خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- تصحیح و انتشار متون مربوط به ادوار گذشته، از جمله اقدامات مفید برای حفظ و ترویج فرهنگ است. از این رو اقداماتی که در زمینه تصحیح متون صورت می‌گیرد ارجمند است و باید مورد توجه قرار بگیرد. کتاب مولودنامه امیرالمومنین علی (ع) نوشته ابی مخنف یکی از آخرین متونی است که تصحیح و انتشار آن، علاوه بر ارزش متن، نوری بر وجوه بوم‌شناختی و انسان‌شناختی یکی از مناطق جنوبی کشور، یعنی ناحیه دشتستان نیز می‌اندازد. حسین مهتدی مصحح این کتاب در این گفت‌‌وگو از اهمیت مقوله مولودی‌خوانی و کارکردهای اجتماعی آن در دشتستان گفته است و کتاب مولودنامه امیرالمومنین که نشر کلام ماندگار به تازگی منتشرش کرده است را معرفی می‌کند. مهتدی عضو هیئت علمی دانشگاه خلیج فارس بوشهر است و پیش از این آثاری در حوزه ترجمه از عربی به فارسی از او منتشر شده بود:
 
آنگونه که از کارنامه شما برمی‌آید عمده تمرکز شما بر ترجمه متون عربی است. چه شد که اینبار به سراغ تصحیح و انتشار یک متن به نسبت قدیمی رفتید؟
من دکترای زبان و ادبیات عربی دارم و موضوع رساله‌ام در مقطع دکتری تصحیح یک فرهنگ لغت بوده است؛ بنابراین با روش‌های علمی تصحیح نسخ خطی آشنایی دارم. از طرف دیگر بسیاری از پژوهش‌های بنده در زمینه مسائل قرآنی و ادبیات متعهد است و کتاب مولودنامه از نمونه‌های بارز این ادبیات به‌ شمار می‌آید و نکته دیگر این‌که سنت مولودی‌خوانی و استفاده از این کتاب در زادگاه من دشتستان همچنان ادامه دارد. بنابراین برای زنده نگه داشتن این سنت حسنه و انتقال آن به نسل‌های آینده لازم دیدم که به تصحیح این اثر ارزشمند اقدام کنم.
 
در مقدمه کتاب گفته‌اید مولودی‌خوانی در دشتستان یک سنت قدیمی است. درباره خاستگاه این سنت چه می‌دانیم؟ از چه زمانی و چگونه شکل گرفت؟ به گمان شما دلیل اهمیت یافتن مولودی‌خوانی از میان همه آئین‌های مذهبی در آن منطقه چیست؟ مولودی‌خوانی در دیگر نقاط کشور چه جایگاهی دارد؟
خاستگاه سنت مولودی‌خوانی به این شیوه‌ای که عرض خواهم کرد به بخش مرکزی شهرستان دشتستان و به‌طور مشخص در شهر دالکی و روستاهای هم‌جوار آن برمی‌گردد که بر اساس روایت ساکنان قدیمی این منطقه، نخستین بار سنت مولودی‌خوانی در روستای قدیمی سرکوردان آغاز شد و بعدها به روستاهای هم‌جوار گسترش یافت؛ اما آنچه اکنون از این مراسم‌های سنتی باقی‌مانده است فقط در چند نقطه از این منطقه است: در شهر دالکی و روستاهای قلعه سفید، خیرآباد، بنه جابری، راهدار، سَربَست، نظرآقا، بشیرآباد، بَرمَک و در سال‌های اخیر در برخی نقاط شهر وحدتیه. امروز این سنت حسنه همچون گذشته در میان مردم این مناطق پابرجا است و هرساله چند شب قبل از ولادت آن عزیزان و روز ولادتشان در حسینیه‌ها و اماکن مقدس گرد هم جمع می‌شوند و یکی از قاریان به سبکی خاص که از روزگاران قدیم برجای‌مانده است، اقدام به قرائت این کتاب‌ها می‌کند و حاضران با شنیدن نام پیامبر اکرم (ص)، امیرالمؤمنین (ع) و صاحب‌الزمان (عج) با صدای بلند ذکر «صلّ الله علیه وآله وسلّم» را بر زبان جاری می‌کنند و قاری کتاب نیز دراثنای قرائت خود عبارت «علی محمّدٍ جَدّ الحسنين الف صلاة و سلام و علیک یا رسول الله» را تکرار می‌کند و مردم با شنیدن این کلام به تشویق و ابرازی شادی می‌پردازند. درباره زمان شروع سنت مولودی‌خوانی تاریخ دقیقی در دست نیست؛ ولی بر اساس نسخه‌های خطی موجود این سنت به تقریبا 150 تا دویست سال اخیر برمی‌گردد. اما درباره دلیل اهمیت این سنت در این منطقه باید عرض کنم که شغل بیشتر مردم شهرستان دشتستان و به‌خصوص بخش مرکزی کشاورزی و نخل­داری است قسمتی از نخلستان‌های خود را وقف ائمه اطهار کرده‌اند تا در ایام شهادت و ولادت این بزرگواران هزینه کنند یعنی این موقوفات هم برای عزاداری و هم برای شادی اهل بیت است. یکی از جلوه‌های این کار فرهنگی برگزاری مراسم مولود‌خوانی برای پیامبر اکرم (ص)، امام علی (ع) و امام زمان (عج) است. مردم این خطه از کشور عزیزمان علاوه بر پیش‌بینی و تعیین موقوفات مالی برای این کار، ازنظر علمی نیز مقدمات این مراسم را فراهم آورده‌اند؛ چراکه برای این کار فرهنگی اقدام به نوشتن کتاب‌هایی کردند.
 
وضعیت کنونی مولودی‌خوانی در دشتستان چگونه است؟ یکی از آسیب‌های این‌گونه مراسم درگیر شدن با مسئله تفرقه میان تشیع و تسنن است. آیا در مولودی‌خوانی دشتستان نیز این آسیب را می‌شود مشاهده کرد؟
هرچندکه با گسترش تکنولوژی و وسایل سرگرم کننده در جامعه امروزی برخی از سنت‌های قدیمی برای نسل جوان کم رنگ‌تر شده است؛ ولی با این‌وجود سنت ‌مولودی‌خوانی با همان سبک گذشته همچنان در این منطقه برقرار است. این سنت‌های حسنه نه تنها باعث تفرقه میان مذاهب مختلف نشده است بلکه به وحدت میان شیعه و سنی نیز کمک کرده است؛ چرا که این سنت‌های حسنه از هرگونه اغراق و غلو خالی است و مناقب اهل بیت را بیان می‌کنند. نکته جالب آنکه در میان مردمان خطه دلاور دشتستان که همگی از شیعیان عاشق اهل بیت هستند آوارگانی از کشور افغانستان نیز زندگی می‌کنند در بسیاری از مراسم‌های عزاداری خصوصاً در ایام محرم این عزیزان شرکت می‌کنند که خود گویای وحدت‌آفرین بودن این مراسمات است.
   
کتاب مولودنامه ترجمه‌ای از متن عربی ابومخنف است. ابومخنف کیست و کتابش چه جایگاهی در زبان عربی دارد؟
لُوط بن یحیی بن سعید بن مِخْنَف بن سُلَیم اَزْدی معروف به ابومِخنَف از مورخان بزرگ قرن دوم هجری است که علی‌رغم شهرتش اطلاعات دقیقی از احوال او نیست. تاریخ ولادت او مشخص نیست ولی ابن ندیم وفات او را سال 157 ق ذکر کرده­ است. آنچه از مجموع كتاب­‌هاى رجالى شيعه به دست می‌­آيد اعتبار، توثيق و اعتماد بر ابومِخنَف است. نجاشى و علامه حلی درباره او می‌­گويند: «ابومِخنَف شيخ اصحاب الاخبار بالكوفه و وجههم و كان يسكن الى ما يرويه.» «مامقانی» نیز دیدگاه آن دو را تأیید می­‌کند. شيخ طوسى در كتاب رجال، او را از اصحاب امام صادق (ع) برمی‌شمارد. شيخ عباس قمى، پس از ذكر عبارتى نظير عبارت نجاشى، او را از اعاظم مورخان شيعه به‌حساب می‌آورد و می‌­گويد: «علی‌رغم مشهور بودن تشيع او، عالمان اهل سنت در نقل به او اعتماد كردند، مانند طبرى و ابن اثير و غيرهما.»

آقابزرگ تهرانى نيز پس از نقل عبارات نجاشى، می‌گويد: «علی‌رغم مشهور بودن تشيع او، علماى اهل سنت، مانند طبرى و ابن اثير بر او اعتماد كردند، بلكه تاريخ ابن جرير مشحون است از كتب ابومِخنَف.» مرحوم آیت‌الله خويى نيز او را ثقه دانسته است. بنابراین ایشان از مورخان مورد اعتماد بوده است.

آنچه درباره آثار ابومخنف نوشته شده است گویای این است که ایشان 53 کتاب نوشته است که شهرت بیشتر ایشان به‌خاطر کتاب مقتل الحسین(ع) است که به فارسی نیز ترجمه شده است؛ اما یکی از کتاب­‌های «ابومِخنَف» که تنها در کتاب «الذریعه إلی تصانیف الشیعه» به آن اشاره شده است کتاب «مولد امیر المؤمنین (ع) اثر ابومِخنَف ازدی، لوط بن یحیی بن سعید که سيد هاشم توبلی بحرانی از آن روایت کرده است.» بنابراین مشخص می­شود که «ابومِخنَف» کتابی به‌ ­نام مولودنامه حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) داشته است و جناب آقای محمّد تقی موسوی بر همین اساس اقدام به ترجمه آن کرده است حال تا چه میزان او نسخه مولودنامه حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) را در اختیار داشته است مشخص نیست؛ چراکه او به این موضوع اشاره نکرده است؛ بلکه فقط در مقدمه ترجمه خود می‌گوید که او بر اساس درخواست «کربلایی شهسوار فرزند ملّا، مقیم دالکی» اقدام به ترجمه مولودنامه حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) کرده است.
 
درباره کیفیت ترجمه و چگونگی تصحیح مولودنامه توضیح دهید. میزان وفاداری مترجم به متن اصلی چه میزان بوده. با توجه به تسلط شما به زبان عربی آیا تطابقی میان ترجمه و متن اصلی برقرار کردید؟ چه شیوه‌ای برای تصحیح کتاب اتخاذ کردید؟
از آنجا که متن عربی این مولود نامه موجود نیست بنابراین نمی‌توان درباره میزان امانت‌داری مترجم سخنی گفت؛ اما از آنجا که در این کتاب اشعاری نیز وجود دارد بنظر می‌رسد که مترجم اضافاتی نسبت به این کتاب داشته است؛ ولی مترجم در ترجمه خود از نثری مسجع و آمیخته با صنعت‌های ادبی بهره برده است که توانایی و هنرمندی ایشان را می‌رساند. در زمینه تصحیح کتاب هم پس از بررسی و مقایسه نسخه­‌ها با یکدیگر بر اساس صحت، دقت و قدمت، نسخه «مع» به‌عنوان نسخه اساس قرار داده شد. با مقایسه آن با دو نسخه دیگر بعد از اطمينان از صحت متن به ثبت آن اقدام کرديم. آنچه در متن آمده است؛ عبارت­‌های صحيح است و آن دسته از لغاتی که در پاورقی آمده؛ لغات اشتباه است يا اگر صحيح باشد به درست بودن آن اشاره‌شده است. همچنین تمام احادیث واردشده در این نسخه‌­ها با مراجعه به کتاب­های معتبر در پاورقی مستند­سازی شد و سپس متن کتاب از آغاز تا پایان یکنواخت و بدون عنوان بود مصحّح برای رفع این مشکل متناسب با هر موضوع اقدام به عنوان­‌گذاری برای آن کرده است به همین­ خاطر تمام عناوینی که در این کتاب آمده است اضافات مصحّح است. اقدام دیگری که برای تصحیح کتاب صورت گرفت از این قرار بود که ازآنجاکه نویسنده در متن کتاب اشاره‌­ای به سوره و شماره آیا­ت نکرده است، مصحّح در تصحیح خود به نام سوره و شماره آیات در پاورقی اشاره کرده است.
   
همانطور که در مقدمه گفته‌اید علاوه بر مولودی‌خوانی برای حضرت علی (ع)، مولودی‌خوانی برای پیامبر (ص) و حضرت مهدی (ع) نیز در دشتستان رواج دارد. آیا متون کهنی نظیر آنچه که در مورد حضرت علی وجود داشته و شما تصحیح و منتشر کرده‌اید، در مورد ولادت پیامبر و حضرت مهدی هم وجود دارد؟
دو نسخه خطی دیگر وجود دارد یکی مولودنامه پیامبر (ص) و دیگری مولودنامه حضرت صاحب الزمان (عج) که عنایت خداوند بزرگ و دعای اهل بیت این دو اثر را نیز تصحیح خواهم کرد که در اینجا انتظار دارم مراکز فرهنگی و علمی در این زمینه در تصحیح و انتشار این دو اثر حمایت کنند.
 
درباره پروژه‌هایی که در دست انجام و انتشار دارید نیز توضیح دهید.
مهم‌ترین آثار در دست تصحیح همین مولودنامه پیامبر (ص) و دیگری مولودنامه حضرت صاحب الزمان (عج) است.