به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) «انسان، دولت و جنگ؛ تحلیلی نظری» نوشته کنت والتز که با ترجمه محمدرضا رستمی در نشر ثالث منتشر شده است، امکانی برای بازخوانی نظریات این اندیشمند بزرگ حوزه روابط بین‌الملل درباره مکانیزم قدرت در سطوح بین‌المللی فراهم می‌سازد.

کنت والتز «انسان، دولت و جنگ» را حدود دو سال پس از اخذ مدرک دکتری در سال 1959 نوشته است. او که با کتاب «نظریه سیاست بین‌الملل» که در سال 1979 منتشر شد به عنوان یکی از شاخص‌ترین نظریه‌پردازان سیاست بین‌الملل شناخته شد در این کتاب به پژوهش درباره سهم خاص نظریه سیاسی کلاسیک در فهم علل جنگ و تعریف شرایطی می‌پردازد. سهمی که به موجب آن امکان مهار یا محو جنگ به عنوان داور نهایی اختلافات بین گروه‌هایی از مردمان در غیاب اقتدار مرکزی به وجود می‌آید.

روش او عبارت است از تشریح پاسخ‌هایی که بعضی نظریه‌پردازان شاخص به پرسش «دلیل وقوع جنگ چیست؟» ارائه کرده‌اند. او پس از فصلی که پاسخ‌های نظریه‌پردازان را تشریح می‌کند، یک فصل را به بحث درباره برخی پیامدها و کاربردهای بینش‌های کلاسیک در پژوهش‌های معاصر علوم اجتماعی و گزینه‌های موجود در حوزه سیاست گذاری عمومی اختصاص می‌دهد و بدین ترتیب، کارش چیزی بیش از تفسیر است.

او گذشته از این که به این امر می‌پردازد که شخصیت‌های برجسته در تاریخ اندیشه سیاسی غرب واقعا چه منظوری داشته‌اند، حتی از این نیز فراتر می‌رود و به تغییرات ناشی از اندیشه‌ها و نوشته‌های آنان توجه می‌کند. موضوعات مورد توجه او به عهد باستان تعلق ندارند و دیدگاهش صرفاً هنر برای هنر نیز به شمار نمی‌رود. قصد او بهره‌گیری از تجارب گذشته برای ارائه نظریه‌ای است که به کشف قواعد ساختاری حاکم بر نظام بین‌الملل می‌انجامد. این نظریه 20 سال پس از انتشار کتاب «انسان، دولت و جنگ» در کتابی دیگر ارائه شد.

کتاب «نظریه سیاست بین‌الملل» والتز که انجیل نوواقع‌گرایی در روابط بین‌الملل شناخته می‌شود تحول نظری بزرگی در حوزه مطالعات و نظریه‌پردازی این رشته پدید آورد. خواندن اثری که 20 سال پیش از این کتاب، سنگ بنای اولیه نظریه والتز را بنیاد نهاده است، علاوه بر ارزش‌های ماهوی کتاب، این امکان را فراهم می‌آورد که سیر تحول فکری والتز برای پژوهشگران حوزه روابط بین‌الملل قابل تشخیص شود.

نوواقع‌گرایی از ۱۹۷۹ تا پایان جنگ سرد، نظریه غالب در میان نظریه‌های روابط بین‌الملل بود اما پایان جنگ سرد، نظریه والتز را با ابهاماتی مواجه کرد که مهم‌ترین آن ناتوانی در توضیح چرایی فروپاشی شوروی بود. والتز عقیده داشت نظام دوقطبی پایدارتر از نظام چندقطبی است، ولی در جریان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به دلیل این‌که نوواقع‌گرایی فاقد هر نوع تغییر ساختاری است، نتوانست فروپاشی نظام دو قطبی را به خوبی تبیین کند و در نتیجه اعتبار نظریه‌اش فروکش کرد.
 
نوآوری مهم والتز در مطالعه نظریه‌های روابط بین‌الملل ارائه مبحث سطوح تحلیل است که قبل از او مطرح نشده بود. تلاش برای تبیین این مبحث از کتاب «انسان، دولت و جنگ» آغاز می‌شود و والتز در این کتاب که اثری شگرف در تحلیل تاریخ اندیشه‌های ناظر بر علل جنگ میان دولت‌ها قلمداد می‌شود، تلاش کرده با بررسی پاسخ‌های فلاسفه، مورّخان، صاحبان قدرت و دانشمندان علوم سیاسی به پاسخی جامع و مانع برای چرایی وقوع جنگ در سطح بین‌المللی دست پیدا کند.

وی پاسخ به این سؤال را در سه سطح تحلیل یا «تصویر» جای داد. این سطوح عبارت بودند از: سطح خُرد (سرشت بشر)، سطح میانی (نظام‌های اقتصادی و سیاسی داخلی دولت‌ها) و مورد سوم سطح کلان (ساختار نظام بین‌الملل: محیط اقتدارگریزی که در آن تمامی دولت‌ها بدون وجود قدرت فائقه‌ای که به شکلی آمرانه در موارد اختلافی میان آن‌ها داوری کند در کنار هم به سر می‌برند.) والتز معتقد است که باید هم انسان، هم دولت و هم سیستم را برای فهم روابط بین‌الملل در نظر بگیریم، ضمن این‌که درباره اهمیت هر یک از آن‌ها مبالغه نکنیم.
 
 «انسان، دولت و جنگ» در هفت فصل به بررسی چرایی وقوع جنگ‌ها می‌پردازد. فصل اول کتاب که به تحلیل در سطح خُرد اختصاص دارد «تصویر نخست: تنازع بین‌المللی و رفتار انسان» نام گرفته است و نویسنده در آن نظریاتی را که کارگزارانی از قبیل دولتمردان و جنگ‌سالاران را عامل اصلی وقوع جنگ‌ها در نظر می‌گیرند و معتقدند با انتخاب کارگزار درست می‌توان از وقوع جنگ پیش‌گیری کرد بررسی می‌کند. او پس از ارائه این نظریات در 10 صفحه، حدود 20 صفحه ارزیابی انتقادی درباره آن‌ها به نگارش درمی‌آورد و سپس در فصل دوم کتاب پاسخ خود نسبت به مباحث فصل اول را ارائه می‌دهد. فصل دوم «برخی از دلالت‌های تصویر نخست» نام گرفته و در آن به ناکارآمدی علوم رفتارگرا در حوزه روابط بین‌الملل در زمینه فروکاستن خشونت میان‌ دولت‌ها پرداخته شده است.
 
فصل سوم کتاب که «تصویر دوم: تنازع بین‌المللی و ساختار درونی دولت‌ها» نام گرفته است، به دیدگاه‌های لیبرال که معتقدند اگر وفاق و اتحادی میان دولت‌ها پدید بیاید امکان پیش‌گیری از وقوع جنگ وجود دارد می‌پردازد. دیدگاه‌هایی از قبیل دیدگاه امانوئل کانت و دیگرانی که تحت تاثیر او بوده‌اند. او به دشواری‌های عملی این دیدگاه پرداخته و نیز ناکامی نظری آن‌ها را از نظر گذرانده است. فصل چهارم کتاب که به بررسی دلالت‌های تصویر دوم اختصاص پیدا کرده است نظریاتی که درچارچوب سوسیالیسم بین‌الملل و جهان‌وطن‌گرایی سوسیالیستی با ایده حذف دولت ـ ملت در جهت رسیدن به جهانی بدون جنگ ارائه شده‌اند را بررسی می‌کند. در این فصل نظریات لنین و تجدیدنظرطلبان مارکسیست و تاثیر جنگ جهانی اول در قوت گرفتن نظریات آنها در عرصه نظر و عمل بررسی شده است و در سال 1959 که هنوز کمینترن در ابتدای کار خود قرار داشت، از منظری واقع‌گرایانه انتقادهای بنیادینی به رویکردهای شوروی در زمینه روابط بین‌الملل وارد می‌نماید.
 
فصل پنجم کتاب، رویکردهای واقع‌گرایانه به روابط بین‌الملل که از منظر سطح تحلیل کلان طرح می‌شوند و مبتنی بر آنارشیک دیدن محیط بین‌المللی و غیرقابل اجتناب بودن مقوله تنازع در سطح بین‌المللی هستند مورد بررسی قرار می‌گیرند. از اولین نظریه‌پردازانی که در این زمینه مورد توجه این فصل قرار گرفته، ژان ژاک روسو است. قرار گرفتن نظریه قرارداد اجتماعی او در کنار نظریات نظریه‌پردازانی که آبای واقع‌گرایی هستند و به خلاف هابز رویکردی خوشبینانه به سرشت بشر ندارند جالب توجه است. آخرین نظریه‌‌پردازی که مباحثش در این فصل مورد بررسی قرار گرفته هانس مورگنتا است که کتاب او «سیاست در میان ملت‌ها» به هنگام نوشته شدن کتاب والتز هنوز کتابی تازه بوده است. مقوله آنارشیک بودن نظام بین‌الملل را مورگنتا در آن کتاب به بهترین وجه مورد بررسی و تبیین قرار داد. مقوله‌ای که مورد پذیرش والتز نیز بود ولی در عین حال والتز انتقادی را نیز به آن وارد می‌دانست.
 
در فصل ششم کتاب نمودهایی از این انتقاد را مشاهده می‌کنیم. این فصل «برخی دلالت‌های تصویر سوم: مثال‌هایی از علم اقتصاد، سیاست و تاریخ» نام دارد و به مقولاتی مانند «تعرفه‌های گمرکی داخلی و تجارت بین‌‌الملل»، «موازنه قدرت در سیاست بین‌الملل» می‌پردازد و در نهایت نیز تاملاتی تاریخی درباره آنارشیک بودن نظام بین‌الملل را مورد بحث می‌گذارد.
 
فصل انتهایی کتاب نیز که نتیجه‌گیری کتاب است به این می‌پردازد که هیچ یک از تصاویر سه‌گانه مورد بررسی در کتاب بسندگی لازم برای تحلیل چرایی وقوع جنگ در سطح بین‌المللی را ندارند و باید به نظریه‌ای قائل شد که وجوهی از هر یک از این تصاویر را مدنظر قرار داده باشد.
 
از کتاب «انسان، دولت و جنگ» علاوه بر ترجمه‌ای که نشر ثالث منتشر کرده، در سال 1397 ترجمه‌ای دیگر نیز ارائه شده است. آن نسخه از کتاب را ایمان امیری و هادی آخوندی نعمت‌آباد ترجمه کرده‌اند و نشر فرهنگ‌شناسی منتشرش کرده است.
 
 «انسان، دولت و جنگ» نوشته کنت والتز با ترجمه محمدرضا رستمی را نشر ثالث در سال 1398 با تیراژ 1100 نسخه و به قیمت 45 هزار تومان در 326 صفحه منتشر کرده است.