ملک‌زاده با اشاره به اشعار ترکی عمران صلاحی به ایبنا گفت: در زمان حیات عمران صلاحی دو مجموعه شعر ترکی از او منتشر شد. یکی به اسم «پنجره‌‌دن داش گلیر» به معنی از «از پنجره سنگ می‌آید» که بریده‌ای از یک ترانه محلی مشهور ترکی است. تاریخ انتشار این کتاب به سال 61 برمی‌گردد. کتاب دوم نیز «آینا کیمی» نام دارد که به معنی «مانند آیینه» در سال 80 چاپ شده است. در این کتاب، عمران صلاحی ترجمه فارسی آثار را در کنار متن ترکی آورده است.
وی ادامه داد: بعد از فوت عمران صلاحی در سال 1390 یک اتفاق بسیار خوب افتاد که جا دارد من از بانیان این کار، به‌خصوص نشر امرود تشکر کنم و آن اتفاق این بود که مجموعه اشعار عمران صلاحی با عنوان «یارالی دورنا» به معنی «دورنای زخمی» منتشر و باعث شد که این گنجینه ارزشمند به یادگار بماند. هر چند به نظرم امروز این کتاب بسیار نایاب شده و لازم است که دوباره بازنشر شود. واقعا اگر نشر امرود دیگر آن فعالیت‌های گذشته را ندارد؛ ناشران دیگری که کتاب‌های عمران را چاپ کردند، مثل نشر مروارید و نشر نگاه باید بیایند و این اثر ارزشمند را منتشر کنند.
این پژوهشگر با اشاره به قدرت عمران صلاحی در شعر ترکی اظهار کرد: به نظرم زبان شعر عمران صلاحی در شعرهای ترکی قوی‌تر است و او در شعرهای ترکی خود، خیلی ساده و راحت با زبان شعر برخورد می‌کند. شعر ترکی عمدتا وزن هجایی دارد. عمران در مجموعه «آینا کیمی» شعر سفید ترکی گفته و ما کارهای درخشانی از او می‌بینیم. البته در مجموعه اشعارش به بیشتر قالب‌های شعری توجه شده است. یعنی شعر در قالب‌های غزل، نیمایی، هجایی، سفید، دو بیتی (بایاتی) و دیگر قالب‌ها وجود دارد؛ چراکه عمران در شعرهای زبان فارسی هم قائل به قالب خاصی نبود و بنا بر نیاز خودش از این قالب‌ها و فرم‌ها استفاده می‌کرد.
وی افزود: به دلیل اینکه زبان ترکی، زبان اصلی و مادری عمران بوده، او بدون واسطه اشعارش را روی کاغذ نوشته است. ما شاعران ترک زبان به تعبیر اکبر اکسیر یک بار شعر و سوژه را به ترکی در ذهن می‌آوریم و بعد در ذهن به فارسی ترجمه می‌کنیم و روی کاغذ می‌نویسیم. اگر به شعر شاعران غیر فارسی‌زبان که به فارسی شعر می‌نویسند، توجه کنید متوجه می‌شوید که انگار در برخی سطرها ترجمه کلمه به کلمه انجام شده است؛ این موضوع به همان دلیل است. بنابراین چون زبان ترکی زبان اصلی او بوده خیلی راحت توانسته با شعر ترکی برخورد و آن را اجرا کند و به نظر من اگر این شعرها خوب عرضه و خوانده شود؛ ما خواهیم دید که عمران صلاحی در اشعار ترکی شاعرتر است. این نکته‌ای است که مفتون امینی هم در یادداشتی به آن اشاره کرده و گفته است که عمران در ترکی‌نویسی ذهنیت خاص خودش را دارد و اگر بود و کارش را ادامه می‌داد، می‌توانست به تجربه‌های جدیدی دست پیدا کند.
ملک‌زاده در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان عمران را با شاعران مطرح معاصر زبان ترکی مثل شهریار مقایسه کرد، گفت: به نظر من عمران صلاحی را نمی‌توان با شهریار مقایسه کرد؛ چراکه شعرهای شهریار در حوزه زبان ترکی بسیار کم است و خود شهریار هم در جایی می‌گوید که بیشتر اشعارش به زبان فارسی است. با این حال او شعرهایی دارد که خیلی ماندگارشده‌اند. به نظر من بحث عرضه اثر و فرصت دیده شدن توسط جامعه خیلی مهم است تا ما بتوانیم به آن شاعر رتبه بدیم. متاسفانه فقط با درجه خود اثر نیست که برای یک شاعر جایگاه تعیین می‌شود. برای مثال «حیدربابایه سلام» شهریار شاهکاری است که باعث شده نامش جاودان شود.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم عمران صلاحی با برخی شاعران ترک زبان مقایسه کنیم، باید از افرادی مثل رسول یونان و ابوالفضل پاشا نام ببریم؛ چراکه نه جامعه پتانسیل پذیرش آن موضوع را دارد و نه با این حجم کم عرضه این دو شاعر قابل مقایسه هستند.
این پژوهشگر ادبی در پایان با اشاره طنزعمران صلاحی در شعرهای ترکی او گفت: عمران صلاحی ناخواسته یک آدم طناز است و گفته‌ها، نثر‌ها و شعرهایش این طنازی را به ما نشان می‌دهد. البته در شعرهای ترکی عمران کمتر آن طنز موجود در شعرهای فارسی را می‌بینیم. طنزی که در شعرهای ترکی است عمدتا طنز سیاه و غمگین است. خصوصا مجموعه اول که در سال‌های بعد از انقلاب و در فضای جنگ منتشر شده است. با این حال او در شعرهای ترکی هم طنازی می‌کند. خصوصا وقتی شما بایاتی‌ها را می‌خوانید طنز زبانی را در آن می‌بینید که قابل رویت است و حتی می‌توان با آن قهقه زد.
نظرات