به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، چند سالی است که جمعی ناشران ایرانی در نمایشگاه‌های بین‌المللی شرکت و آثار خود را به جامعه جهانی معرفی می‌کنند،اما عوامل مختلفی باعث محدودیت فعالیت بین‌المللی ناشرانی شده که از چندسال پیش برای جهانی کردن نشر خود تلاش‌ و سرمایه‌گذاری کرده بودند؛ تا جایی که از جمع این ناشران، تعداد قابل توجهی از حضور در نمایشگاه فرانکفورت امسال منصرف شده‌اند. یکی از اصلی‌ترین این عوامل نوسانات ارزی و کاهش ارزش ریال مقابل یورو است که به‌نظر، صرفه حضور در نمایشگاه‌های خارجی را برای ناشران پایین برده است.
  با نزدیک شدن به زمان برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت از چند ناشر که در سال‌های گذشته در این نمایشگاه شرکت می‌کردند، اما امسال از این کار منصرف شده‌اند، دلیل انصراف‌شان را جویا شدیم که در این گزارش می‌خوانید:
  نهادهای مدعی از تربیت نیروهای متخصص حمایت کنند
علیرضا رئیس‌دانا، مدیر انتشارات نگاه با اشاره به اینکه نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت در زمره مهم‌ترین نمایشگاه‌های دنیا است، به ایبنا گفت: به‌شخصه همواره مشتاقم به‌عنوان شخص حقیقی یا حقوقی در این نمایشگاه حضور داشته‌باشم. شرکت در این‌گونه نمایشگاه‌ها برای من که به این حوزه عشق می‌ورزم، اندوخته و آورده بسیار زیادی داشته و یکی از دستاوردهایش این بوده است که ما را وامی‌دارد آثار چاپی خود را از موضعی بیرونی هم بنگریم.
 
او درباره تجربه‌ای که سال‌های گذشته در بازدید از غرفه‌های ناشران بزرگ دنیا داشته است، توضیح داد: این بازدیدها در حکم دوره‌ای آموزشی بود و ما در هر بازدید توأمان و در لحظه خود را نقد می‌کردیم؛ نقد به چسب و نوع صحافی، کاغذ، طرح روی جلد، صفحه‌آرایی و وجوه بصری کتاب.
 
رئیس‌دانا ادامه داد: پیش‌تر رسم ما این بود که برای آشنایی و تجربه همکاران انتشارات، تعدادی از کارمندان را نیز برای بازدید از نمایشگاه و کسب تجربه به فرانکفورت اعزام کنیم. انصافا حضور در این نمایشگاه برای همکاران حکم دانشگاهی را داشت که سطح توقع من و کارمندان انتشارات نگاه را از کتاب و تولید آن بالا می‌برد اما اکنون نمی‌توانیم اقداماتی از این دست را در برنامه سالانه خود قرار دهیم زیرا هزینه این برنامه در نبود حمایتِ واقعیِ مسئولان شبیه قماری از پیش‌ باخته است.
 
مدیر نشر نگاه با تاکید بر اینکه در فعالیت‌هایش روی پای خود ایستاده‌است بیان کرد: منظورم از حمایت این است که نهاد‌های متولی و مدعی کتاب و فرهنگ، باید در فکر تربیت نیروهای متخصص و خلاق باشند. اگر این گزاره صادق باشد، تربیت جز در سایه ارتباط و همبودی ممکن نمی‌شود.

وی افزود: شرکت نکردن موسسه انتشارات نگاه در نمایشگاه کتاب فرانکفورت، حاصل نوعی ضرورت و در عین حال ناچاری و اجبار است. از سویی هزینه شرکت در این نمایشگاه، با توجه به میزان تورم و گرانی، سرسام‌آور است.
 
رمز فروش کپی‌رایت، خرید کپی‌رایت است
رئیس‌دانا به‌طور کلی کسب تجربه و معاشرت و انتخاب کتاب‌، ترغیب دیگران به خرید و همکاری و درنهایت امضای تفاهم‌نامه را هدف از برگزاری نمایشگاه کتاب دانست و ادامه داد: به همان اندازه که دیگران آثار خود را در مقابل چشم ما به نمایش می‌گذارند، ما نیز همان کار را انجام می‌دهیم اما در این خصوص دو معضل بزرگ وجود دارد؛ اول اینکه دادوستد یعنی چرخه «دادن» و«گرفتن»، حال چگونه باید انتظار فروش چیزی را داشته باشیم وقتی خود حق و حقوق دیگران را نمی‌دهیم.

این ناشر توضیح داد: ما در داخل کشور، با مسأله قاچاق و فروش غیرقانونی کتاب مواجهیم، درست همین رفتار را خود ما با کتاب‎ها و آثار دیگران انجام می‌دهیم؛ درحالی‌که رمز فروش کپی‌رایت، در خرید کپی‌رایت نهفته است.
 
او در تشریح دومین معضل‌ برقراری ارتباط مناسب در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب اظهار کرد: نکته دیگر به محتوای آثار تألیفی و تصحیحی ما بازمی‌گردد؛ بدین قرار که جدا از مسأله کیفیت آثار، بخش مهم دیگری نیز در زمره محذوفات و اصلاحاتی است که پیش از نگارش اثر، در اثنای نگارش و پس از اتمام آن بر متن اعمال می‌شود. بیایید خودمان قضاوت کنیم که در این صورت چه بر سر خلاقیت آثار تألیفی می‌آید.
 
مدیر انتشارات نگاه ادامه داد: در اینجا کاری به متون کلاسیک ندارم، گرچه درباره آن نیز می‌توان چون و چرا کرد. در عین حال باید بگویم حتی در چارچوب قوانین موجود، گاه متولیان امر سخت‌گیری‌های زیادی اعمال می‌کنند. در نتیجه، متن‌های ما تاحدودی از ریخت و مناسبات ساده انسانی، تأکید می‌کنم مناسبات ساده انسانی، می‌افتد.
 
رئیس‌دانا در پایان گفت: به هر تقدیر به نظر می‌رسد بهترین اقدامی که برای یک ناشر باقی می‌ماند این است که از دور بر جمعیت پرشور و پرهیجان نمایشگاه‌هایی از این دست نگاهی بیندازد، از دور رصد کند و دوباره سرگرم کار خود شود.
  باید ارزش کار ما را بدانند
نشر ثالث از دیگر نشرهایی است، که در نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت 2019 شرکت نخواهد کرد. این‌درحالی است که در سال‌های اخیر، این نشر حضور منظمی در این نمایشگاه داشت و برنامه‌های بین‌المللی خود را پیگیری‌ می‌کرد.

محمدعلی جعفریه، مدیر نشر ثالث نوسانات ارزی و اختلاف قیمت یورو و ریال را علت شرکت نکردن برخی از نشرها در این دوره از نمایشگاه کتاب اعلام کرد و به ایبنا گفت: در سال‌های گذشته هزینه-فایده، به نفع ثالث بود اما امسال هزینه-فایده کردیم و متوجه شدیم که صرف نمی‌کند. این در شرایطی است که من دنبال پول نبودم و مسئولان باید ارزش کار ما را بدانند.

وی با بیان اینکه شرکت این نشر در نمایشگاه‌های بین‌المللی در تمام سال‌ها بدون حمایت‌های دولتی بوده است، ادامه داد: ناشران بخش خصوصی با هزینه خود در نمایشگاه‌های بین‌المللی شرکت می‌کنند و حتی اجاره غرفه می‌پردازند.

مدیرمسئول نشر ثالث از ارسال کتاب‌های نشر ثالث برای ارائه در نمایشگاه فرانکفورت 2019 خبر داد و گفت: کارهایی که در این روزها باید انجام دهیم بسیار زیاد است و زمان لازم برای شرکت در نمایشگاه فرانکفورت را نداریم.
  ناشران بزرگ با ناشرهای ایرانی مذاکره نمی‌کنند
انتشارات ققنوس هم در نمایشگاه کتاب فرانکفورت 2019 شرکت نخواهدکرد و غرفه‌ای نخواهد داشت. مهدی حسین‌زادگان، مدیر داخلی انتشارات ققنوس با اعلام این خبر به ایبنا گفت: شاید در این نمایشگاه نه به عنوان ناشر؛ بلکه تنها به‌عنوان بازدیدکننده حضور داشته‌باشیم.
 
به گفته مدیر انتشارات ققنوس، این انتشارات بیشتر به‌عنوان خریدار رایت کتاب‌های خارجی در نمایشگاه شرکت می‌کند. او ادامه داد: در نمایشگاه تلاش داریم تا با ناشرهای خارجی برای تبادل حق‌رایت، رایزنی کنیم. در کنار آن سعی در معرفی آثارمان را داریم اما مطابق با تجربه سال‌های قبل، این کار عملا مورد استقبال ناشران بنام جهان قرار نمی‌گیرد. 
 
حسین‌زادگان با اشاره به این نکته که معمولا ناشران بزرگ با ناشرهای ایرانی مذاکره نمی‌کنند، بیان کرد: مگر اینکه ناشران کوچکی بخواهند از طرح گرنت استفاده کنند و به دنبال سود آن با ایران قرارداد مبادله رایت ببندند.

وی اضافه کرد: ناشرانی که پیشنهاد خرید حق‌رایت آثار ما را می‌دهند دانشگاه‌هایی هستند که به‌صورت خصوصی فعالیت و کتاب چاپ می‌کنند. دو هزار یورو برای آن‌ها پول کمی نیست.
 
او با بیان اینکه در این سال‌ها دستاوردهای مورد نظر انتشارات ققنوس، حاصل نشده است، ادامه داد: بسیاری از ناشران آمریکایی و انگلیسی حاضر به مذاکره با ایران نیستند. ناشران خارجی عملا نشر ایران را تحریم کرده‌اند و حتی به ایمیل‌های ما پاسخ نمی‌دهند.
 
حسین‌زادگان  ادامه داد: تا زمانی که اصول کپی‌رایت در ایران به‌شکل قانونی انجام نشود، به نظرم حرکت‌های فردی کاری بیهوده است؛ یعنی منجر به رسیدن یا نزدیکی به هدف نخواهدشد. 
  مکانیسم مبادله رایت به سادگی اتفاق نمی‌افتد
محسن طائب، مدیر انتشارات پیدایش بعد از سال‌ها شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب، امسال در غرفه جمعی که توسط موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی در نمایشگاه کتاب فرانکفورت برپا می‌شود، شرکت نخواهد کرد. او دلیل اصلی این تصمیم را به دلیل فقدان دسترسی به فرد مناسب برای شرکت در این دوره نمایشگاه کتاب فرانکفورت اعلام کرد و به ایبنا توضیح داد: اگر در بخش تامین منابع انسانی به مشکل نمی‌خوردم، احتمال بیشتری برای شرکت داشتیم.

وی افزود: به نیرویی نیاز داشتیم که چهار روز برپایی نمایشگاه کتاب، از ساعت 9 صبح تا 6 بعداز ظهر آنجا بیاستد، زبان بداند و اطلاعات لازم برای انجام فعالیت‌های نمایشگاهی را داشته‌باشد. همچنین باید با ناشران شرکت کننده در این نمایشگاه برای برگزاری جلسات مذاکره‌هایی در راستای تبادل رایت انجام می‌شد. شرکت در نمایشگاه فراکفورت، درحالی که شرایط لازم مهیا نشده، نمی‌تواند مفید باشد.
 
او ادامه داد: مدت زمان در نظر گرفته شده برای معرفی افرادی که در نمایشگاه فرانکفورت شرکت می‌کنند، تمام شد و ما نتوانستیم نیروی مناسب را پیدا کنیم. همچنین از دیگر همکاران در بخش بزرگسال استعلام کردیم و متوجه شدیم ناشران جدی حوزه بزرگسال، امسال در نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت حضور نخواهند داشت. در هرصورت حضور آن‌ها و ما در این غرفه به صورت مشترک می‌توانست معنایی داشته‌باشد که با فقدان حضور آن‌ها، حضور ما با یک قفسه کتاب و عناوین محدود رنگ و جلوه‌ای نداشت.
 
مدیر انتشارات پیدایش درباره شرط فروش کپی‌رایت سه عنوان کتاب در عودت اجاره بهای غرفه که امسال برای ناشران حاضر در غرفه ایران و با هدف تسهیل و حمایت از ناشران اعمال می‌شود، گفت:‌ دوستانی که این تصمیم را گرفتند جوانب کار را در نظر نگرفته‌اند. اگر من به عنوان ناشر توانستم در نمایشگاه فرانکفورت به نتیجه‌ای برای تبادل حق کپی‌رایت برسم، نقل و انتقل پول به چه شکلی خواهدبود؟ دوم در صورت انجام مذاکرات، تهیه پول به چه صورت خواهد بود. با توجه به شرایطی که در آن قرار گرفته‌ایم نقل و انتقالات پول یک مساله و تهیه آن پول هم مساله دیگری است که فکرمی‌کنم به هیچ کدام توجه نشده‌ است.

به گفته طائب، تحقق تبادل سه رایت کتاب، چیزی نیست که با حضور در نمایشگاه ممکن شود و حداقل به شش ماه تا یک سال کار نیاز دارد. این در‌حالی است که مکانیسم خرید و فروش رایت به سادگی اتفاق نمی‌افتد، نمی‌گویم که انجام این کار محال است، امکان شدن دارد، اما نیاز به برنامه چند ساله دارد، تا در فعالیت یک یا دو ساله، زمینه لازم برای تبادل رایت را مهیا کنیم.
 
او در ادامه به یکی از تجربه‌های خود از شرایط تبادل حق‌رایت کتاب با کشورهای اروپایی اشاره کرد و گفت: می‌خواستم کتابی را از انتشارات انگلیسی بگیرم و شاید 10 بار این پول را منتقل کردم و برگشت خورد و در نهایت به من گفتند که وزارت فرهنگ ما گفته که با ایران کار نکنید، درحالی که این موارد در نظر گرفته نمی‌شود. شرکت در نمایشگاه فرانکفورت و هزینه‌های بالا...
داریوش نویدگویی، مدیر انتشارات نویدشیراز که در دوره‌های پیشین نمایشگاه فرانکفورت شرکت کرده است، با اعلام اینکه هنوز مشخص نیست که در این دوره از نمایشگاه بین‌المللی فرانکفورت شرکت کند یا نه، به ایبنا گفت: شرکت در نمایشگاه فرانکفورت هزینه سنگینی برای ما دارد و صرفا هدف شرکت در نمایشگاه‌های خارجی نیست. 
 
او ادامه داد: سال گذشته که در نمایشگاه فرانکفورت شرکت کردیم و در آن صحافی سنتی یعنی احیای کتاب‌های قدیمی خطی انجام دادم. انجام صحافی دستی پیش از این در نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت وجود نداشت و مورد استقبال قرار گرفت؛ حتی مرا به برلین دعوت کردند تا در آنجا آموزش دهم.

وی با اشاره به برخی تبلیغات سوء علیه ایران گفت: انجام صحافی دستی در نمایشگاه کتاب فرانکفورت خیلی خسته‌کننده بود اما ارزش داشت؛ تاجایی‌که آلمانی‌ها می‌گفتند چنین افرادی که احیاکننده فرهنگ‌های سنتی هستند، نمی‌توانند تفکر داعشی داشته باشند. 
 
نویدگویی با بیان اینکه تابه‌حال هیچ سالی‌برای شرکت در نمایشگاه فرانکفورت حمایت نشده است و امسال هم نمی‌خواهم که حمایت شوم. توضیح داد: به این دلیل که امسال دویستمین سال آشنایی گوته با حافظ و سعدی است، تدارک بیشتری برای شرکت در این نمایشگاه دیدم -در نمایشگاه کتاب استان فارس حتما برنامه‌‌هایی برای این رویداد فرهنگی خواهیم داشت- که در شرایط سیاسی امروز می‌تواند تاثیرگذار باشد اما هنوز موسسه نمایشگاه‌ها به ما جوابی نداده‌ است.
  کیفیت در برابر تعداد عناوین
مدیریت انتشارات هرمس در تیرماه 98 تغییر کرد. این تغییر عاملی بود که این انتشارات امسال نتواند در نمایشگاه فرانکفورت شرکت کند. سعید دمیرچی، مدیر انتشارات هرمس به ایبنا گفت: حضور در نمایشگاهی مانند فرانکفورت که برای تبادل حق‌رایت برگزار می‌شود، با نمایشگاه‌هایی مانند پکن و مسکو متفاوت است. در نمایشگاه کتاب پکن و مسکو مانند نمایشگاه کتاب تهران عرضه کتاب هم صورت می‌گیرد.
 
به گفته دمیرچی احتمال این وجود دارد که کتاب‌های این انتشارات از طریق موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی برای معرفی به نمایشگاه فرانکفورت فرستاده شود.
 
او با اشاره به ترجیح مدیریتی بر اولویت‌های داخلی انتشارات، ادامه داد: موارد مربوط به تجدید چاپ کتاب‌ها و مسائل داخلی انتشارات باید زودتر تعیین تکلیف شوند؛ به همین دلیل تصمیم بر نبود هرمس در این دوره از نمایشگاه فرانکفورت گرفته شد. امسال اولویت هرمس این است که به نیازهای بازار داخلی پاسخگویی بهتری نسبت به سال‌های قبل داشته باشد.

به گفته مدیر انتشارات هرمس، تعداد عناوینی که این انتشارات با آن‌ها در نمایشگاه کتاب شرکت می‌کند، مهم نیست، بلکه کیفیت کتابی که به جامعه جهانی عرضه می‌شود از اهمیت بالایی برخوردار است.