در این نشست روزبه زرین‌کوب، آرزو رسولی، سیروس نصراللهزاده، عسکر بهرامی و سیداصغر محمودآبادی درباره این کتاب سخن گفتند. در این مراسم اسفندیار اختیاری، نماینده ایرانیان زرتشتی در مجلس شورای اسلامی، سعید تقوی، نماینده امور فرهنگی اقلیت‌های دینی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیکنام حسینی‌پور، مدیرعامل موسسه خانه کتاب نیز حضور داشتند.
تاریخ باستان دلیل مانایی ایران در میان تمدن‌های همجوار
فرشید خدادادیان که مدیریت نشست را بر عهده داشت با خواندن مقدمه کتاب برای حاضران در نشست به نقد کتاب نیز اشاره کرد و گفت: عرصه نقد آکادمیک در سطح روشنفکری جامعه در برزخ بین تخریب و تعارف مانده است و باعث می‌شود که نقد واقعی انجام نشود. کتاب «حضور ایران درجهان باستان» در 26 فصل زیر نظر دکتر ناصر تکمیل همایون سامان یافته و به بررسی تاریخ باستانی ایران از فرهنگ و تمدن عیلام تا روزگار ساسانیان می‌پردازد.
وی افزود: مطالب کتاب نشان می‌دهد که در قرن نوزدهم و بیستم میلادی، محققان، مردم‌شناسان، مورخان و صاحبان خرد و اندیشه در ایران و غرب، نسبت به تاریخ گذشته ایران، مردم و فرهنگ آن، بسیار اندیشه‌اند و در پی رسیدن به حقایق و وقایع تاریخ ایران‌زمین، نکته‌ها و گفته‌های تازه‌ای را کشف کرده‌اند. در این راستا مردم این سرزمین به گذشته ارزشی خویش- که بی‌گفت‌وگو سبب بقای قوم ایرانی در پهنه ملتهب تاریخ شده است- واقف شده‌اند. همین مساله دلیل مانایی و پایایی ایران در میان تمدن‌های همجوار شده است.
پیشرفت ماندگار نیازمند آگاهی تاریخی است
بابک سلامتی، مدیرمسئول و سردبیر هفته‌نامه امرداد گفت: توسعه هر کشوری به دانش‌هایی همچون مدیریت، اقتصاد و مهندسی واقعی نیاز دارد اما اگر بخواهیم توسعه پایدار و پیشرفت ماندگار را شاهد باشیم نیازمند این هستیم مردم هر کشوری تاریخ و اسطوره‌های سرزمین خود را بشناسند و آن را بتوانند تحلیل و نقد کنند تا اتفاقات بد گذشته را تجربه کنند و شکست‌ها را شاهد باشند. در ایران آگاهی از تاریخ آن‌چنان نیست گاهی یک دیپلمات آمریکایی از یک دیپلمات ایرانی بیشتر آگاهی از تاریخ سرزمین ما دارد و چرا به این روز افتادیم و چرا این سطح از آگاهی تاریخی را به دست آوردیم این مساله دلایل متعددی دارد.
وی افزود: مهمترین دلیل شاید این باشد که کتاب‌های خوب تاریخی نداریم که روان و جذاب باشند و خواننده وقتی کتاب را در دست می‌گیرد به راحتی نتواند آن را زمین بگذارد. اکثر کتاب‌ها به‌‌قدری دشوار هستند خواننده باید چندین بار یک پاراگراف را بخواند تا منظور نویسنده را درک کند امیدوارم استادان تاریخ نقش داشته باشند که دانشجویان رشته تاریخ از دانش و فن ترجمه و برگردان از یک سو و نویسندگی از دیگر سو چیره شوند و کتاب‌هایی را شاهد باشیم که مردم را با تاریخ و گذشته خود آشتی و پیوند دهد.
روزبه زرین‌کوب
محمودآبادی از نسل استادان همه‌چیزدان است
روزبه زرین‌کوب، استادیار و مدیر گروه تاریخ دانشگاه تهران در ابتدای سخنان خود درباره مقام علمی مولف کتاب حضور ایران در جهان باستان اظهار کرد: دکتر محمودآبادی از نسل استادان همه‌چیزدان است. او حوزه معلومات وسیعی دارد و در این حوزه وسیع سال‌ها کار کرده است. محمودآبادی بعد از 35 سال تدریس و تحقیق به سراغ بخش خاصی از تاریخ ایران یعنی تاریخ ایران باستان رفت. اینکه او بعد از سال‌ها تحقیق در حوزه‌های مختلف، نتیجه و ماحصل کارش را در حوزه ایران باستان به خواننده نشان می‌دهد در بین اهل علم امر بی‌سابقه‌ای نیست. البته این کار هرکسی نیست، بلکه کار کسی است که در حوزه‌های مختلف کار کرده و در نهایت روی موضوعی که به نظرش برای کشور و مردمش مفیدتر است، کار کند.
وی افزود: استاد محمودآبادی مثل ما نیست که گوشه کوچکی از تاریخ را بیشتر خوانده باشد تا فایده‌ای به دیگران برساند. بلکه ایشان از نسلی است که حوزه معلوماتشان بسیار وسیع است و سال‌ها در این حوزه فعالیت و مطالعه می‌کنند. وی استاد تاریخ اسلام بوده و همچنان خواهد بود. وقتی به دانشگاه نگاه می‌کنیم شخصیت‌های علمی مانند استاد محمودآبادی نمی‌بینیم یا دیگر مانند آنها ظهور نمی‌کنند. محمودآبادی ادامه نسل‌هایی همچون عباس اقبال آشتیانی، نصرالله فلسفی، استاد زرین کوب و... است صرفا استاد تاریخ نیستند بلکه در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کنند.
وی ادامه داد: کتاب‌های بسیاری که ابتدا از سوی ایرانشناسان فرنگی و سپس توسط پژوهشگران ایرانی نوشته شد، مجمل است. این کتاب‌ها اطلاعات مختلف را از منابع گردآوری و در قالب یک کتاب ارائه می‌دهند. البته اگر این کار با استفاده از منابع کهن و مأخذ جدید صورت گیرد، کار خوبی است اما بیشتر گردآوری اطلاعات است بدون اینکه تفکر و تعقل تاریخی در آن باشد و هدف مشخصی را دنبال کند. آنچه در تاریخ‌نگاری اهمیت دارد، تعقلی است که پشت آن وجود دارد. در واقع اینکه فکر و اندیشه‌ای مشخص پشت تألیف یک کتاب تاریخی قرار گیرد بسیار اهمیت دارد.
مولف کتاب سقوط ساسانیان با بیان اینکه ویژگی تاریخ سرزمین ما این است که جزئی از تاریخ جهانی است، گفت: بسیاری از کشورهای بزرگ عالم از این ویژگی خاص محروم هستند. جلب توجه خوانندگان به این نکته، موضوع قابل اهمیتی است و از این بابت باید کتاب دکتر را قدر شناخت.
زرین‌کوب با بیان اینکه تاریخ ایران جزئی از تاریخ جهانی است، گفت: بسیاری از کشورهای بزرگ از این ویژگی محروم هستند. نویسنده در این کتاب سعی کرده این نکته را به مخاطبان نشان دهند و باید قدر آن را دانست. تاملاتی که در این کتاب گنجانده شده، حاصل کشتی گرفتن‌های شبانه‌روزی با تاریخ است و صرفا مطالعه تاریخ مد نظر نیست بلکه تامل و اندیشه نسبت به آن اهمیت دارد. رسیدن به این امر مهم در صورتی محقق شده که نویسنده از زندگی روزمره خود و خانواده اش گذشته است. این نشان می دهد نویسنده برای مردم و تاریخ ایران ارزش قائل است.
این استاد تاریخ افزود: کتاب حضور ایران در جهان باستان حاصل زندگی کردن مولف با تاریخ است. برای خلق چنین اثری باید زندگی روزمره را فراموش کرد و از خود گذشت، کسی می‌تواند این کار را انجام دهد که برای مردم و سرزمینش ارزش قائل است و محمودآبادی این کار را کرده است. البته کتاب ایراداتی دارد که امیدوارم در چاپ دوم اصلاح شود.
«حضور ایران در جهان باستان» روان و خواندنی است
دکتر آزاده رسولی یکی دیگر از سخنرانان این نشست بود. او درباره ویژگی‌های کتاب حضور ایران در جهان باستان اظهار کرد: متن کتاب بسیار روان و خواندنی است. می‌توانم بگویم جای چنین کتابی واقعا خالی بود. گاهی اوقات خیلی از علاقه‌مندان به تاریخ از ما می‌خواهند کتابی جامع در حوزه تاریخ ایران باستان به آنها معرفی کنیم، اما ما همواره برای معرفی چنین کتابی با مشکل روبه‌رو بودیم. انتشار کتاب حضور ایران در جهان باستان این خلأ را پر کرد.
وی ادامه داد: فصل‌های کتاب کوتاه و خواندن آن بسیار راحت است. همچنین تحلیل‌های بسیار خوبی در کتاب ارائه شده است. در واقع این اثر گردآوری صرف نیست و مولف تحلیل خود از مسائل را ارائه می‌دهد. آنچه در تاریخ ایران باستان اهمیت دارد این است که ابتدا اروپاییان در این زمینه کار کردند، در نتیجه پژوهشگران ما تحت تأثیر نظرات آنها هستند. اینکه بتوانیم فارغ از نظرات اروپاییان تحلیل خود از موضوعات مختلف تاریخ ایران باستان را ارائه دهیم بسیار مهم است. این موضوع درباره کتاب استاد محمودآبادی صادق است.
استادیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی و عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی در ادامه به بیان ایرادات کتاب حضور ایران در جهان باستان پرداخت و عنوان کرد: تفکیک خط عیلامی در این کتاب ایراداتی دارد و همین موضوع خواننده را سردرگم می‌کند. موضوع دیگر به فهرست اعلام مربوط می‌شود که معتقدم این فهرست باید به‌صورت یک‌دست ارائه می‌شد. درباره ارجاعات نیز بهتر بود برای راحتی خواننده ارجاعات هر صفحه در پایین همان صفحه می‌آمد.
کتابی که نتیجه سال‌ها مطالعه و پژوهش است
عسکر بهرامی، عضو هیأت علمی دایره‌المعارف اسلامی و خالق آثاری همچون جشن‌های ایرانی و تاریخ اساطیری ایران نیز در این نشست به بیان اهمیت انتشار آثاری چون حضور ایران در جهان باستان پرداخت و گفت: وضعیت نشر به تبع اوضاع اقتصادی کشور خوب نیست. این مشکلات موجب شده تا انگیزه فعالان حوزه نشر کم شود. در چنین فضایی وقتی مولفی سال‌ها بر روی یک کتاب کار می‌کند و یا ناشری بر روی اثری سرمایه‌گذاری می‌کند که در درازمدت سود کمی برای او به بار می‌آورد، باید قدرشان را دانست.
وی افزود: در این شرایط عده‌ای به دنبال پخته خواری هستند و می‌خواهند کتاب‌ها را در سریع‌ترین زمان ممکن چاپ و از مزایای آن بهره‌مند شوند. این کار به فضای علمی کشور ضربه می‌زند. در کنار آن، مولفانی داریم که سال‌ها بدون هیچ منفعت مالی کار می‌کنند. به طوری که اگر ناشران روی موضوعی دیگر سرمایه‌گذاری کنند با سودهای کلانی روبه‌رو می‌شوند.
این نویسنده درباره کتاب حضور ایران در جهان باستان اظهار کرد: کتاب حجم زیادی دارد و طبیعتا کتابی با این حجم نتیجه سال‌ها مطالعه و پژوهش است. این موضوع از یک طرف انتظارات و حساسیت‌ها بر روی کتاب را بالا می‌برد و از طرف دیگر باید شرایط آن را درک کرد. چون این کتاب در دوره‌های مختلف نوشته شده و گستره وسیعی را دربرمی‌گیرد. درنتیجه بعضی از اطلاعاتی که در کتاب آمده تازه نیست. منابع جدیدتری نوشته شده که اگر این منابع هم در کتاب می‌آمد بهتر بود.
بهرامی افزود: مولف می‌توانست درباره خط عیلامی دسته‌بندی بهتری ارائه دهد. نکته دیگر ناهماهنگی‌هایی است که در اعلام دیده می‌شود. امیدوارم این موضوعات در چاپ بعدی کتاب مورد توجه قرار گیرد.
سیروس نصراللهزاده
حضور ایران در جهان باستان حاصل تجربه 30 ساله مولف است
سیروس نصراللهزاده، عضو هیات علمی پژوهشکده زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی درباره کتاب حضور ایران در جهان باستان اظهار کرد: این کتاب حاصل یک تجربه 30 ساله و همچنین تجربه معلمی مولف است. همین امر باعث شده تا مولف از قید و بندهای پژوهشی رها شود و کتاب را با نثری روان و خوانا بنویسد. سختی کار مولف در این بوده که یک دوره بلند تاریخی را مورد بررسی قرار می‌دهد. یکی از مزیت‌های کتاب این است که با تاریخ عیلام آغاز می‌شود. درباره عیلام کارهای خوبی ترجمه شده است. معتقدم اگر تقسیم‌بندی‌های این آثار در کتاب محمودآبادی استفاده می‌شد بهتر بود. فصل دهم که به داریوش پرداخته و فصلی که به مزدک اختصاص یافته از دیگر فصل‌های جذاب کتاب است.
وی ضمن بیان اینکه بهتر بود مولف درباره ویژگی‌های تاریخ‌نگاری ایران مطالبی بیان می‌کرد، گفت: یکی از بحث‌های کتاب تمرکز دین و دولت در عهد ساسانیان است. منابع جدید این موضوع را در بستر تاریخی مورد توجه قرار می‌دهد. جای آن است که این موضوعات مورد توجه مولف قرار گیرد. همچنین از ناشر کتاب قدردانی می‌کنم که چنین کتابی را با این کیفیت خوب به چاپ رساندند.
تاریخ ایران باستان را با عشق نوشتم
سید اصغر محمودآبادی، مولف کتاب حضور ایران در جهان باستان در این نشست گفت: این کتاب 14 سال در انتظار چاپ بود، اغلب ناشران نگاه بازاری به کتاب داشتند و در نهایت نشر برسم چاپ آن را برعهده گرفتند و از این بابت از دیناز دهنادی، مدیرمسئول این انتشارات تشکر می‌کنم.
وی درباره انگیزه‌ای تالیف این کتاب اظهار کرد: آنچه مرا وادار به تالیف این اثر کرد حس کنجکاوی بود که هیچ‌گاه تسکین نیافت. همیشه دوست داشتم بدانم نیاکان ما چگونه می‌زیستند. تاریخ ایران باستان برای ما ایرانیان موضوع جدیدی است و معتقدم آیندگاه راه‌های جذاب‌تری را در این مسیر طی خواهند کرد.
این نویسنده ادامه داد: منابع این کتاب تا پایان قرن بیستم را دربرمی‌گیرند. علت آن هم این بود که من فرزند این قرن هستم و کتاب هم در همین قرن نوشته شد. می‌توانستم منابع جدید را از قرن بیست و یکم اضافه کنم اما ترجیح دادم بگویم من همان سنت‌گرای قدیمی هستم و کار قرن 21 را به فرزندان این قرن بسپارم. این کتاب را با دلم نوشتم و همین باعث شده تا به نظر مخاطبان دلنشین باشد. هر مورخی حق دارد از نگاه خودش به تاریخ بنگرد و من هم سعی کردم همین کار را انجام دهم.
وی افزود: این کتاب با نگاه و تجربیاتی که به مسائل مختلف تاریخی داشتم، نوشتم. من به تاریخ عشق ورزیدم و با آن کشتی نگرفتم چرا که عشق ورزیدن زیباتر است. تاریخ ایرانی زیبایی‌های خاص خودش را دارد و هر مورخی اگر مورخ باشد حق دارد تاریخ خود را بنویسد. این نوع نگاه به تاریخ حق است بنابراین من تجربه تاریخی خودم را نوشتم. مردم ما کتاب‌های تاریخی را کمتر می‌خوانند اما به رمان علاقه زیادی دارند. تاریخ به ویژه تاریخ قبل از اسلام در کشور ما جایگاه خود را پیدا نکرده است.
محمودآبادی با اشاره به ایراداتی که منتقدان بر کتاب او گرفتند، عنوان کرد: قبول دارم که ترتیب منابع و مأخذ ایراداتی دارد، همچنین بی‌نظمی که در دسته‌بندی خط عیلامی به آن اشاره شد باید در چاپ جدید رفع شود. درباره ارجاعات نیز براساس شیوه دانشگاه پیش رفتم و نظر خودم هم این بود که ارجاعات هر صفحه را در پایین همان صفحه بیاورم تا خواننده راحت‌تر باشد. امیدوارم بتوانم اشکالاتی که بر کتاب وارد است در چاپ دوم رفع کنیم.
چاپ کتاب، سرمایه ملی است
دیناز دهنادی، مدیر مسئول انتشارات برسم نیز در این نشست گفت: عقیده‌ام بر این است که کتاب یک سرمایه ملی است و باید برای آن سرمایه‌گذاری کنیم و ارزش قائل شویم. این کتاب قرار است واقعیت‌هایی را که در گذشته اتفاق افتاده برای آیندگان حفظ کند، پس ما نیز باید سرمایه خود را در این راه خرج کنیم. امیدوارم در ثبت کردن درست تاریخ کوشا باشیم چون ارثیه‌ای است که به آیندگان می‌رسد.
آیین پایانی این نشست کتاب «حضور ایران در جهان باستان» رونمایی شد و برگزارکنندگان از سخنرانان با اهدای جوایزی قدردانی کردند.
نظر شما