به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در فارس، این دانشنامه به سرپرستی عبدالله جاسبی و سرویراستاری بهاءالدین خرمشاهی مهرماه امسال رونمایی و راهی بازار شد و این، اولین نشست تخصصی نقد دانشنامه حافظ و حافظ‌پژوهی پس از انتشار آن است که توسط مرکز حافظ‌شناسی در دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز برگزار شد.
مدیر مرکز حافظ‌شناسی در ابتدای این نشست به تحسین این کتاب پرداخت و انتشار آن را اتفاقی بزرگ در حوزه شناخت حافظ دانست.
بسیاری از مقالات دانشنامه توسط «آدم‌حسابی‌های ادبیات» نوشته شده است
کاووس حسنلی به همکاری 24 پژوهشگر شیرازی و مرکز حافظ‌شناسی با این دانشنامه اشاره کرد و گفت: مقالاتی که توسط این افراد تدوین شده است، از کم‌ایرادترین و کامل‌ترین مقالات دانشنامه است که با دقت و روش‌های علمی نگاشته شده‌اند.
وی با تأکید بر اینکه «جلسات نقد قرار نیست به تعارف بگذرد» تصریح کرد: نقدهایی که در این نشست مطرح می‌شود، دقیق و بی‌پروا است و اتفاقاً توسط کسانی انجام شده است که خودشان در چندین مدخل از دانشنامه مقاله داشته‌اند.
این استاد زبان و ادبیات فارسی سپس انتقادت خود را آغاز کرد و گفت: بسیاری از مقالات دانشنامه حافظ توسط آدم‌حسابی‌های ادبیات نوشته شده است با این‌وجود در برخی از همین مقالات، نقص‌هایی وجود دارد که گاه نشان می‌دهد نگارنده مقاله از جزئیات مدخل بی‌خبر بوده است.
حسنلی افزود: برخی مقالات هم با نوعی سهل‌انگاری و بی‌توجهی نویسنده، نوشته شده و حتی به مقاله‌ای برمی‌خوریم که متن یک سخنرانی است و بدون در نظر گرفتن روش‌های علمی تدوین شده است.
رئیس قطب علمی پژوهش‌های فرهنگی و ادبی فارس ادامه داد: در یک مقاله علمی باید از بیان حرف اضافی، شخصی و سلیقه‌ای اجتناب و فقط دانش تثبیت شده را به مخاطب ارائه کرد.
وی ناهماهنگی‌هایی موجود در برخی مدخل‌ها و ارجاعاتی ناقص را از دیگر نقاط دانشنامه حافظ و حافظ‌پژوهی دانست و درعین‌حال انتشار این کتاب را یکی از اتفاقات مهم زبان و ادبیات فارسی دوره معاصر توصیف کرد.
منصور پایمرد رئیس انجمن دوستداران حافظ، منتقد بعدی بود که بیشتر به اشکالات موجود در مدخل‌های دانشنامه پرداخت گفت.
مدخل‌های دانشنامه به صورت حساب شده، انتخاب نشده‌اند
وی گفت: مدخل‌ها به اذعان استاد خرمشاهی «پاشان» و به‌زعم من «فله‌ای» انتخاب شده و به نظر می‌رسد، هر کس هر چیزی به یادش آمده در مدخلی گنجانده است.
این شاعر ادامه داد: انتخاب حساب‌نشده مدخل‌ها موجب شده است که در دانشنامه با مقالات و مفاهیم تکراری مواجه شویم درحالی‌که بسیاری از مدخل‌های مهم نیز جا افتاده‌اند.
پایمرد گفت: بهتر بود مقالات در ذیل مباحثی همچون کلیدواژه‌ها، شخصیت‌ها، فرهنگ‌ها، الفاظ عرفانی، حافظ‌پژوهان و حافظ‌پژوهی قرار می‌گرفت و مدخل‌ها بر این مبنا انتخاب می‌شد.
این حافظ‌پژوه با صراحت گفت: در این دانشنامه ۱۵۰ نفر کار کرده‌اند که همکاری برخی در حد یک مقاله بوده است. در واقع تعداد کسانی که به جد کارکرده‌اند، کم بوده است و برخی هم خیلی تخصصی به ارائه مقاله نپرداخته‌اند.
پایمرد افزود: به نظر می‌رسد اگر کار تدوین مقالات روشمندتر انجام می‌شد، هم نتایج بهتری حاصل می‌شد و هم حجم اثر نهایی کمتر می‌شد.
پس از پایمرد نوبت به رضا رستگاری رسید که خود چند مقاله دانشنامه حافظ و حافظ‌پژوهی را هم تدوین کرده است. وی گفت: طرح تدوین دانشنامه سه سال پیش بر اساس مدخل‌هایی که مشخص شده بود، آغاز شد و در ابتدا قرار بود تدوین مقالات در یک سال به سرانجام برسد اما حدود 3 سال به طول انجامید.
این حافظ‌پژوه به علت جا افتادن برخی مدخل‌ها اشاره کرد و یادآور شد: قرار بر این بود که مقالات تخصصی به‌ویژه در موضوعات میان‌رشته‌ای به افراد صاحب‌نظر سپرده شود اما بدقولی افراد در نگارش مقاله موجب شد از برخی مدخل‌ها صرف‌نظر شود.
وی افزود: برخی از نگارندگان روش ارجاعات علمی و برخی دیگر حجم استاندارد مقالات را رعایت نکرده‌اند.
مهم این است که «حافظ» الان دانشنامه دارد
رستگاری دلیل تکرار برخی مفاهیم در مقالات را هم بی‌خبر بودنِ نویسندگان از سایر مدخل‌ها و نحوه نگارش سایر پژوهشگران دانست اما درعین‌حال گفت: تدوین این دانشنامه عزمی مردانه و همت بلندی می‌خواست و در نهایت کار بزرگی انجام شد. نکته مهم این است که «حافظ» اکنون صاحب دانشنامه است.
وی تصریح کرد: حافظ‌پژوهان پا در راه سختی گذاشتند و دانشنامه حافظ و حافظ‌پژوهی با وجود تنگ‌نظری‌ها، فشارها و دشواری‌ها بالاخره به نتیجه رسید.
این پژوهشگر و منتقد ادبی گفت: پرونده دانشنامه نباید بسته شود و باید دانشنامه با همت استاد خرمشاهی و اضافه کردن الحاقات و اصلاحات مقالات و افزودن مدخل‌های جاافتاده، در ویراست جدید به سمت کمال برود.
رستگاری در پایان انتقادات خود گفت: برخی مقالات در دانشنامه ذوقی نوشته شده و با ارجاعات ناقص، فرصت دنبال کردن مدخل از مخاطب گرفته شده است.
فرزانه معینی هم ضمن ارزشمند و تحسین‌برانگیز دانستنِ دانشنامه حافظ و حافظ‌پژوهی بر این نکته تأکید کرد که قرار نیست در این نشست به نقاط قوت فراوان این مجموعه پرداخته شود و بیشتر هدف نقد دانشنامه است.
وجود 200 دانشنامه در ایران تامل‌برانگیز است
وی به آمار موجود در سایت دانشنامه‌نگاری ایران اشاره کرد و گفت: آمار دقیقی در خصوص تدوین دانشنامه‌ها وجود ندارد اما تا سال ۱۳۸۸ حدود ۲۰۰ دانشنامه نوشته‌شده که البته عدد تأمل‌برانگیزی در حوزه دانشنامه‌نگاری است.
این منتقد ادبی گفت: اکنون دانشنامه‌هایی در خصوص ادبیات جهان، اقتصاد، کسب‌وکار خانگی، مرگ و مردن، ادبیات فرانسه و... در حال تدوین است که نشان می‌دهد وجود دانشنامه حافظ‌شناسی چقدر مهم است و بیان انتقادات فقط برای تکامل آن است.
معینی با بیان اینکه «در جایگاه کسی حرف می‌زنم که برای پژوهش به دانشنامه نیاز داشته است»، گفت: یک کاستی بزرگ دانشنامه حافظ عدم وجود فهرست مشخص و نمایه در آن است.
وی ادامه داد: حالا که برای تدوین مقالات این‌همه زحمت کشیده شده و این‌همه موضوعات تخصصی در آن مطرح‌شده، کاش تصویر کوچکتری از مدخل‌ها در قالب نمایه ارائه می‌شد تا پژوهشگر برای یافتن موضوع مورد نظر خود این‌قدر با دشواری مواجه نباشد.
معینی با بیان اینکه «مدخل» کلید ورود به دانشنامه است و باید با مدخل گزینیِ روشمند راه را برای دسترسی سریع و آسان هموار کرد، تأکید کرد: عنوان برخی مدخل‌ها مثل «پایان‌نامه‌های حافظ»، «گفتمان‌های حافظ» و ... نیز مخاطب را دقیقاً به هدف نمی‌رساند.
وی البته وجود مدخل‌هایی در رابطه با ۲۰ زبان درباره حافظ را از نقاط قوت این دانشنامه دانست.
یکشنبه ۹ دی ۱۳۹۷ - ۰۹:۵۳
نظر شما