به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، هر سال به تعداد شهرها و شهرستان‌های فعال در باشگاه‌های کتاب‌خوانی افزوده می‌شود و به همین نسبت تعداد کودکان و نوجوانانی که در این باشگاه‌ها به خواندن کتاب می‌پردازند هم بیشتر می‌شوند. این رشد درحالی اتفاق می‌افتد که مشکلات اقتصادی بر انجام بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی سایه‌ انداخته و حتی موجب متوقف شدن برخی از آن‌ها می‌شود. با ابراهیم حیدری، رئیس دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره چگونگی تداوم و وسیع شدن باشگاه‌های کتاب‌خوانی در شرایط اقتصادی روز گفت‌و گویی کردیم که در ادامه می‌خوانید:
 
چهارمین دوره جام باشگاه‌های کتاب‌خوانی درحال برگزاری است. شرایط برگزاری باشگاه‌های کتاب‌خوانی و برگزاری جام، بعد از گذشت چند سال چگونه است؟
جام باشگاه‌‌های کتاب‌خوانی یک فرآیند اجرایی و در حال تعمیق و توسعه است. امسال در این مجموعه با 15هزار فعال در حوزه ترویج کتاب‌خوانی فعالیت کردیم؛ درحالی‌که سال دوم با 100 شهر فعال، همکاری داشتیم و از تهران به شهرستان‌ها مربی می‌فرستادیم. در سال سوم، با توجه به تجربه‌های سال دوم، به شهرها و روستاهای مختلف نامه فرستادیم که در نتیجه آن 1746 شهر و روستا اعلام آمادگی کردند. با توجه به وسعت این شهرها و روستاها، دامنه فعالیت خود را گسترده‌تر کردیم، روش آموزش را تغییر دادیم و آموزش تسهیل‌گران را از شهر به استان‌ها آوردیم؛ زیرا مربی‌ها نمی‌توانستند این تعداد کلاس آموزشی را در هر شهر پوشش دهند.

سفر حداقل دو مربی، پنج میلیون هزینه دارد؛ بنابراین خواستیم از مرکز استان‌ها افرادی معرفی شوند. روش ما اینگونه بود که تعداد مختلف مربی در مراکز استان‌ها، آموزش ‌دادیم. مربی‌ها به مراکز شهرستان می‌رفتند و فراخوان می‌دادند تا از میان معلمان، روحانیون و از علاقه‌مندان حوزه تروجی کتابخوانی کودک و نوجوان برای آموزش نیرو جذب کنند. بعضی از رؤسای اداره‌های شهرستان‌ها فرهنگی‌اند، دغدغه فرهنگی دارند و افراد فعال را شناسایی و جذب می‌کنند. اما رؤسای اداره‌های برخی از بخش‌های کشور، با حوزه فرهنگی‌ بیگانه‌اند. این مشکل فراگیر نیست اما بخش عمدهای از سیستم اداری گرفتار این نوع رویکرد است و گزارش‌ها و عملکرد آن‌ها بیشتر کمی است تا کیفی. خروجی این فعالیت قابل قبول است و مثلا اگر پارسال در استان فارس 12 شهرستان شرکت کننده داشتیم، امسال 18 شهرستان شرکت کردند. در کارگاه‌های آموزشی تسهیلگران برخی به دلیل آموزش شرکت می‌کنند و برای ترویج کتاب‌خوانی و شرکت در جام نیست. باید باشگاه و جام را از هم جدا کنیم.
 
اما در پاسخ به سوال شما باید بگویم؛ امسال 15 هزار مربی باشگاه کتاب‌خوانی آموزش داریم که برای تشکیل باشگاه‌ها کمک می‌کنند. بیش از هزار شهر فعال داریم و این فعالیت فرهنگی با همه مشکلات موجود، به‌خوبی توانسته است جایش را در جامعه باز کند.
 
بودجه‌ای که برای برگزاری باشگاه‌های کتاب‌خوانی اعلام شده، میلیون تومان است که رقم پایینی با توجه به گستره فعالیت باشگاه‌ها به نظر می‌رسد. با توجه به تعداد زیاد مربیان و فعالیت در شهرها و شهرستان‌های مختلف، چگونه می‌شود با این رقم، این جریان را مدیریت کرد؟
مبنای این کار مردمی است و دوست داریم دولتی نباشد. یونیسف یک طرف کار است و بخش خصوصی قسمتی از کار را انجام می‌دهد. برخی از مربیان با اتوبوس یا اتومبیل شخصی خود به مراکز استان می‌روند و بخشی از هزینه‌ها را هم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پرداخت می‌کند.

اما درباره هزینه اجرایی این کار باید توضیحاتی بدهم؛ تبلیغلات ما به صورت الکترونیک است و برای مثال تعداد انگشت‌شماری پوستر چاپ می‌کنیم. مصاحبه‌ها چهره‌به‌چهره است و دبیرخانه‌ای با پنج نفر، برای برگزاری شش جشنواره فعالیت می‌کند. داورها و شوراها، کار داوطلبانه انجام می‌دهند. برای محل برگزاری نشست‌ها، اماکنی مانند خانه کتاب و نهادهایی که با باشگاه‌‌ها همکاری دارند، انتخاب می‌شود تا بتوانیم بودجه را مدیریت کنیم. وزارت فرهنگ و ارشاد امکانات زیادی در سراسر کشور دارد و شورای هماهنگی اقدامات لازم را برای مدیریت و کاهش هزینه‌ها انجام می‌دهد؛ مثلا برنامه‌ یا نشستی که در کتابخانه ملی برگزار می‌شود، مسئولان کتابخانه ملی آن را مستند می‌کنند. این‌ها هزینه‌هایی است که بر دولت وارد می‌شود.
 
آیا برنامه‌ای در نظر داشتید که اگر بودجه بیشتر بود، آن‌ را انجام می‌دادید اما با توجه به میزان بودجه، از برگزاری آن منصرف شده‌اید؟
خیر؛ من به این نگاه اعتقاد ندارم. ما از سال گذشته، جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب برگزار می‌کنیم و با صرفه‌جویی توانستیم تیم ارزیابی را از دلش بیرون بیاوریم. می‌توان اقداماتی که همپوشانی دارد را یکی کنیم تا نیروها و انرژی همدیگر را خنثی نکنیم. این است که از نظر اجرایی، یکی از کم‌هزینه‌ترین برنامه‌های اجرایی را داریم و اگر بتوانیم با نهادهای متولی فرهنگ، کتاب و کتاب‌خوانی هم‌راستا، شویم می‌توانیم هزینه‌ها را از این هم کمتر کنیم. 
 
سیستم آموزشی در باشگاه کتاب‌خوانی به چه صورت فعالیت می‌کند؟ آیا تسهیلگرانی که به مربیان آموزش می‌دهند هم هزینه‌ای ندارند؟
در این سیستم، سه رده آموزشی داریم؛ یکی استان‌ها که در تهران انجام می‌شود، یکی مربیان و دیگری تسهیلگران‌ که آخرین رده باشگاه را تشکیل می‌دهند. به همه این گروه‌ها آموزش می‌دهیم و اطلاعات شخصی همه در خانه کتاب ثبت شده است. فقط در باشگاه‌های زندان‌ها این ثبت انجام نشد اطلاعات زندانی‌ها در سازمان زندان‌ها ثبت شد. در نمایشگاه‌های استانی با معاونت فرهنگی مکاتبه کردیم و در توافق‌نامه‌ای که میان موسسه فرهنگی نمایشگاه‌های ایران و موسسه خانه کتاب انجام شد، قرار شد که به همه تسهیلگران در نمایشگاه‌ها بُن 200هزار تومانی خرید کتاب عرضه کنیم.
 
غرفه باشگاه کتاب‌خوانی در نمایشگاه‌های استانی به چه شکلی و با چه برنامه‌هایی برپا می‌شود؟ فروش کتاب هم دارید؟
با توجه به پیشنهادهای معاونت فرهنگی استان‌ها و انتقال این پیشنهادها به موسسه نمایشگاه‌ها، هر نمایشگاه استانی که درخواست داشته باشد، غرفه جام باشگاه‌ها در آن‌ برپا خواهد شد که فعالیت‌های این باشگاه‌ها در آن عرضه می‌شود.

باشگاه‌های کتاب‌خوانی درواقع پایگاه‌های فرهنگی و اجتماعی هستند؛ برای مثال در سیل خوزستان، باشگاه‌های فعال در این استان، پایگاه‌های مرکزی در ایجاد نشاط اجتماعی و فرهنگی در منطقه بودند و با مربیان و تسهیل‌گران توانستند اقدامات قابل قبولی را به سیل‌زدگان ارائه کنند. همین تسهیل‌گران، شهرستان به شهرستان برنامه‌هایی برگزار می‌کنند. این برنامه علاوه بر ترویج کتابخوانی، برای مردم هم‌دردی و هم‌افزایی دارد و اینگونه در کودکان حس مشترکی ایجاد می‌کند تا متوجه شوند وظایف اجتماعی دارند که باهم می‌توانند انجام دهند. افراد با هم بحث کردن را یاد می‌گیرند. این باشگاه‌های کتابخوانی می‌تواند تمرینی برای خودسازی و ایجاد اعتماد به نفس برای کودکان باشد.
 
در دوره چهارم باشگاه‌های کتاب‌خوانی هستیم. سه سال گذشته را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا مشکلاتی بوده که نتوانسته باشید حل کنید؟
مهم‌ترین نتیجه‌ای که گرفتم این است که هنوز در بدنه جامعه گروه‌ها و افراد مطالبه‌گر فرهنگی کتاب و کتاب‌خوانی وجود دارد و اگر فرصت، ظرفیت و امکانات در اختیار آن‌ها بگذاریم، ممکن است بتوانند در کار خود شرایط خوبی ایجاد کنند. در این حوزه افراد زیادی علاقه‎مند به فعالیت هستند. این افراد در کاهش آسیب اجتماعی، کاهش خشونت، خودآگاهی خانواده و افزایش فرهنگ عمومی تاثیرگذارند.

معتقدم راه رسیدن به توسعه‌پایدار در طرح‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی از راه فرهنگ و مهم‌ترین ابزار آن کتاب است؛ هرکسی در هر حرفه‌ای مشغول به کار است، باید کتاب بخواند. غیر از اینکه آگاهی افراد بالا می‌رود، افراد می‌توانند مطالبات خود را مطرح کنند و می‌تواند رفتار درست اجتماعی را در پیش بگیرند. همچنین فعالیت‌های جمعی درحال تقویت است که با ارتباطی که بین نویسنده و اعضای باشگاه ایجاد شده است، بین افراد باشگاه کتاب‌خوانی و جامعه گسترش پیدا می‌کند. اینگونه حلقه ارتباط بین نویسنده، مردم و فرهنگ عامیانه برقرار می‌شود. این روند باعث می‌شود که نویسنده خوراک پیدا کند، کودک در ارتباط با نویسنده می‌تواند به خواسته‌های خود نزدیک شود و مشکلات جامعه حل شود. این نتایج فعالیت باشگاه است. از طرفی فروش کتاب هم بالا می‌رود، بازدید از کتابخانه‌ها بیشتر و سالن‌های کتابخوانی شلوغ می‌شود. اگر کودکان در بحث باشگاه کتاب‌خوانی، هر کدام یک کتاب بخرند و با هم به اشتراک بگذارند، هم کار گروهی را یاد می‌گیرند و هم به کتاب‌ها دسترسی پیدا می‌کنند.