خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- کتاب «فلسفه اسلامی از الف تا ی» نوشته پیتر اس. گراف که سعید شفیعی آن را به فارسی ترجمه کرده است، یکی از چند کتاب فلسفی فشرده‌ای است که در دانشگاه ادینبرگ تألیف شده و الیور لیمن، استاد فلسفه دین دانشگاه کنتاکی، سرویراستاری این مجموعه را بر عهده داشته است. این مجموعه، مرجعی است برای آشنایی با انواع فلسفه‌های سنتی و معاصر، از جمله فلسفه‌های دینی (یهودیت، مسیحیت و اسلام)، فلسفه‌های شرقی (هندی، چینی) و فلسفه‌های معاصر (شناخت‌شناسی، اخلاق، زبان، ذهن، دین، علم، هنر، فمینیسم و سیاست.)
 
آن‌گونه که مترجم در مقدمه کتاب گفته است، در این مجموعه که به قلم استادانی کارکشته تدوین شده، مفاهیم محوری و شخصیت‌های کلیدی در هر فلسفه به‌طور خلاصه معرفی و لب نظریات بیان می‌‌شوند. برخی از ویژگی‌های این کتاب‌ها به قرار زیر است: در برداشتن موضوعات ویژه مربوط به هر فلسفه؛ در برداشتن اصطلاحات اصلی و شخصیت‌های مهم؛ ارجاع به اصطلاحات مرتبط با بحث در سرتاسر کتاب.
 
کتاب «فلسفه اسلامی» که به قلم پیتر گراف که دانشیار رشته فلسفه در دانشگاه بوکنل پنسیلوانیا در ایالات متحده آمریکاست، تألیف شده، بیش از یکصد و ده مدخل کوتاه است که به‌صورت الفبایی تنظیم شده‌اند. تلاش نویسنده بر آن بوده است که همه آنچه را به فلسفه اسلامی ارتباط دارد، از آغاز تا دوران معاصر، به‌اجمال و روشنی بیان کند: شخصیت‌های کلیدی، مدارس، مفاهیم، موضوعات و مسائل. در سراسر کتاب، نظرات متفکرات مشّائی، اسماعیلیان، اهل تصوف، اشراقیان، متکلمان و اندیشمندان متأخر و معاصر بیان شده و نیز مدخلی پیرامون تأثیرات فلسفه یونان و فیلسوفان یهودی‌ای که در جهان اسلام می‌زیسته‌اند در کتاب گنجانده شده است.
 
موضوعات، مسائل و آرای گوناگونی که در سرتاسر کتاب پراکنده‌اند، بیان می‌کنند که چرا مسائل مهم فلسفه اسلامی در محور مباحث عقلی بوده‌اند و هنوز چنین می‌نمایند. بنابراین این کتاب نمایی کلی و نسبتاً جامع از مباحث گوناگون در فلسفه اسلامی ارائه می‌کند؛ به‌گونه‌ای که اگر مداخل به ترتیب تاریخی خوانده شوند، طرح فشرده کاملی از تاریخ فلسفه اسلامی نمایان می‌‌شوند.
 
فلسفه اسلامی همچون همه فلسفه‌هایی است که با یک دین پیوند دارند، یعنی دربردارنده عناصر مختلف و نیاز به فهمی از دین است، به همان‌ اندازه که نیازمند عناصر و فهم فلسفی است.
 
پیتر گراف در این کتاب درباره اسلام و به ویژه طیفی از مسائل نظری که در این دین مطرح شده، به فراوانی توضیح می‌دهد. بسیاری ازاین مسائل بیشتر الهیاتی/ کلامی هستند تا فلسفی، یا می‌توان درباره آنها چنین اندیشید، اما تمایز برقرار کردن بین آنها در فلسفه اسلامی کمابیش تصنعی است.
 
بسیاری از مباحث کلامی، ریشه در مفاهیم عمیق فلسفی دارند یا در واقع، تداوم‌یافته مفاهیم فلسفی‌اند. در گذر زمان در بسیاری از مناطق جهان اسلام، حملاتی بر فلسفه صورت گرفته و بنابراین در هیأت کلام به عقب نشسته است، چنانکه بود. این مسئله برای کسانی که برای نخستین بار به این موضوع روی می‌آورند اهمیت دارد و به آنها کمک می‌کند تا بتوانند پیوندهای محکم بین فلسفه اسلامی و خود اسلام را در نظر داشته باشند.
 
این کتاب برای کسانی طراحی شده است که برای نخستین بار هم به دین و هم به فلسفه بر می‌خورند و مداخل به گونه‌ای با یکدیگر و با خوانش‌های بین سطور پیوند خورده‌اند که خوانندگان بتوانند فهم خود را از آنچه اینجا می‌یابند افزایش دهند. در این کتاب اصطلاحات عربی به دقت توضیح داده می‌شوند و این برای آشنایی با بستری که فلسفه اسلامی در آن شکفته و گسترش یافته اهمیت دارد.
 
خوانندگان آشنا با فلسفه عموماً بسیاری از مسائل مورد بحث در اینجا را آشنا خواند یافت و خوانندگان آگاه به اسلام نیز خواهند دید که دین چگونه به‌طور کاملاً طبیعی می‌توان مسائل فلسفی را مطرح سازد و به حل و فصل آنها بپردازد. خوانندگانی هم که با هیچ‌یک آشنا نیستند، علاقه‌مند خواهند بود که دریابند فلسفه اسلامی کدام ساختار دلفریب از اندیشه نظری را به نمایش می‌گذارد.
 
مؤلف چنانکه خود در پیشگفتار کتاب اشاره کرده است، همچون برخی از خاورشناسان و محققان غربی، نقش فلسفی مسلمانان را تنها انتقال فلسفه یونان در دورانی از تاریخ فلسفه نمی‌داند. او با نگاهی بیرون از جهان اسلام، تلاش می‌کند مباحث پیچیده فلسفی را به زبانی روشن و امروزی به نمایش بگذارد. گراف در کنار مباحث یکسره فلسفی همچون وجود و ماهیت یا علیت، به دیگر شاخه‌های علوم اسلامی همانند کلام، زبان‌شناسی، فقه و حتی قرآن و حدیث بسیار توجه دارد و می‌کوشد نشان دهد که آرای متفکران در هر رشته چگونه بر آرای فلاسفه و دیگر اندیشمندان تأثیر نهاده است.
 
به اعتقاد مترجم کتاب، نویسنده به‌درستی نشان می‌دهد که اختلاف متفکران مسلمان عمدتاً بر سر فهمی بود که از قرآن و حدیث به‌دست می‌آورند. فلاسفه اغلب می‌کوشیدند برداشت‌های قرآنی خود را با آرایی که از فلسفه یونان دریافت کرده بودند جمع کنند، گرچه گاه متون دینی را به سود آرای فلسفی تفسیر می‌کردند یا در موارد اندکی عقل را بر وی برتر می‌نشاندند و بنابراین به‌راحتی از سوی سنت‌گرایان کافر و «زندیق» لقب می‌گرفتند. افزون بر این، گراف مطالعه خود را به دانشوران مسلمان محدود نمی‌کند و به آرای متفکران یهودی و مسیحی در جامعه اسلامی نیز می‌پردازد و تأثیراتی را که آنها از این فضای فکری شگفت‌انگیز پذیرفته‌اند آشکار می‌سازد.
 
این کتاب می‌تواند یک منبع مستقل باشد برای هر آنکه می‌خواهد فهمی از مباحث درهم‌تنیده این سنت فکری جذاب به دست بیاورد.
 
کتاب «فلسفه اسلامی از الف تا ی» نوشته پیتر اس. گراف را سعید شفیعی ترجمه کرده است و نشر مولی آن را در سال 1398 در تیراژ 202 نسخه و با قیمت پنجاه‌هزار تومان منتشر کرده است. کتاب 192 صفحه دارد.