خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) افزایش قیمت هر کالا از‌جمله کتاب، زمانی نگران‌کننده و نامعقول می‌شود که مبنایی غیر‌قابل توجیه داشته باشد. دلیل اصلی این نگرانی در بازار نشر، غیر‌قابل پیش‌بینی شدن قیمت اقلام مورد نیاز در تولید کتاب، هزینه‌های غیرمستقیم و به تبع آن افزایش ریسک نشر و تهدید خوابِ سرمایه ناشر در بازار بی‌رونق کتاب است؛ بازاری که با عناوین متعدد و شمارگان‌های چندصد نسخه‌ای پر شده و کمتر کتابی نوبت‌های چاپ بالا را تجربه می‌کند.
    


سید‌حسن میرکریمی؛ رئیس مؤسسه انتشارات امیرکبیر در گفت‌‌و‌گو با خبرنگار (ایبنا) درباره تاثیر اعمال سیاست‌ها در افزایش قیمت کتاب طی چهل سال گذشته بیان کرد: سیاست‌های نامناسب در افزایش قیمت موثر بوده و در مقوله قیمت کتاب تاثیر مثبتی نداشته است.  

سیاست‌ها و شعارها
وی با اشاره به موضوع کاغذ به‌عنوان اصلی‌ترین ماده اولیه تولید کتاب ادامه داد: در‌حالی‌که 95 درصد از جریان تولید کتاب به قیمت کاغذ وابسته است، شاهدیم که مسئولان طی دو سال گذشته برای ساماندهی این وضعیت، فقط شعار داده‌اند. ماحصل اقدامات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طی این مدت نیز به توزیع محدود کاغذ از سوی اتحادیه و تعاونی ناشران خلاصه شده است.  

میرکریمی درباره جریان افزایش قیمت کتاب طی چند دهه گذشته افزود: تا حدود سال 1376 کتاب قیمت، روند یکنواختی داشت و دلیل اصلی این وضعیت نیز باور ناشران و تمایل به ارزان نگه داشتن قیمت کتاب و تزریق کاغذ دولتی بود. اما به تبع افزایش نهاد‌ه‌های تولید کتاب، ناشران مجبور به افزایش قیمت کتاب شدند.

ناشران به تناسب هزینه‌ها توانمند نشدند
این فعال حوزه نشر افزایش سطح سواد، افزایش جمعیت و مطالبه‌گری بعد از انقلاب را در افزایش ناشران و تولید کتاب موثر دانست و افزود: باید توجه داشته باشیم که قیمت کتاب هرچند که از نظر ماهیت با دیگر کالا‌ها قابل مقایسه نیست، اما متاثر از شرایط بازار افزایش را تجربه کرد؛ به‌تعبیر دیگر ناشران ناچار به افزایش قیمت بودند.

میر‌کریمی افزود: سال‌های نخست بعد از انقلاب، ناشران چندان به ضرورت تبلیغ کتاب توجه نداشتند، البته تبلیغ و ایجاد راهکار‌های متنوع برای معرفی کتاب، چندان در نظر نبود. برگزاری نشست‌های نقد و بررسی، معرفی و استفاده از روش‌های متنوع تبلیغ به‌ویژه در فضای مجازی و دیگر انواع تبلیغ طی سال‌های گذشته به مرورهزینه‌‌هایی را برای ناشران به دنبال داشت.    

وی افزود: هرچند هزینه‌ها افزایش پیدا کرده اما ناشران به تناسب هزینه‌ها توانمند نشده‌اند؛ بنابراین مجبور به افزایش قیمت شده‌اند.  
 
توقف توزیع کاغذ یارانه‌ای سیاست صحیحی بود
رئیس مؤسسه انتشارات امیرکبیر با اشاره به تجربه این موسسه، طی چند دهه گذشته برای تعیین قیمت کتاب گفت: تا زمانی که کاغذ دولتی از سوی تعاونی توزیع می‌شد، موسسه برای تامین کاغذ، به بازار آزاد نیاز نداشت. توقف توزیع کاغذ دولتی، دگوگونی ایجاد کرد؛ البته این سیاستِ صحیحی بود، چراکه حواله کاغذ‌های دولتی بین ناشران قلابی که هر کدام پروانه نشر گرفته بودند، دست‌به‌دست می‌شد و به جریان رانت تبدیل شده بود.

میرکریمی با تاکید بر حذف کاغذ دولتی و هدایت حمایت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: با حذف کاغذ دولتی، یارانه به‌صورت غیر‌مستقیم وارد حوزه کتاب شد و ناشران از این یارانه و بن، البته در جریانی منطقی‌تر برخوردار شدند. 

وی با انتقاد از تخصیص نامتناسب یارانه بین مخاطبان ادامه داد: رویکرد تخصیص یارانه غیر‌مستقیم، صحیح بود اما از آنجا که بخش عمده یارانه‌ها به سمت دانشجویان و دانش‌آموزان و نشر کمک‌درسی سوق پیدا کرد، سهم ناشران عمومی از یارانه‌ها چندان مشخص نیست. این فرآیند و همچنین خواب سرمایه و افزایش قیمت نهاده‌های تولید و تورم، موجب می‌شود تا ناشر بر قیمت کتاب اضافه کند.

افزایش 9 برابری قیمت کتاب
میر‌‌‌کریمی با ابزار تاسف از افزایش قیمت کتاب متاثر از برخی سیاست‌ها درباره تجربه موسسه امیرکبیر از افزایش قیمت کتاب، گفت: کتاب «صیادان معنی» از کتاب‌‌های پر‌مخاطب، بعد ‌از مدت‌ها از سوی موسسه امیر‌‌کبیر منتشر شد، قیمت اول این کتاب اوایل دهه 90، 19 هزار تومان بود و امروز 180 هزار تومان قیمت خورده است.
 
وی افزود: روال قیمت‌گذاری موسسه طی این مدت تغییر نکرده است، اما متاسفانه قیمت کاغذ به بندی 300 هزار تومان می‌رسد و ناشر به افزایش قیمت کتاب مجبور می‌شود. هرچند که تعاونی، کاغذ توزیع می‌کند و از دستگیری سلطان کاغذ و کشف انبار‌های کاغذ خبر می‌دهند و همچنین شاهد کاهش قیمت دلار بودیم، اما کاغذ 270 هزار تومانی هفته گذشته به 300 هزار تومان افزایش پیدا می‌کند.

رئیس مؤسسه انتشارات امیرکبیر بیان کرد: افزایش 40 درصدی کاغذ در‌حالی اعلام می‌شود که شاهد کاهش قیمت ارز هستیم و این موضوعات دردآور است. انتظار تولید کاغذ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نداریم اما باید در این حوزه نظارت وجود داشته باشد. کدام بخش حکومت باید برعملکرد تاجری که دلار چهار هزار و 200 تومانی در اختیار دارد، نظارت کند؟
 
میزان تخصیص ارز به وارد‌کنندگان اعلام شود
وی با تاکید بر لزوم تقویت ابعاد نظارتی بر افرادی که ارز دولتی دریافت کرده‌اند، افزود: باید بر فعالیت تاجری که ارز دولتی در اختیار دارد، نظارت شود، که آیا آن‌ سوی مرز‌ها به سرمایه‌گذاری مشغول است یا کاغذ وارد کرده است؟ باید میزان تخصیص به تاجران و همچنین میزان واردات کاغذ اعلام شود. انتظار نداریم که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وارد فعالیت‌های تجاری شود بلکه تاکید داریم به‌عنوان نهاد بالادستی به وظیفه نظارت، تدبیر، خود عمل کند.   

رئیس مؤسسه انتشارات امیرکبیر با تاکید بر اینکه که خواهان حفظ قیمت کتاب در پایین‌‌ترین وضعیت خود هستیم، بیان کرد: تمایل ناشر برای حفظ قیمت کتاب در پایین‌ترین وضعیت، به معنای حفظ اقتصاد نشر است، اما شرایط ناشر را به افزایش قیمت کتاب مجبور می‌کند.

قیمت کتاب طبیعی است
وی در پاسخ به این پرسش که آیا کتاب در حال‌حاضر گران است یا خیر؟ افزود: قیمت فعلی کتاب بهاء طبیعی این کالاست. احتساب قیمت‌های سربار قیمت‌های فعلی را افزایش می‌دهد. ناشران در‌حال حاضر خود را درگیر این بخش نمی‌کنند و صرفا قیمت تمام شده فیزیکی را محاسبه می‌کنند؛ به‌عبارت دیگر، اگر دیگر هزینه‌ها به‌ویژه در مجموعه عریض و طویل امیر‌کبیر در نظر باشد، هوش و حواس از سر می‌برد.
 
میر‌‌‌کریمی درباره تاثیر افزایش قیمت بر شمارگان کتاب و رویکرد آتی ناشران گفت: باید توجه داشته باشیم شمارگان زیر سه هزار نسخه، اقتصادی نیست و کمتر کتابی با این شمارگان منتشر شود؛ بنابراین این وضعیت با توجه به مکانیزم‌های حسابداری، مقدمات ورشکستگی را فراهم می‌کند.
 
وی درباره ایجاد وضعیت مطلوب یا توقف افزایش قیمت کتاب بیان کرد: ناشران باید بیش‌از همیشه برای انتشار کتاب هدفمند تصمیم بگیرند.  

میر‌کریمی در پاسخ به این پرسش که آیا در اینده قیمت کتاب افزایش پیدا می‌کند و یا خیر؟ ادامه داد: اگر وضعیت سایر مولفه‌های موثر ثابت بماند، قیمت کتاب افزایش پیدا نخواهد کرد. یکی از مولفه‌های موثر افزایش دستمزد کارگری است. اگر براساس گفته‌ها حداقل حقوق کارگران به سه میلیون تومان برسد، ساختار اقتصادی ناشران را متاثر و شرایط غیر‌قابل تحملی را ایجاد خواهد کرد.  

برای چاپ نخست حق‌التالیف نمی‌دهیم
وی درباره تاثیر افزایش قیمت کتاب بر حق‌التالیف‌‌ها ادامه داد: با  پدید‌آورندگان توافق می‌کنیم چاپ نخست با شمارگان 500 نسخه حق‌التالیف پرداخت نشود. هدف اصلی از این توافق شناسایی و سنجش بازار است.