نویسنده کتاب کوشیده است در قالب کتابی کم‌حجم، با گزینش اشعار زیبا و خوش‌خوان اوحدی و افزودن برخی توضیحات و زندگی‌نامه انتقادی شاعر به آن، جایگاه و شخصیت اوحدی مراغی و نمایی از زمانه و روزگار او را معرفی و روایت کند. اشعار گردآمده در این کتاب شامل 32 غزل، 15 رباعی و 7 قطعه از مثنوی جام جم است.
این کتاب دارای سه بخش است. در بخش نخست (شعر چیست؟) ماهیت و چیستی شعر از سه دیدگاه عرفانی، هایدگری و ساختارگرایانه/ شکل‌گرایانه بررسی شده است. احمدی در آغاز این بخش می‌نویسد: «ایرانْ سرزمین کهن شعر و شور و شعور است و از آن‌هنگام که ایرانیان کهن به زبان شعر و در قالبِ سرودهایی چون گاهان و یَشت‌ها با خدایانشان رازونیاز می‌کردند، شعر ـ این میراثِ شگرف و بزرگ ـ همواره افروزنده و برانگیزنده جان دانای ایرانیان است.»
او می‌افزاید: «شعرْ حدیث دل‌دادگی و دل‌باختگی است؛ صدای سخن عشق است و عشق جان‌مایه آدمی است. توفانی است سهمگین و تاب‌رُبای و خِرَدآشوب که عاشق را از خویشتنْ تهی می‌کند، هستی‌اش را می‌رباید و در پیشگاه دلدار فنا می‌کند.»
این پژوهشگر پرسشی را در کتاب مطرح می‌کند که «شعر چیست؟» و در پاسخ به آن پرسش می‌‌گوید: «هر کوششی برای تعریف شعرْ ناگزیر به ابزارهای زبانی یا زمینه روانی آن محدود می‌ماند؛ امّا مهم‌ترین مایه شعر، تجربه شاعرانه از هستی است. تجربه شاعرانه، آنی دیگر از اشیا و رویدادها و جهان و هستی را بر ما پدیدار می‌کند که در تجربه‌های دیگر بشری خود را آشکار نمی‌کند.»
نویسنده در پاسخ به پرسش محوری این بخش، از قول مارتین هایدگر می‌نویسد: «شعرْ چیزی نیست جز امتیاز یک لحظه که به سراسر زندگی معنا می‌دهد. شعرْ نامیدن بنیادین هستی و گوهر هرچیز است. همه آن چیزهایی را آغاز می‌کند که زبانْ بسی دیرتر پیش می‌کشد. شعر فراتر از هر نشانه و هر آوایی ساحت بنیادین اقامت آدمی در جهان است.»
احمدی بنا به رویکردی دیگر، شعر را کلامی معرفی می‌کند که در جهان ممکن دیگری به غیر از جهان واقعیت‌های خواننده متن، امکان درک می‌یابد. براساس این رویکرد «آنچه به تمایز زبان ادب از دیگر گونه‌های زبان می‌انجامد، نه فقط انواع هنجارگریزی (قاعده‌افزایی و قاعده‌کاهی) است و نه ویژگی‌هایی مانند برجسته‌سازی یا آشنایی‌زدایی، بلکه گونۀ ویژه‌ای از واقعیّت‌گریزی است که به درک متن ادبی در جهان ممکنی غیر از جهان واقعیّت‌های پیرامونمان می‌انجامد.»
در بخش دوم (مقدمه‌ای در شرح احوال و آثار اوحدی) زندگی و سروده‌های اوحدی مراغی به‌تفصیل و براساس منابع دست‌اول تاریخی و ادبی بررسی شده است. نویسنده باتوجه به شواهد و قرائنی که عرضه کرده است، زادگاه اوحدی را اصفهان و زادسال احتمالی او را 673ق و درگذشت او را به سال 738ق در مراغه دانسته است. این تصوّرات را که اوحدی پیرو اوحدالدّین کرمانی، لقبش رکن‌الدّین بوده یا درآغاز «صافی» تخلّص می‌کرده، رد می‌کند.
نویسنده در ادامه این بخش اوضاع سیاسی و اقتصادی و فرهنگی زمانه اوحدی (روزگار ایلخانی) را چکیده‌وار بررسی کرده است تا بافت و موقعیت تاریخی و فرهنگی دستگاه فکری اوحدی فهم‌پذیر شود. وی می‌نویسد که باوجود کشتارها و ویرانگری‌هایی که تهاجم مغولان به‌همراه داشت، فرهنگ ایرانی در دوره ایلخانی به آفرینشگری‌های شگرفی در عرصه هنرها، علوم و تاریخ‌نگاری دست یافت و اگرچه پدیداری این وضعیت به کارداران و کارگزاران ایرانی دولت ایلخانی منسوب است، پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که خود ایلخانان نیز از همان آغاز فرمانروایی‌شان تا اندازه‌ای در این شکوفایی به‌طور مستقیم و نامستقیم تأثیر داشته‌اند.
بخش سوم کتاب شامل گزیده غزلیّات و رباعیّات خوش‌خوان اوحدی و مثنوی جام جم او است که اندرزنامه‌ای تأثیرگذار و دانشنامه‌ای اخلاقی و عرفانی و فلسفی است، به‌همراه توضیح واژه‌ها و تعبیرات دشوار اشعار در پانویس آن‌ها.
نویسنده در پیشگفتار کتاب تصریح کرده است که برای استانداردکردن و هرچه گویاتر و خواناترکردن متن کتاب و اشعار، به‌طور کامل از دستور خط فرهنگستان و اصول نشانه‌گذاری پیروی کرده است.
این کتاب برای علاقه‌مندان فرهنگ ایران‌زمین از هر دو جنبه ادبی و تاریخی می‌تواند سودمند باشد و امکان آشنایی شایسته با یکی از شاعران بزرگ و اخلاق‌گرای ایران را فراهم می‌کند.
چاپ نخست گزیده اشعار اوحدی مراغی (با نگاهی به زندگی، آثار و زمان او) در 158 صفحه در قطع رقعی، به قیمت 14 هزار و 500 تومان از سوی انتشارات پل منتشر شده است.
نظر شما