خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)-سیدمحمد طباطبائی‌حسینی: کاغذ که گران شد قیمت کتاب هم سیر صعود با شیب تند خود را آغاز کرد و با سرعت تمام پیمود. هرچه قیمت کاغذ بالاتر رفت قیمت کتاب با سرعت بیشتر افزایش پیدا کرد. روند افزایش قیمت کتاب از حدود چند ماه قبل با رشد پرسرعت قیمت کاغذ آغاز شد و حتی از آن جلو هم زد. کتاب هم مثل سایر کالاها گران شد، مثل گوشت، مثل لبنیات، مثل نوشیدنی‌ها  و بسیاری کالاهای اساسی و غیراساسی دیگر. اگرچه بسیاری از ناشران باور دارند با همه افزایش قیمت‌های صورت گرفته هنوز هم قیمت کتاب گران نیست اما وقتی نسبت تقاضا و قیمت را با هم مقایسه می‌کنیم کتاب بسیار گران جلوه می‌‌کند چه اینکه کتاب در سبد خانوار به عنوان کالای اصلی و ضروری قرار ندارد و بسیاری کالاهای دیگر قرار دارند.

برای بررسی رشد قیمت کتاب در چند ماه اخیر شاید بهتر باشد نخست نگاهی کنیم به عوامل موثر در تعیین قیمت کتاب. یکی از عوامل مهم در قیمت‌گذرای برای کتاب توجه به تقاضاست. در واقع قیمت کتاب باید با نیاز و نیز قدرت خرید مخاطب متناسب باشد و متاسفانه این همان عاملی است که کمتر به آن توجه می‌شود. بسیاری از ناشران ایرانی در تعیین قیمت کتاب بیشتر توجه‌شان به ریزهزینه‌های تولید کتاب است و کمتر به قدرت خرید مخاطب(کشش بازار) توجه می‌کنند. در بررسی هزینه‌های تولید البته کیفیت کتاب نقش موثری دارد، چه اینکه چه بسیار کتاب‌هایی که بدون صرف هزینه‌هایی نظیر ویراستاری، طراحی جلد مناسب، صفحه آرایی اصولی و صحافی با کیفیت منتشر می‌شود. نکته مهم اما اینجاست وقتی قیمت کتاب را فقط به قیمت کاغذ گره می‌زنیم قیمت کتاب‌های با کیفیت فنی مناسب و بدون کیفیت در یک مسیر و سطح تعیین می‌شود.

اگر بخواهیم برای قیمت گذاری کتاب فرایندی منطقی و قاعده‌مند تعیین کنیم باید برای آن سه مرحله پیش از چاپ، مرحله چاپ و پس از چاپ را تعریف کنیم. در مرحله پیش از چاپ هزینه‌هایی همچون تالیف، حروفچینی، ویراستاری، صفحه آرایی و طراحی جلد در قیمت کتاب موثر است. در مرحله چاپ هزینه‌های فیلم و زینک، کاغذ و صحافی را می‌توان در تعیین قیمت برای کتاب مورد توجه قرار داد و در مرحله پس از چاپ هم باید به مواردی همچون انبارداری، توزیع و تبلیغ توجه کرد. بر این اساس در تعیین قیمت کتاب بر اساس هزینه‌ها عوامل متعددی دخیل هستند که به اشتباه تنها به قیمت کاغذ در این فرایند توجه می‌شود. در اینکه تاثیر قیمت کاغذ در تعیین قیمت کتاب بیشتر از سایر عوامل است تردیدی نیست اما اینکه قیمت کتاب در چند ماه اخیر با شیب تند و حتی تندتر از شیب افزایش قیمت کاغذ بالا رفته نیازمند دقت و بررسی است.

نکته دیگر اما اینکه در همین دوره وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در راستای حمایت از اهالی نشر موفق به قرار دادن کاغذ در فهرست کالاهای اساسی و اختصاص ارز با قیمت دولتی برای واردات این کالا شد. بر همین اساس کارگروه کاغذ با عضویت نمایندگانی از صنوف چاپ و نشر و نیز نمایندگان سازمان‌های نظارتی و وزارت صمت در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعال شد تا بر واردات و توزیع کاغذ با نرخ ارز دولتی نظارت کند. سوال اما حالا اینجاست که آیا قیمت کتاب بعد از توزیع کاغذ با نرخ ارز دولتی کاهش پیدا خواهد کرد؟ آیا کتاب‌هایی که بر اساس افزایش  سه تا چهار برابری نرخ کاغذ سه تا چهار برابر شده بود (بدون توجه به سایر عوامل هزینه‌ای تولید و انتشار کتاب) بعد از توزیع کاغذ با نرخ ارز وارداتی با کاهش 50 درصدی قیمت همراه خواهد بود؟ سوال دیگر اینکه در شرایطی که هیچ آئین‌نامه یا قانونی برای نظارت بر قیمت کتاب وجود ندارد در صورت عدم کاهش قیمت کتاب بعد از توزیع کاغذ با نرخ ارز وارداتی چه اقدام قانونی در راستای قیمت‌گذاری کتاب می‌توان انجام داد؟ در واقع باید گفت این همه، پیامد گره زدن قیمت کتاب به قیمت کاغذ است.