عید نوروز در همه مناطق عراق به دلیل تنوع قومی در این کشور به یک صورت جشن گرفته نمی‌شود و این آئین بیشتر نزد کردها و پس از آن به صورت محدودتر شیعیان عراق مورد توجه است. هنوز بسیاری از زنان و مردان در عراق به یاد دارند که مادرها و مادربزرگ هایشان به مناسبت اول بهار، سینی نوروزی در خانه پهن می کردند که در آن شیرینی بود و شمع روشن می‌شد و بخور دم می‌کردند.
چهارشنبه‌سوری ایزدیان
از حیث جامع بودن، شاید بیشترین نمود مراسم نوروزی و جشن‌های آن را بتوان در میان برخی کردها در بخش‌هایی از عراق دید که محل سکنای «ایزدیان» است. کردهای ایزدی جشن چهارشنبه سوری یا «سور» را «جشن ملک طاووس» می‌نامند؛ چرا که در این روز فرشته‌ای که ملک طاووس نامیده می‌شود، از آسمان به زمین آمده و با خود خیر و برکت می‌آورد. ایزدی‌ها جشن چهارشنبه سوری را چند هفته بعد از نوروز انجام می‌دهند که از این حیث تفاوت‌هایی با سایر مناطق دارد.
این دسته از کردها عروسی در ماه نوروز (نیسان) یا «بوک هیوانه» را ممنوع کرده‌اند. همچنین در این ماه کسی حق ندارد زمین را بکند، زیرا در این روزها همه نباتات، درختان و گل‌ها از زمین آشکار می‌شوند. ایزدی‌ها اعتقاد و علاقه ویژه‌ای به رنگ کردن تخم‌مرغ دارند؛ زیرا در باور آنها تخم مرغ مانند زمین است و رنگ کردن آن به این معنی است که می‌خواهند دنیا به همان رنگ باشد و طبیعت و صحرا همواره سبز بماند.
آئین‌های نوروزی شیعیان عراق
در عراق اغلب شیعیان در روز اول عید نوروز به زیارت قبور ائمه اطهار می‌روند. مردم بغداد به زیارت امام موسی کاظم (ع) و امام جواد (ع) می‌روند. کردهای خانقین و مندلی در استان دیاله و کردهای مقیم بغداد که به کردهای شیعه (فِیلی) معروف هستند، در این روز برای گرامیداشت نوروز به «مداین» واقع در بیست و پنج کیلومتری بغداد می‌روند. عنوان مداین که با نوروز گره خورده، در بر دارنده دو نماد اسلامی و تاریخی است که هر دوی آنها با فرهنگ و هویت ایرانی پیوند دارد: مرقد سلمان فارسی و بنای تاریخی طاق کسری در مداین واقع شده‌اند. (فراهانی: 165)
در روزهای نوروز «سوق الغزل» (بازار غزل) در پایتخت عراق حال و هوای خاصی به خود می‌گیرد. در این بازار ماهی‌های قرمز در شیشه‌ها خریداری شده و بعد از مدتی نگهداری در نهایت در دجله و سایر آب‌های جاری رها می‌شوند. برخی نیز از فرصت نوروز استفاده کرده و به سمت منطقه سلمان پاک در 25 کیلومتری بعداد و منطقه مداین می‌روند. سلمان پاک نامی است که به بارگاه سلمان فارسی داده شده است. علاوه بر آن، با وجود اسطوره‌هایی مانند «کاوه آهنگر» و نیز جشن و پایکوبی مردم، ائمه اطهار از یاد نرفته و بسیاری از عراقی‌ها اعم از کردها و اعراب، به حرم حضرت علی (ع) می‌روند. (سازمند: 154)
نوروز برای عراقی‌ها تداعی کننده زایش مجدد زمین است و به همین دلیل به آن «جشن درخت» گفته می‌شود؛ بنا بر این، بسیاری از مردم در این زمان به کاشت گیاه و درخت مبادرت می‌کنند؛ در حالی که برخی معتقدند جشن درخت نامی است که ناسیونالیست‌های عراقی منسوب به صدام برای قطع رابطه بین نوروز باستانی به این جشن‌ها داده‌اند.
برگزاری نمایشگاه‌های محصولات کشاورزی و جشنواره بهاره هر ساله در استان «نینوا» با هدف دعا برای افزایش محصول و بارش باران، از دیگر جلوه‌های توجه به نوروز در عراق و به ویژه در میان کردهای این کشور است. اما این را نمی‌توان کتمان کرد که همانند کشور ترکیه، نقش اصلی در برگزاری و احیای آئین‌های نوروزی در عراق را کردها بر عهده دارند.
بازار معروف «شورجه» در مرکز بغداد روزهای نزدیک به نوروز آکنده از جمعیتی است که برخی سرگرم خرید ماهی قرمز یا خشکبار و شرینی و یا لباس های نو برای سال جدید هستند.
همچنین بسیاری از مردم عراق نیز به مناسبت تعطیلات عید نوروز ترجیح می دهند در این ایام در شمال عراق باشند تا در جشن های باشکوه نوروزی کردستان عراق شرکت کنند. در سال‌های اخیر نیز بسیاری از شرکت های گردشگری عراقی نیز این روزها سرگرم اعلان تورهای نوروزی خود هستند که اغلب شمال عراق و بعضا ترکیه و ایران را نیز در آن تبلیغ می کنند.
منابع
سازمند، بهاره. نوروز در کشورهای حوزه تمدنی ایران. ناشر: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات. 1393
فراهانی، نازنین. نوروز در کشورهای همجوار. منتشر شده در نشریه فرهنگ. شماره 2. 1387
نظر شما