این حکیم، فیلسوف و عالم گران‌قدر شیعه که به قول کوروش کمالی سروستانی، مکتب علمی دیگری در زمان حیاتش پایه‌گذاری کرد و به گفته حجت‌الاسلام مرتضی جوادی آملی، همه حلقه‌های علم را به صورت یک کاروان همرنگ کرد، در تقویم رسمی کشور ما هم قدر دانسته شده است.
یکم خردادماه را به‌عنوان روز بزرگداشت ملاصدرا نام‌گذاری کرده‌اند و امسال هم در یادروزش، مدرسه تاریخی خان در شیراز، میزبان جمعی از علما، فضلا و طالبان علم و فلسفه و حکمت از جمله آیت‌الله لطف‌الله دژکام نماینده ولی‌فقیه در استان فارس، آیت‌الله احمد بهشتی رئیس انجمن حکمت فارس، حجت‌الاسلام جوادی آملی، کوروش کمالی سروستانی مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس و صابر سهرابی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس بود.
ملاصدرا همه حلقه‌های علم را به یک کاروان همرنگ بدل کرد
در این مراسم حجت‌الاسلام مرتضی جوادی آملی با اشاره به اینکه ملاصدرا همه حلقه‌های علم را به صورت یک کاروان همرنگ کرد، افزود: عارفان، حکیمان، متکلمان و حتی طبیعت‌گرایان درباره حکمت متعالیه اظهارنظر می‌کنند و از همین رو است که حکمت‌دوستان و علاقه‌مندان به حکمت متعالیه باید تبیین، تفسیر و تحلیل و تثبیت موقعیت این حکمت والا را در دستور کار قرار دهند.
این روحانی با تأکید بر بزرگی و عظمت اندیشه ملاصدرا، یادآور شد: ملاصدرا با همه وجود به مکتب متعالیه باور داشت، با آن عجین بود و از هر طریق ممکن در مسیر ارائه آن تلاش می‌کرد.
وی درادامه ملاصدرا را «کاروانی از علم» خواند که «نگاه و بینش‌اش تنها از کسانی برمی‌آید که از علم به عین می‌رسند.»
به گفته حجت‌الاسلام جوادی آملی، صدرالمتأالهین هیچ محدودیتی برای علم قائل نشد و به همه آنچه بر آن نام علم نهاده‌ایم در حوزه اندیشه فراجناحی دست یافت.
او با بیان اینکه ملاصدرا «نفس علم را به کمال رساند»، افزود: ملاصدرا مسائل فلسفی را تا نهایت پی می‌گرفت و به سرانجام می‌رساند و کار سترگ او آن بود که کاروان علم را همراه و یک‌رنگ کرد.
فلسفه ملاصدرا همان کلام اوست
در این آیین رئیس انجمن حکمت فارس با اشاره به اینکه کلام ملاصدرا همان فلسفه ملاصدراست و فلسفه ملاصدرا همان کلام اوست، افزود: برخی اصرار دارند فلسفه از کلام جدا شود، به این معنا که فیلسوف نباید وارد بحث کلام شود؛ حال آنکه فیلسوف ما متکلم ماست و متکلم ما فیلسوف ماست.
آیت‌الله احمد بهشتی سپس با بیان اینکه تفسیر ملاصدرا نیز همان فلسفه او و فلسفه او همان تفسیر اوست، یادآور شد: حکمت متعالیه ظرفیتی بسیار دارد و قابل بسط است.
مکتب حکمت متعالیه نماد تعهد و رواج حکمت و منطق
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی مرکز فارس نیز در این آیین مدرسه خان را جایگاهی بلندآوازه نامید و گفت: جایگاه این مدرسه به روزگاران دور می‌رسد، وقتی الله وردی خان با همکاری امام قلی خان در شیراز بنایی را بنیاد نهاد که از آن روزگار تا امروز عصاره هزار سال تفکر و اندیشه اسلامی را در خود پرورانده است.
کوروش کمالی سروستانی عنوان کرد: ملاصدرا از اصفهان تا کهک و تا دارالعلم شیراز پس از آنکه نخستین مکتب عقلی شیراز در قرن هشتم پا گرفت، مکتب عقلی دیگری را بنیان نهاد که در همین مدرسه خان شکل گرفت.
وی با بیان اینکه مکتب حکمت متعالیه نمادی بر میزان تعهد و رواج حکمت و منطق است، گفت: این مکتب شامل منطق، فلسفه و کلام اسلامی است که با نام چهار حکیم سرفراز ایرانی فارابی، ابن سینا، سهروردی و ملاصدرا هویت یافته است.
علاقه وافر ملاصدرا به سعدی
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس گفت: بر این اساس، شیراز در قرن یازدهم شاهد مکتبی بود که شامل مشاء، اشراق و عرفان کلام و فلسفه اسلامی است؛ مکتبی که ایران به آن می‌بالد.
وی ادامه داد: این مکتب گرچه از لحاظ زمانی دیرهنگامی در شیراز نماند، از لحاظ عمق، غنا و بالندگی در شیراز ماند.
کمالی سروستانی، دستاوردهای فلسفی و حکمی ملاصدرا را سترگ خواند و ادامه داد: از میان آثار ارزشمند فلسفی به جای مانده از او، دو نسخه به خط او هست که پژوهشگران درحال مطالعه بر روی آن هستند و به زودی به انتشار می‌رسد.
وی با اشاره به محتویات این نسخه‌ها، از علاقه ملاصدرا به سعدی سخن گفت و افزود: در این نسخ 90 درصد انتخابهای ملاصدرا از بوستان است؛ به خصوص در بخش‌های اصول و توصیه‌های اخلاقی به حاکمان.
این استاد ادبیات گفت: مکتب ملاصدرا شاخص اندیشه‌ای است که از آن زمان تاکنون پیروان بسیاری داشته است و بسیاری در معرفت و گسترش آن کوشیده‌اند.
تعداد کتاب‌های تألیف‌شده درباره ملاصدرا
وی با اشاره به شمارگان چاپ آثار ملاصدرا گفت: آمار نشان می‌دهد تا سال 1397 مجموعاً 56 عنوان درباره ملاصدرا کتاب منتشر شده که 37 عنوان از آن در شمارگان 25 هزار و 750 نسخه، چاپ اول آثار و 19 عنوان در شمارگان 10 هزار و 950 نسخه، چاپ مجدد آثارند. از این میان 3 عنوان در شمارگان 1920 نسخه، آثار تألیفی و 14 عنوان در شمارگان 8430 نسخه، آثار ترجمه‌ای و شرح و 39 عنوان در شمارگان 26 هزار و 350 نسخه، کتاب‌های پیرامونی شامل نقد و تفسیر و زندگینامه ملاصدرا است و به نظر می‌رسد هنوز باید به این مرد بزرگ و زندگی و اندیشه او پرداخت.
مدرسه خان؛ مأمن ملاصدرا
می‌گویند الله‌وردی خان، سرداری آزاده بوده و با تبعید و در بند کردن ذهن‌ها و نوابغ آزاداندیشان مخالفت می‌کرد، از همین رو به «ملاصدرا» که از فیلسوفان شیعه و از بنیان‌گذاران حکمت متعالیه در قرن یازدهم هجری قمری بود، در زمانی که در قم و تبعید به سر می‌برد، نامه نوشت که: «من نمی‌توانم به کهک بیایم تا بتوانم از محضر درس شما استفاده کنم و به همین جهت در شیراز بنای مدرسه‌ای را برای شما شروع کرده‌ام و همین‌که تمام شد، اطلاع می‌دهم که بیایید و در این مدرسه تدریس کنید».
ملاصدرا هم بعد از دریافت این نامه، به شیراز می‌آید و به گفته پژوهشگران، بهترین دوران تدریس و رشد علمی ملاصدرا در همین مدرسه خان شیراز اتفاق می‌افتد. چراکه ظاهراً الله‌وردی خان درزمینه تدریس به ملاصدرا اختیار تام داده و از او خواسته بود تا در انتخاب علوم تدریسی به سلیقه و اختیار خود عمل کند. همین امر هم سبب شده بود تا ملاصدرا بتواند بهترین دوران زندگی علمی و فرهنگی خود را که آثاری بسزا در رشد و تعالی علم و فرهنگ جامعه برجای گذاشت، در همین مدرسه بگذراند.
مدرسه خان در زمان ملاصدرا (در قرن یازدهم هجری)، دانشگاهی بوده که دروسی همچون حکمت، فقه، ادب، نجوم، علم حساب، هندسه، زمین‌شناسی، جانورشناسی، گیاه‌شناسی و شیمی، تدریس می‌شد. مدرسه‌ای که امروز هم به‌عنوان یکی از میراث تاریخی و علمی شیراز، هم میزبان گردشگران و دوستداران تاریخ این شهر است، و هم محل درس‌آموزی و حکمت‌آموزی طلاب و اندیشمندان شهر. مدرسه‌ای که یکم خردادماه امسال، به یاد عالم و حکیم بزرگی که روزی حجره‌ای از آن، مَدرَس او بود؛ میزبان دوستداران فلسفه و حکمت متعالی بود.
نظر شما