به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) سال ۱۳۹۷ برای حوزه علوم انسانی به ویژه علوم اجتماعی ایران سال ثبات جوایز ویژه این حوزه بود؛ چرا که جشنواره بین‌المللی فارابی دهمین دوره؛ جشنواره پژوهش فرهنگی سال پانزدمین دوره، جایزه دهخدا چهارمین دوره و جایزه کتاب سال سی‌وششمین دوره خود را پشت سر گذاشتند.

جایزه فارابی که پارسال دهمین دوره خود را برای معرفی پژوهش‌های برگزیده در حوزه‌هایی مانند «اخلاق، ادیان و عرفان»، « علوم اجتماعی و علوم ارتباطات»، «علوم اقتصادی، مدیریت و علوم مالی»، «تاریخ، جغرافیا و باستان‌شناسی»، «علوم سیاسی، روابط بین‌الملل و مطالعات منطقه‌ای»، «حقوق»، «فلسفه، منطق و کلام» و «مطالعات هنر و زیبایی‌شناسی» برگزار کرد، در این دوره میدان بیشتری به چهره‌های جوان‌تر نسبت به دوره‌های گذشته‌اش داده بود و سعی کرد دامنه بیشتری از طیف‌های گفتمانی حوزه علوم انسانی را در بین برگزیده‌ها جای بدهد.

پوشش حداکثری در جشنواره پژوهش فرهنگی سال
جشنواره پژوهش فرهنگی سال نیز که پانزده دوره است با هدف ارتقای «فرهنگ پژوهش» و شناسایی و معرفی آثار برتر پژوهشی در حوزه فرهنگ، هنر و ارتباطات، «پانزدهمين جشنواره پژوهش‌ فرهنگي سال» را در سال 97 برگزار کرد تا از پژوهشگران برتر حوزه فرهنگ و هنر تجلیل کند؛ محورهای این دوره متفاوت‌تر، عام‌تر و گسترده‌تر از دوره‌های قبلی در نظر گرفته شده بود و برخلاف دو یا سه پارسال که جشنواره در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار می‌شد و صرفا پروژه‌های پژوهشی مربوط به حوزه فرهنگ در دستگاه‌ها و معاونت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مورد بررسی قرار می‌گرفت، در دوره پانزدهم این جشنواره به کل کشور اشاعه داده شد تا تمام محققان حوزه فرهنگ بتوانند پژوهش‌هایشان را بدون وابستگی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در محورهای مطالعات دین، آیین‌ها و مناسک، ابعاد اجتماعی فرهنگ و دین، مطالعات انتقادی فرهنگ، مطالعات هنری، سیاست‌گذاری فرهنگی، مطالعات رسانه،  صنایع فرهنگی و رسانه‌ای، ابعاد فرهنگی مطالعات ادبی و زبان، ابعاد فرهنگی مطالعات علم و آموزش و پرورش و  ابعاد فرهنگی مسائل زنان و جوانان ارائه دهند.

دهخدایی که می‌کوشد برند شود
همچنین چهارمین دوره جایزه دهخدا در سال ۹۷ به مناسبت شصت‌وسومین سالگرد تأسیس شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، با معرفی «کتاب سال اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های سراسر کشور» همراه بود و به منظور گسترش فرهنگ کار و خلاقیت و نوآوری در جامعه و تبیین مبانی نظری و راهکارهای علمی اقتصاد مقاومتی کتاب‌های چاپ و منتشر شده با موضوع «فرهنگ کار و کارآفرینی، سلامت ـ بیمه و اقتصاد مقاومتی» را  مورد ارزیابی و داوری قرار داد. 

در جایزه کتاب سال نیز که در سال ۹۷ سی‌وششمین دوره خود را پشت سر گذاشت؛ ۶۴۱۳ عنوان کتاب در جریان داوری قرار گرفتند و ۲۷۲ عنوان به مرحله نهایی رسیدند. اما به گفته حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی راد دبیر علمی سی‌وششمین دوره جایزه کتاب‌سال با اینکه مانند سال‌های گذشته آثار بررسی‌شده از نظر کمی رشد مناسبی داشتند اما همچنان از ضعف درونمایه و کیفیت رنج می‌بریم؛ و در حوزه‌های علوم انسانی و اسلامی کارهای مهمی شناسایی نشدند.

آیا جوایز کتابی علوم انسانی تاثیرگذارند؟
نکته مهمی که باید در کنار آمار و ارقام ارائه شده از سوی دبیرخانه‌های این جوایز به آن توجه کرد این است که چرا پس از گذشت بیش از یک دهه از برگزاری این جشنواره‌ها همچنان نتوانسته‌اند آن‌طور که باید و شاید جای خود را در میان مولفان، مترجمان، ناشران و حتی مخاطبان کتاب حوزه علوم انسانی و اجتماعی باز کنند و به اصطلاح به برندی تبدیل شوند که درج نشان‌شان روی جلد کتاب‌ها به خواننده در انتخاب آن‌‌ها اطمینان بدهد. 

مثلا به گفته مدیر انتشارات علمی و فرهنگی در ارزیابی‌هایی که دبیرخانه جایزه دهخدا در سال‌های گذشته داشته سال پیش یکی از آثار منتخب در حقوق اسلامی به گفته نویسنده آن پس از کسب این جایزه بسیار مورد توجه قرار گرفت. همچنین اثر محسن محسنیان راد که در دور گذشته جایزه ویژه را گرفت و لوگوی این جشنواره هم روی کتاب آن به چاپ رسید توانست به پرفروش‌ها راه یابد بنابراین در ارزیابی‌های صورت گرفته این جایزه به تدریج توانسته تاثیر خود را بر فروش آثار منتخب هم بگذارد. 

از سوی دیگر اغلب آثار منتخب برخی از این جشنواره‌ها با جشنواره‌های دیگر همپوشانی داردند که می‌توانند با درنظر گرفتن تمهیداتی از سوی دبیرخانه‌های آن‌ها تا جای ممکن به حداقل برسند. به عنوان مثال مسعود کوثری مدیر انتشارات علمی و فرهنگی و دبیر جایزه دهخدا در نشست خبری این جایزه درباره همپوشانی برخی منتخب‌های این جایزه با جشنواره فارابی گفته بود: هم پوشانی آثار منتخب با جایزه‌های دیگر نیز عنوان کرد: البته این جایزه از لحاظ زمانی بر جشنواره فارابی تقدم دارد با این وجود در این دوره با هماهنگی‌های صورت گرفته میان ما و دبیرخانه جشنواره فارابی قرار است با اصلاح آیین نامه فارابی شرکت‌کنندگان خود انتخاب کنند که می‌خواهند در کدام جایزه شرکت کنند. با این اقدام همپوشانی آثار منتخب نیز دیگر وجود نخواهد داشت.

میزان تاثیرگذاری این جشنواره‌ها در رشد و پاگیری نظریه‌پردازی در حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی ایران نیز یکی از ملاک‌های مهم برای ارزیابی موفقیت یا عدم نتیجه‌بخش بودن آن‌ها است که قطعا برگزاری کرسی‌های نقد پس از برگزاری دوره‌های مختلف آن‌ها می‌تواند در این مسیر و حل مشکلات علوم انسانی در نظریه‌پردازی کمک کند. به نظر می‌رسد جوایز ویژه و تخصصصی حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی باید  یک قدم جلوتر گذاشته و نسبت به راه‌اندازی و برگزاری کرسی های نظریه‌پردازی نیز اقدام کنند.

درست است که هرکدام از این جشنواره‌ها یک اختتامیه برگزار می‌کنند که از لحاظ نیروی انسانی، مالی، برایشان زمان بر و هزینه بر است اما همان‌طور که غلامرضا غفاری دبیر علمی جشنواره فارابی در نشست خبری این جشنواره تاکید کرده سوال اصلی این است بعد از آن که آثاری برگزیده شد چه کاری می‌توانیم انجام بدهیم که این آثار و دیدگاه‌های علوم انسانی و اسلامی در جامعه علمی مورد توجه قرار گیرد؟
 
حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی در سال ۹۷ جدای از برگزاری این جشنواره‌ها؛ تعدادی همایش، سمینار و نشست با موضوعات مختلف را پشت سر گذاشت که برگزاری پنجمین دوره همایش روز علوم اجتماعی در ایران، دومین همایش ملی خوانش انتقادی جامعه‌شناسان کلاسیک و مسائل جامعه ایران (جامعه‌شناسی ماکس وبر)، همایش همگرایی و واگرایی؛ گفت‌وگوی میان‌فرهنگی- میان‌دینی و برگزاش شب هادی خانیکی از جمله آن‌ها بودند.

 هرچه هست، علوم انسانی و علوم اجتماعی ایران در حالی پای به سال ۹۸ می‌گذارد که قطعا چالش‌های اجتماعی بیشتر و بزرگتری پیش روی جامعه ایران خواهد بود و باید با توجه قرار دادن مسئله مهمی مثل نظریه‌پردازی و خوانش جامعه‌شناسان کلاسیک با نگاهی به جامعه ایرانی دست پرتری برای گذر سالم‌تر و امن‌تر جامعه از این وقایع داشته باشد.