به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در نخستین نشست عاشورایی نویسندگان آذربایجان که با حضور جمعی از اهالی قلم و هنرمندان در بنیاد فرهنگی و هنری طوبی برگزار شد، ادوار تاریخی مقتل‌نویسی برای حضرت سیدالشهداء علیه السلام  بررسی تحلیلی شد.
 
در ابتدای این نشست محمد طاهری‌خسروشاهی با اشاره به آغاز مقتل‌نویسی در تاریخ اظهار داشت: سیر پژوهشی مقتل‌نگاری به چهار دوره برجسته تقسیم می‌شود. نخستین دوره مقتل‌نویسی مربوط به روایات شفاهی حادثه عاشوراست، که عمدتا از طرف امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) و نیز برخی از افرادی که در لشکر یزید بودند، آغاز شده است.
 
 او ادامه داد: دومین دوره مهم مقتل‌نویسی، مربوط به شروع کتابت حوادث روز عاشورا و اتفاقاتی است که قبل و بعد از این جریان مهم صورت گرفته است. این دوره تاریخی از اواسط قرن دوم شروع می‌شود و حدودا در اواخر سده هفتم و با نگارش کتاب مهم «لهوف» سیدبن طاووس پایان می‌یابد. ظاهرا شخصی به نام «جابر جعفی»، از شاگردان و یاران مورد اعتماد امام صادق(ع)، برای نخستین بار اقدام به جمع‌آوری روایات شفاهی شاهدان حادثه پرداخته و با نگارش کتابی به نام «مقتل الحسین»، نخستین کتاب در حوزه مقتل‌نگاری را تألیف  کرده، که البته این کتاب در طول تاریخ از بین رفته و متأسفانه به محتوای آن دسترسی نداریم.

این پژوهشگر دانشگاه تبریز در ادامه افزود: از قرن دوم هجری بدین سو، به همت افرادی چون «اصبغ‌بن نباته»، «ابی مخنف»، «شیخ صدوق»، «شیخ طوسی» و دیگران، نهضت مقتل‌نویسی برای حضرت سیدالشهدا، تا پایان قرن هفتم هجری ادامه پیدا می‌کند، که سندیت و استفاده از منابع معتبر، مهمترین ویژگی مقتل نویسی این دوره بوده است.
 
طاهری‌خسروشاهی در ادامه با اشاره به ویژگی‌های دوره سوم مقتل‌نویسی در جهان اسلام گفت: از قرن هشتم تا یازدهم هجری، مقتل نویسی و کتابت تاریخ حادثه عاشورا، بنا به تحولات اجتماعی، فکری و عقیدتی، به‌ویژه در جغرافیای فکری و سیاسی ایران، دچار افول شده است.
 
نهضت مقتل‌نویسی در دوران قاجار به اوج خود رسید
این پژوهشگر ادبیات با تبیین مختصات تاریخی و اشاره به ویژگی‌های دوره چهارم مقتل‌نویسی، به‌ویژه در دوران قاجار، ادامه داد: نهضت مقتل‌نویسی، از عصر صفوی دوباره جان گرفت و در دوران قاجار به اوج خود رسید. مهم‌ترین ویژگی مقتل‌نویسی این دوره، افزوده شدن خرافات و ورود روایات جعلی به محتوای مقاتل است.
 
وی در تشریح دلایل ورود خرافات به محتوای مقاتل گفت: دور شدن از زمان حادثه عاشورا، عدم مراجعه نویسندگان قاجار به منابع کهن و اصیل، ورود نویسندگان سطحی و دست چندم به جریان تألیف کتاب‌های مقتل به دلیل توجه مردم و اقبال حکومت و نیز تمایل مقتل‌نگاران به استفاده از صناعات لفظی و آرایش‌های کلامی و شگردهای ادبی، مقتل‌های دوره قاجار را به منابعی نامعتبر و غیرقابل اعتماد تبدیل کرده است. بنابراین ورود جامعه علمی و مراکز دانشگاهی کشور، به حوزه تصحیح و بازبینی برخی از مقاتل تاریخی این دوره، به منظور انتشار منقح و پاکیزه این آثار ضرورت دارد.

طاهری‌خسروشاهی در ادامه بحث خود عنوان کرد: یکی از اقدامات راهبردی درباره تصحیح و چاپ منقح کتب مقتل، انتخاب نسخ خطی این کتاب‌ها به عنوان رساله‌های دانشجویی در دوره کارشناسی ارشد و به‌ویژه دوره دکتری است. تالیف کتاب مهم «قَمقام زَخار و صَمصام بتار» در دوره قاجار را یکی از آثار استثنایی این دوره است که توسط «فرهادمیرزا معتمدالدوله»، پسر عباس میرزا و به احتمال زیاد در تبریز و در سال ۱۳۰۳قمری به زبان فارسی نوشته شده و نویسنده از منابع معتبر بهره گرفته است.
 
وی در ادامه عصر معاصر را دوره بازنگری در محتوای حقیقی پیام عاشورا عنوان کرد و افزود: در این عصر، ویژگی عمده‌ آثاری که درباره حادثه کربلا نوشته می‌شوند، برجسته‌سازی عنصر ظلم‌ستیزی و پررنگ کردن جنبه سیاسی حرکت امام حسین(ع) است، که متأسفانه در کتاب‌های ادوار قبل، نادیده گرفته شده بود.
 
وی در پایان این نشست که با حضور جمعی از نویسندگان و اهل قلم آذربایجان در بنیاد مطبوعاتی، فرهنگی و هنری طوبی برگزار شد، به خوانش بخش‌هایی از کتاب «دمع السجوم»، مرحوم آیت‌الله میرزا ابوالحسن آقا شعرانی؛ از فیلسوفان معاصر پرداخت، که با نثری روان و دلنشین، در خصوص مقتل حضرت امام حسین(ع) تالیف شده است.