به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) آئین «تقدیر از واقفان کتاب خطی، نفایس و آثار فرهنگی» امروز شنبه(22 تیر‌‌ماه) با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین سید‌جلال حسینی، رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، نیکنام حسینی‌پور، مدیرعامل موسسه خانه کتاب و حجت‌الاسلام سید‌محمد‌تقی حکیم، واقف کتاب و موسس کتابخانه، رسول جعفریان، رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران و غلامرضا پرنده، رئیس موقوفات آستان قدس رضوی در سرای کتاب موسسه خانه کتاب برگزار شد.
حسینی‌پور در ابتدا ضمن خیر مقدم به میهمانان و واقفین و تشکر از مسئولان کتابخانه استان قدس رضوی به‌ویژه ریاست این مجموعه حجت‌الاسلام والمسلمین حسینی، بیان کرد: درحضور شما گرامیان درباره وقف صحبت کردن خیلی سخت است زیرا شما عملا این را ثابت کرده‌اید.
وی با بیان این مطلب که کتاب، پایدارترین جلوه وقف فرهنگی است، افزود: وقف یک امر انسانی است که در فرهنگ ایرانی و اسلامی ریشه‌ای عمیق و پیشینه‌ای کهن دارد و از صدر اسلام تاکنون به‌عنوان یک سنت نیکو در میان مسلمانان رواج داشته و دارد و یکی از عوامل مهم ایجاد این سنت، مسأله ثواب و تلقی آن به مثابه باقیات و صالحات و صدقه جاریه است.
حسینی‌پور ادامه داد: وقف از سنت‌های حسنه اسلامی است و از اصلی‌ترین زیرساخت‌های اقتصادی جامعه اسلامی بوده است شاید بتوان گفت بهترین نمود کار اقتصادی فرهنگ و نهاد مستمر و مورد توجه تمام آحاد مردم در کشورهای اسلامی وقف است.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب گفت: سابقه اختصاص دارایی‌هایی برای تنگدستان و امور عام‌المنفعه در ایران باستان و عصر ساسانی نیز وجود داشته است و در طول تاریخ اسلام نقش مهمی در حفظ، نگهبانی و انتقال دانش به نسل‌های بعدی داشته است که در قالب وقف کتاب، کتابخانه و ساخت بناهای فرهنگی نمود داشته است و در خیلی از کشورها این سنت حسنه باعث تاسیس دانشگاهایی شده است که هنوز با همین سنت ادامه مسیر می‌دهند.
وی بیان کرد: وقف یکی از مظاهر تزکیه نفس و وارستگی از تعلقات نفسانی و نفی روحیه زر اندوزی است، و گرایش انسان به ابدیت و جاودانگی است. اگرچه اساساً موضوعی اقتصادی است و عمدتاً شامل اموال و دارایی‌ها می‌شده و برای رفع نیازهای ضروری جامعه بوده، اما صورت‌ها و شکل‌های مختلفی میتواند داشته باشد.
حسینی‌پور ادامه داد: وقف فرهنگی یکی از ماندگارترین و ثمربخشترین نوع وقف است که جلوه‌های متنوع و گوناگونی دارد و سابقه‌ای کهن و دیرینه دارد.
وی افزود: وقف فرهنگی به معنای برخوردار ساختن اقشار محروم جامعه از مزایای فرهنگی، در راستای توسعه فرهنگی جامعه است، که خلاقیت را در وجود جامعه می‌دواند، وقتی جامعه خلاق شود، تفکر در جامعه زنده می‌شود و با زنده شدن تفکر در یک جامعه، آن جامعه هرگز رو به فقر گام برنمی‌دارد؛ برای این که تفکر، جامعه و افراد آن را به شناخت درست از زمان و نقش آن در تکامل پدیده‌ها هدایت می‌کند.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب گفت: وقف فرهنگی کمک به پویایی و تعالی فرهنگ و ارزش‌های مطلوب همچون آگاهی، دانش‌اندوزی و بالندگی است. کاری که نتیجه آن را نه تنها یک نسل بلکه نسل‌های متعددی تجربه خواهند کرد.
حسینی‌پور افزود: انسان‌هایی که نهادهای فرهنگی را به جامعه وقف می‌کنند، در واقع با این وقف، اندیشه را به جامعه اهدا کرده‌اند؛ اگر تفکر را به افراد جامعه اعطا کنند نه تنها جامعه را نجات داده‌اند، بلکه خود را نیز جاودانه کرده‌اند.
وی ادامه داد: سنت ساخت مساجد، حوزه علمیه، مدرسه و کتابخانه، اهدای کتاب، پرداخت کمک‌هزینه تحصیلی به دانش آموزان و دانشجویان و طلاب از قدیم وجود داشته است.
وی افزود: خواجه نظام‌الملک از مشهورترین افرادی است که در اواسط قرن پنجم هجری به‌واسطه تأسیس مدارس نظامیه در ممالک اسلامی نظیر بغداد، اصفهان، نیشابور و هرات و غیره، شهرت یافت؛ بازارها، کاروانسراها، گرمابه‌ها و ده‌ها ملک دیگر در اطراف دور و نزدیک مدرسه خریداری و وقف مدرسه می‌شد. این یکی از نامدارترین موقوفات فرهنگی بود.
حسینی‌پور بیان کرد: کتابخانههای مهمی نیز در جهان اسلام تأسیس و در اختیار عموم گذارده شد، ازجمله «بیت‌الحکمه» توسط خلفای عباسی در بغداد که نخستین کتابخانه عمومی قلمداد می‌شد. این روند تا دوران معاصر تداوم یافت، در شهر قم کتابخانه مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی یا پیش از آن کتابخانه مسجد اعظم که توسط آیت‌الله بروجردی ایجاد شد از این جمله‌اند.
وی بیان کرد: مدارس علمیه که معمولاً در کنار مساجد بودند در طول تاریخ، فراوان بودند ازجمله فقط در تهران دوره قاجار: مانند مدارس امام‌زاده زید چال، حکیم هاشم (این مدرسه به مدرسه مهد علیا مشهور است) محمدیه، چال، حصار، رضائیه، دارالشفاء، پامکنار، حکیم، رضا قلیخان، میرزاصالح، مروی، محسنیه، حاج رجبعلی، آصفیه، فرخ خان، خازن الملک، سپهسالار قدیم و قندی.
حسینی‌پور بیان کرد: واقـفین ایـن مـدارس و نیز سایر مردم برای اداره ایـن مراکز یـعنی پرداخت حقوق استادان، طلاب و خدام، تعمیر و نگهداری مدرسه و غیره، مکان‌های تجاری، مسکونی، زمین، باغ، حقّابه و غیر وقف مـی‌کردند. سنت وقف کتاب سنت حسنه دیگری است که از قدیم‌الایام وجود داشته است، منابع معتبر از وقف دو قرآن در سال‌های ۳۶۱ و ۳۹۳ به آستان قدس رضوی خبر می‌دهند.
وی افزود: نهادها و بنیادهایی همچون بنیاد موقوفات افشار یزدی و جوایز سالانه و ارزشمند آن و همچنین ریحانه‌الرسول از نمونه های عالی موقوفات فرهنگی هستند و در چند سال اخیر بیت شریف شهید محراب آیت‌الله صدوقی در یزد که مجری برگزاری کتاب سال یزد می‌باشند و هرساله همزمان با سالگرد شهادت آن بزرگوار برگزار می‌شود.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب بیان کرد: اصولاً یزد از نظر موقوفات به‌طور کلی و موقوفات فرهنگی سابقه‌ای کهن و امروزه پیشرو هستند. تلاش متولیان فرهنگی یزد برای برگزیده شدن این شهر به‌عنوان پایتخت کتاب ایران نیز ناشی از فرهنگ مداری ایشان دارد.
حسینی‌پور ادامه داد: امروزه باید بر مبنای مقتضیات زمانه به تعریف مصادیق جدید وقف فرهنگی نیز اشاره شود؛ زیرا سرچشمه جوشان دانایی از سنت وقف است که گسترش میابد و سازمان‌های عریض و طویلی که در این حوزه وجود دارند باید این سنت را فراگیر کنند؛ نه اینکه بدون توجه به محتوا و فرهنگ وقف، به کالبد فیزیکی توجه کنند؛ زیرا وقف یک نوع مسئولیت اجتماعی است درزمانه‌ای که این مسئولیت کم‌رنگ‌تر شده است.
وی بیان کرد: افزایش بهای تمام‌شده کتاب برای خریداران بار دیگر احیای سنت اعطای کتاب به کتابخانه و کمک به انتشار کتاب و ارزان‌تر فروختن کتاب‌های عمومی و تخصصی را می‌طلبد، موارد جالبی از وقف فرهنگی نیز وجود دارد که ترکیبی دلنشین از بداعت و نواندیشی در کنار نیت خیر است، برای مثال در شهرستان تفت موقوفه‌ای برای نامه نوشتن افراد بی‌سواد وجود دارد تا از عواید موقوفه برای اجرت کاتب نامه برای شخص بی‌سواد استفاده شود.
حسینی‌پور گفت: وقف مغازه کتاب‌فروشی به‌عنوان نخستین وقف سال ۱۳۹۲ در شهر بابک با هدف ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی و شناخت سیره اهل‌بیت(ع) صورت گرفته است. اواخر آذرماه سال ۱۳۸۵، یک شهروند تهرانی اموالش را برای کمک به برندگان جایزه نوبل وقف کرد، واقف دیگری است که یک باب مغازه تجاری خود را در بجنورد وقف اعطای جایزه به دانش‌آموز ممتاز فارغ‌التحصیل در رشته‌های متوسطه فنی و حرفه‌ای کرد.
وی ادامه داد: یکی دیگر از جالب‌ترین وقف‌های مبتکرانه در سال ۱۳۹۲، وقف مجازی یا وقف سایبری است که برای نخستین‌بار توسط جوان سی‌وچهارساله‌ای به نام «مرتضی میرسراجی» انجام‌شده است، درآمد این موقوفه، جوایز، هدایا، حمایت‌های مالی و غیره به برگزیدگان وب‌سایت که منتخب هیئت داوری هستند اختصاص داده می‌شود.
حسینی‌پور بیان کرد: به‌طورکلی تأسیس کتابخانههای عمومی، موزهها، ساخت خوابگاه‌های دانشجویی، تأسیس مراکز آموزشی برای فراگیری حرفه و شغل توسط جوانان، ساخت کارخانه‌های تولیدی و مراکز خدماتی در مناطق محروم و جذب جوانان بیکار، تأسیس مدارس شبانه‌‌روزی برای کودکان بی‌‌بضاعت، کمک به سازمان بهزیستی، آموزش‌وپرورش، دانشسراها، هلال احمر و ... میتواند ازجمله مصارف جدید اوقاف باشد.
وی ابراز امیدواری کرد؛ به امید روزی که این سنت حسنه در همه بخش‌ها ساری و جاری شود؛ به‌خصوص در این شرایط اقتصادی که جامعه بیشتر به آن نیاز دارند.
شنبه ۲۲ تیر ۱۳۹۸ - ۱۱:۰۴
نظر شما