بود که بیشتر از این باشد. زمانی که مقدمه را خواندم بسیار هیجان زده شدم. من از اعضای حزب بودم و به فضای 55 سال پیش رفتم. مقدمه باید بیشتر به گفتمان آن زمان می‌پرداخت. نگارش کتاب هم اشکالاتی دارد که به این موضوع برمی‌گردد که مولف نمی‌توانسته در آن دست ببرد.

او افزود: با انتشار این کتاب اسناد و سوابق حزب ملل اسلامی در معرض افکار عمومی قرار می‌گیرد من پیشنهاد می‌کنم فراخوانی برای اظهار نظر درباره این حزب صورت بگیرد. البته در این کتاب میزان تأثیرپذیری مطالب نشریه‌ها از احزابی که بجنوردی با آنها ارتباط داشته است، مشخص نیست.

تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی ما مبتنی بر خاطره‌نویسی غیر مستند است
در پایان نشست اسماعیل شمس، مولف کتاب «آن پنجاه و پنج نفر» با بیان اینکه کتاب‌هایی که در زمینه تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی مبتنی بر خاطره است و اگر این خاطرات مستند نباشد مشکل‌‌ساز می‌شود، گفت: ابتدا قرار بود این کتاب به صورت تألیفی و در دو جلد انجام شود، ولی با توجه به اینکه اکثر منابع ما سند بود این موضوع ممکن نشد. تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی ما مبتنی بر خاطره‌نویسی غیر مستند است و متأسفم برای نسلی که در آینده نمی‌تواند سره را از ناسره تشخیص دهد.

مولف کتاب «آن پنجاه و پنج نفر» در ادامه درباره بخش‌های مختلف کتاب توضیح داد و بیان کرد: اسناد و مدارک شامل چند بخش است که در فصل‌های مختلف آمده است. مجموعه این اسناد و مدارک حزب ملل را معرفی می‌کند. در کتاب دیگری که در دست داریم سعی کردیم افراد صحبت کنند، متون مکتوب را بررسی کنیم و با تحلیل متن به اندیشه برسیم. در حقیقت نگارش تاریخ شفاهی حزب ملل اسلامی را آغاز کرده‌ایم و در جلد‌های بعدی منتشر خواهد شد.

شمس ادامه داد: یکی از مشکلات ما این است که تاریخ شفاهی ما پر شده است از حرف‌هایی که بسیاری می‌زنند و با اسناد همخوانی ندارند و بسیاری که تخصص این موضوع را ندارند عهده‌دار انجام کار شده‌اند.

او در پاسخ انتقاد قریشی که عنوان کرده بود مقدمه کتاب کوتاه است، گفت: در مقدمه مسائل حزب بیان شده است و به لحاظ علمی و تاریخ‌نگارانه از چارچوب کار خارج شوم. از لحاظ علمی و محتوایی باید کار را این جلوتر ببریم و اشکالات اصلاح شود. اسناد خواندنی در این کتاب بسیار زیاد و خواندنی بود. در دنیای دیجیتال امروز نیاز به حاشیه‌نویسی نیست و یکی از اشکالات کتاب‌ها همین حاشیه‌نویسی است که اصل متن را از بین‌ می‌برد.

شمس درباره اینکه چرا به سراغ این کتاب برای نگارش رفته است، گفت: من فارغ‌التحصیل دکتری تاریخ هستم و در رساله دکتری‌ام بحث از نگاه ملی ایرانیان مطرح بود و من گفتمان بندی کردم که چند گفتمان اصلی داریم که یکی گفتمان سنتی و دیگر گفتمان دموکراتیک است. ما در مشروطیت با گفتمان مدرن مواجه هستیم که می‌خواهد ملت‌ساز شود. در آن تمرکز بحث دولت – ملت است. حزب ملل اسلامی یک حرکت بود که به سمت امت‌سازی حرکت کرد و در آن شورشی علیه گفتمان مدرن وجود داشته است و از قضا حزب ملل متشکل از جوانان با احساسی هستند از سال 43 درباره بمت اتم صحبت می‌کنند و این پرسش مطرح است چه نیازی وجود داشت به جای کلاس درس به سراغ سیاست بروند و این کتاب و اسنادش تا حدود زیادی این فضای تاریک را روشن می‌کند.

کتاب آن پنجاه و پنج نفر به کوشش دکتر اسماعیل شمس، با شمارگان 1000 و در 559 صفحه توسط انتشارات روزنامه اطلاعات در تیرماه 1398 چاپ و روانه بازار شده است.