به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)،‌ کتاب «نشانه‌شناسی و شعر» که به تازگی منتشر شده است، با تشریح نمونه‌هایی از شعر معاصر به کمک معیارهایی که در طول متن معرفی شده‌اند و تجزیه و تحلیل دستگاه‌ها و روابط نشانه‌شناسیک درون این متن‌ها نوشته شده است.

شیوه‌ای که در آن ارزش‌گذاری جایی ندارد و بنابراین سنجش ارزش ادبی این متون در قیاس با یکدیگر و در مقایسه با متون دیگر ادبی حاضر نخواهد بود.
 
این کتاب از هفت بخش با عناوین «پیشگفتار»،‌ «رمزگذاری موسیقیایی با واژگان شعر»، «واژه و تصویر»، «انتقال معنا»، «رمزگذاری سینمایی در شعر»، «شکل اجرا» و «شعری با مصالح مصرفی» تشکیل شده است.
 
علیرضا بهنام در توضیح این کتاب به ایبنا گفت: کتاب «نشانه‌شناسی و شعر»‌ اثری است که بر اساس پژوهش‌های من در زمینه نشانه‌شناسی شکل گرفته است تا ما به این مطلب برسیم که اصلا خواندن یک شعر با استفاده از دانش‌ نشانه‌شناسی چه معنایی دارد.

وی ادامه داد: نکته دیگری که در این کتاب من سعی کردم به آن بپردازم، گونه‌گونی رویکردهای مختلف شعر امروز است؛ از هر گرایش و نحله شعری یک نفر را انتخاب کردم و سعی داشتم با توجه به رویکرد نشانه‌شناسی آن فرد را تحلیل کنم و ویژگی‌هایش را نشان دهم. در این کتاب هر نحله‌ای از شعر امروز یک نماینده دارد؛ اما می‌شود به این موضوع نیز توجه داشت که این ویژگی‌ها را به سایر افراد آن نحله شعری نیز تعمیم داد.
 
این پژوهشگر حوزه ادبیات با اشاره به شیوه‌های انتخاب شاعران نمونه در این اثر گفت: انتخاب شیوه‌های انتخاب نمونه‌ها درواقع به سال‌هایی که پشت سر گذاشتم برمی‌گردد که نظر من را به خودش جلب کرده و می‌توان به آن به ‌عنوان نمونه نگاه کرد.
 
این شاعر با اشاره به فصل نخست این کتاب گفت: در فصل اول با عنوان «رمزگذاری موسیقیایی با واژگان شعر» برای نمونه شعرهای احمدرضا احمدی را در نظر گرفته‌ام؛ چراکه او شاعری است که از همان دفتر «طرح» یک اتفاق جدید را خارج از سنت شعری ایران بیان می‌کند و آن این است که به طور کلی از عروضی که با زبان عربی مشترک داریم؛ خارج می‌شود و سعی می‌کند نوعی از موسیقی غربی را وارد کند.
 
وی افزود: من در یکی از شعرهای دفتر «طرح» این موضوع را کامل تشریح کرده‌ام که چگونه رمزگذاری موسیقی کلاسیک نمونه‌های متناظری در شعر احمدرضا احمدی پیدا می‌کند و در آن دوران چگونه هر کدام یکی از توالی یا کوتاه و بلندی سطرها متناظر با یکی از المان‌هایی است که ما در یک قطعه کلاسیک موسیقی می‌توانیم آن را جست‌وجو کنیم. احمدرضا احمدی در طول دوران کاری خود البته تغییراتی می‌کند و من مثال آورده‌ام که چه چیزهایی را نگه می‌دارد و از چه چیزهایی صرف‌نظر می‌کند.
 
علیرضا بهنام در توضیح فصل دوم این کتاب گفت:‌ نمونه فصل «واژه و تصویر» جواد مجابی است. جواد مجابی رمزگان مشترک شعر و نقاشی است. مجابی هم به لحاظ نوع تصویرسازی و هم به لحاظ دایره واژگانی و نوع تخیل بین رمزگان هنرهای تجسمی و رمزگان ادبیات و شعر یک توازن برقرار می‌کند. من در این فصل نشان داده‌ام که این توازن چگونه کار می‌کند و چگونه تا امروز در شعر جواد مجابی این نکته قابل دیدن است.
 
وی ادامه داد: این ویژگی با کاری که سهراب سپهری انجام داده فرق می‌کند. سپهری نقاش موفقی است اما نکته‌ای که به آن اشاره می‌کنم، یعنی دیدن جزء به جزء و نقاشانه و ترجمه آن به زبان ادبیات را در کارهای جواد مجابی می‌بینیم.

   
این شاعر با اشاره به فصل سوم این اثر اظهار کرد: در فصل «انتقال معنا» بحث اصلی من این است که آنچه منتقدان به اسم معناگریزی در شعر دو سه دهه اخیر از آن یاد می‌کنند، چیست و آیا اصلا معناگریزی وجود دارد؟ یا اصلا این نوع شعر چطور کار می‌کند و آنجا به این اشاره می‌کنم که شعرهای زبان محور کارشان این است که القای معنا می‌کنند بدون آنکه معنای مشخصی را از پیش اندیشیده باشند. شعرهای خانم سپیده جدیری برای نمونه و مثال این فصل انتخاب شده است.
 
وی در توضیح فصل چهارم گفت: در فصل «رمزگذاری سینمایی در شعر» شعر‌های بهاره رضایی برای نمونه انتخاب شده است. یک بحثی از قدیم و دهه 70 وجود داشت که شعرهای دو سه دهه اخیر از تقطیع سینمایی استفاده می‌کند و این موضوع را برای اولین بار مهرداد فلاح در مقاله‌ای مطرح کرد. من در این فصل بحث مهرداد فلاح را با نمونه‌هایی از شعر بهاره رضایی پی می‌گیرم و سعی می‌کنم سازوکار ترجمه دستورزبان سینما به شعر را صورت‌بندی کنم.
 
این شاعر در تشریح فصل «شکل اجرا» اظهار کرد: در این فصل از شعر محمدحسین عابدی به عنوان نمونه استفاده شده است. عابدی در آخرین کتابی که در ایران چاپ کرده است، شعری به نام انحنای زمان دارد؛ شعری که به صورت کانکریت نوشته شده است؛ یعنی هم از ابتدا و هم از انتها شعر را می‌توانیم بخوانیم و شعر از وسط قرینه است. من در این فصل نشان دادم که چگونه چنین کار کانکریتی در بستر زبان فارسی شکل گرفته است و علاوه بر آن می‌تواند یک منظره طبیعی را نیز بازنمایی کند؛ چراکه تصویر مرکزی آن تصویر بودا به حالت نیلوفری در کنار یک برکه است.
 
بهنام در پایان به ایبنا گفت: فصل آخر هم مثال‌هایی از شعر افشین شاهرودی است. وی ترکیب شعر و عکس را کار کرده است و نشان داده که رمزگان عکاسی با رمزگان ادبیات چطور می‌توانند با هم تداخل پیدا کنند و یک نوشته‌ روی عکس چطور می‌تواند تاثیر گذارد یا معنای عکس را عوض کند و برعکس چطور حضور یک عکس کنار شعر می‌تواند یک اثر جدید خلق کند.
 
کتاب «نشانه‌شناسی و شعر»‌ اثر علیرضا بهنام در 61 صفحه، شمارگان 700 نسخه و به‌بهای 8هزارتومان از سوی نشر سیب سرخ منتشر شده است.