مرحوم محمدجواد صاحبی عضو شورای سیاستگذاری و هماهنگی مرکز گفت‌وگوی ادیان و فرهنگ‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، شورای دین‌پژوهان کشور و رئیس انجمن ادیان و مذاهب حوزه علمیه قم، موسس نشریه کیهان اندیشه و مؤلف کتاب‌های مهمی در تاریخ اسلام و تاریخ جنبش‌های اسلامی معاصر بود. استاد محمد جواد صاحبی در 23 بهمن 1397 در شهر قم به دیار باقی شتافت.
خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم، به مناسبت درگذشت این نویسنده و محقق دینی، برخی از آثار وی را بررسی کرده است:
«گفتگوی دین و فلسفه»:
این کتاب با موضوع فلسفه اسلامی از سوی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در سال 77 منتشر شده است. در این مجموعه، مباحثی از اندیشمندان ایرانی در باب فلسفه اسلامی طی هشت فصل، به گونه گفت‌وشنود گرد آمده است. عناوین مباحث عبارت‌اند از: فلسفه مشائی، یونانی یا اسلامی، اصول و ادوار فلسفه مشا، نقد فلسفه و پیوند آن با کلام، دوران فترت در تاریخ فلسفه اسلامی، حکمت متعالیه، تحلیل اندیشه‌های صدرالمتالهین، فلسفه و جایگاه آن در میان علوم اسلامی و رابطه فلسفه و عرفان با تفسیر و تاویل قرآن.
«مبانی نهضت احیای فکر دینی»:
این کتاب با موضوع اسلام - تجدید حیات فکری از سوی موسسه بوستان کتاب در سال 80 منتشر شده است. نگارنده در 5 بخش، مبانی و مراحل شکل‌گیری نهضت‌های احیای فکر دینی را بررسی و تحلیل کرده است. فصل اول: احیای اندیشه توحیدی، فصل دوم: احیای اندیشه حکومت دینی، فصل سوم: احیای اندیشه آزادی، فصل چهارم: احیای اندیشه اتحاد دینی و فصل پنجم احیای نهضت علمی و تمدن دینی.
«سرچشمه‌های نواندیشی دینی: درآمدی بر تاریخ کلام جدید»:
این کتاب با موضوع اسلام - تجدید حیات فکری از سوی انتشارات احیاگران در سال 81 منتشر شده است. کتاب با مقدمه‌ای بر مسیر تحول فکر دینی در غرب و عصر نوزایی (رنسانس) و نهضت اصلاح دینی آغاز می‌گردد و با بررسی انقلاب علمی، نهضت نوین فلسفی، انقلاب صنعتی و رویارویی غرب مسیحی با شرق اسلامی ادامه می‌یابد. مولف سر چشمه‌های نو اندیشی ایران عصر جدید را ذیل هفت دسته عمده تقسیم کرده است. 1ـ جریان فکری احیاگران و اصلاح طلبان دینی که طلایه‌دار آنان سید جمال اسدآبادی است 2 - روحانیون نواندیش ایرانی مقیم عراق و تهران مانند اسدآبادی، آخوند خراسانی، عبدالله مازندرانی 3ـ جریان روشنفکری الحادی، که نماینده آن فتح‌علی آخوندزاده بود 4ـ جریان‌های لائیک و سکولار 5ـ جریان روشنفکری دینی متاثر از فرهنگ و تمدن غربی که منادی آن عبدالرحیم طالب‌اوف بود 6ـ جریان سیاست‌مدار غربگرا مانند حسین خان سپهسالار، میرزا ابوالحسن خان ایلچی و میرزا ملکم خان 7ـ جریان روشنفکری التقاطی که آمیزه‌ای از همه طیف‌های موجود بود و بارزترین آنها میرزا آقا خان کرمانی بود.
«تفسیر تاریخ سرخ: بررسی انتقادی تاریخ نهضت حسینی»:
این کتاب با موضوع واقعه کربلا از سوی انتشارات پازینه در سال 83 منتشر شده است. در این کتاب ضمن درج زندگی نامه حضرت امام حسین (ع)، نهضت حسینی و قیام عاشورا بررسی شده است.
«جلال حکمت و عرفا»:
این کتاب با موضوع فلسفه اسلامی از سوی انتشارات احیاگران در سال 84 منتشر شده است. در فصل اول، زندگی‌نامه و آثار جلال الدین آشتیانی آمده است. فصل دوم، شامل گزیده‌ای از مقالات اوست. فصل سوم، مصاحبه‌هایی از وی درباره‌ی فلسفه درج گردیده است. در فصل چهارم، 4 نامه از استاد همایی و استاد شیخ حسینعلی به ایشان فراهم آمده. فصل پنجم، اندیشه‌های استاد جلال الدین آتشیانی نقد و بررسی می‌گردد و فصل ششم، دست نوشته‌هایی از وی به طبع رسیده است.
«مناسبات دین و فرهنگ در جامعه ایران»:
این کتاب با موضوع دین و فرهنگ از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات در سال 84 منتشر شده است. مجموعه حاضر، حاوی مقالاتی در زمینه‌ی دین و فرهنگ از 27 نویسنده مختلف است.
«قم از نگاه بیگانگان»:
این کتاب با موضوع سیر و سیاحت از سوی موسسه زائر آستانه مقدسه در سال 84 منتشر شده است. در کتاب حاضر که به مناسبت کنگره بزرگداشت شخصیت حضرت فاطمه معصومه (ع) و مکانت فرهنگی قم منتشر شد، شامل گزارش‌ها و نوشته‌های سیاحان خارجی درباره‌ی شهر قم است که در سفرنامه‌های آنها منعکس شده و به زبان فارسی ترجمه شده است.
«سفر به هفت وادی عشق»:
این کتاب با موضوع حج از سوی انتشارات احیاگران در سال 87 منتشر شده است. مطالب این کتاب حاصل مطالعه و مشاهده در سیر و سفری معنوی و روحانی است. در این سفر جلوهها و معنویت‌های حج برای نویسنده تجسم واضح‌تری می‌یابد و او به اختصار گزیده‌ای از این اسرار باطنی و منازل عرفانی حج و نقش مناسک و اعمال آن را در وحدت اسلامی و آزمایش و صداقت و پاکسازی انسان‌ها بیان می‌کند.
«احیای ارزش‌ها در نهضت عاشورا»:
این کتاب با موضوع واقعه کربلا از سوی موسسه بوستان کتاب در سال 90 منتشر شده است. مطالعه و کندوکاو سیره و نهضت امام حسین (ع) به‌منظور کشف ویژگی احیاگری آن است. در این اثر به مباحث زیر پرداخته است: اصلاح‌طلبی در نهضت حسینی، حسین (ع) طلایه‌دار نهضت احیای فکر دینی، معیارهای احیای دین و اصلاح جامعه در کتب عاشورا، حماسه حسینی در اندیشه شهید مطهری، مبارزه با خشونت و خودکامگی در نهضت حسینی و در نهایت تحریف‌ها و انحراف‌ها در تاریخ‌نگاری عاشورا.
«دین‌پژوهی در جهان معاصر»:
این کتاب با موضوع دین از سوی موسسه بوستان کتاب در سال 90 منتشر شده است. در این اثر مقالات متعدّدی در موضوع دین‌پژوهی مانند طبقه‌بندی شبهات دینی، اقتضائات دین‌پژوهی در عصر جدید و بایسته‌ها و آسیب‌های متوجه دین و دین‌پژوهی، خاستگاه دین، نسبت بین علم و دین، ایمان و دین‌شناسی تاریخی، نواندیشی دینی معاصر و رسالت حوزه، روش‌شناسی تحقیقات در علوم اجتماعی و اینترنت و نیازهای دینی ارایه شده است.
«شناخت‌نامه تفاسیر: مقالاتی در شناخت تفاسیر قرآن کریم»:
این کتاب با موضوع علوم قرآنی از سوی موسسه بوستان کتاب در سال 92 منتشر شده و مجموعه‌ای از مقالات مرتبط با موضوع شناخت تفاسیر قرآن کریم است. ترجمه قرآن به زبان‌های اروپایی، نگاهی به تفسیرهای موضوعی معاصر، ویژگی‌های المیزان، پژوهشی در تفسیر علمی قرآن کریم، وجوه تمایز تفسیرهای معروف، مقدمه‌ای بر مباحث تفسیری سیدمرتضی، سیمای کلامی تفسیر تبیان، تفسیر ابن‌ماهیار، نکته‌های بلاغی در تفسیر طبری، تفسیر رمزی کعب‌الاحبار، مفسران نامدار قرن و شأن نزول‌های مجعول زمینه‌ساز تفسیرهای ناروا از قرآن، عناوین برخی از مقالات این مجموعه را تشکیل داده است.
«جنبش‌های فکری و دینی در جهان اسلامی معاصر»:
این کتاب با موضوع اسلام - تجدید حیات فکری از سوی انتشارات ادیان در سال 96 منتشر شده و مجموعه پیش‌رو به جنبش‌های فکری و دینی در جهان اسلامی و بنیان‌ها و سیر تحوّلات بیداری اسلامی در 9 فصل پرداخته است. جنبش بیداری در عثمانی و ترکیه جدید، در شبه قاره هند، عربستان صعودی، مصر، سودان، لیبی، الجزایر، تونس و در مراکش به صورت مجزا مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
«تفسیر تاریخ عاشورا»:
آخرین کتاب منتشر شده مرحوم صاحبی با موضوع حسین‌بن‌علی (ع) همزمان با ایام عاشورای شهریور ۱۳۹۷ توسط موسسه بوستان کتاب منتشر شد. این اثر یک پژوهش گسترده در زمینه عاشورا است و به این مسئله که تأثیرگذارترین و شورانگیزترین حماسه در طول تاریخ بشری که باعث به وجود آمدن آئین‌ها و فرهنگ‌های مختلف شده است می‌پردازد. مؤلف با یک نگرش در مورد تغییر و تحول در جامعه اسلامی، زوایای انحراف مسلمانان را بیان نموده و در ادامه با بیان مقدماتی در باب علل ظهور واقعه عاشورا، راهبرد سیاست حسینی را نیز در رقم خوردن واقعه عاشورا موثر می‌داند.
نظر شما