در ابتدای این مراسم، محمود آموزگار؛ رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران با اشاره به اهمیت حضور ناشران و نویسندگان ایرانی در بازارهای جهانی، گفت: واژگان زبان فارسی و آثار فارسی در دنیا اهمیت و جایگاه ویژه‌ای دارد و در کشورهایی مثل تاجیکستان، افغانستان، پاکستان، هندوستان و بخش غربی زبان فارسی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و می‌توانند بازارهای قابل اعتمادی برای ناشران باشند.
وی افزود: اما مساله اینجا است که درباره حضور ادبیات ایران در این کشورها، حضور جدی نداشتیم و این بی‌توجهی آسیب‌های جدی به اقتصاد نشر کشور وارد می‌کند، زیرا بخش عمده کتابهای ایرانی در کشورهای همسایه ما کپی و افست می‌شوند و به این مناطق می‌روند.
آموزگار در بخش دیگر صحبت‌های خود با بیان اینکه انتقال و فروش رایت نیز اهمیت ویژه‌ای برای ناشران دارد، عنوان کرد: در عرصه سینما بسیاری از هنرمندان بزرگ ما در فستیوال‌های بین‌المللی شرکت کردند و توانستند جایزه ببرند و نام ایران را به جهانیان معرفی کنند، همچنین مسیر را برای جوان‌ترهای این حوزه هموار کردند، به نظر من صنعت نشر کشور نیز به چنین اقدامات و برنامه‌ریزی‌هایی نیاز دارد تا اهالی این حوزه تجربه کسب کنند.
وی با اشاره به اهمیت ترجمه در انتقال رایت، گفت: درگذشته اشتباه ما این بود که برخی آثار را بدون اینکه بازارسنجی و نیازسنجی کنیم به زبان انگلیسی ترجمه می‌کردیم و بعد به دنبال بازار می‌رفتیم که به نظرم کار اشتباهی بود و باید اصلاح شود. در این زمینه ترجمه‌ها باید بر اساس ضرورت باشند یعنی ابتدا طالب کتاب باشد و سپس از زبان فارسی به زبان‌های دیگر ترجمه شود.
آموزگار همچنین به طرح گرنت و کارا بودن آن برای معرفی صنعت نشر ایران به کشورهای دیگر نیز گفت: این طرح تلاش کرده در مسیر اصلی قرار گیرد و اگرچه در ابتدا به سراغ ترجمه‌های از قبل آماده شده بود اما اکنون مسیر درست خود را پیدا کرده و الان یکی از ابزار قوی نشر ما به شمار می‌آید.
وی افزود: فروش رایت، بحثی کاربردی در صنعت نشر است و در این زمینه انتشارات پیرسون کتابی درباره قواعد و قوانین فروش رایت منتشر کرده که سال گذشته توسط انتشارات ویژه نشر به زبان فارسی هم ترجمه شده و می‌تواند راهنمای خوبی برای ناشران باشد تا بدانند که بر اساس چه قواعد و قوانینی باید آثار خود را در عرصه‌های جهانی عرضه کنند.
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران همچنین درباره نقش آژانس‌های ادبی در ورود آثار ایرانی در بازارهای جهانی نیز توضیح داد: زمانی که یک کتاب خوب و مناسب تولید شد، آن زمان آژانس‌های ادبی نقش مفید و موثری در این پروسه دارند، زیرا تجربه‌های ارزشمندی دارند که می‌توانند مسیر کار را برای همکاران ناشر و نویسنده هموار کنند.
همچنین آموزگار با بیان اینکه ترجمه از زبان فارسی به زبان مقصد نکته مهمی است که در ایران از آن غفلت می‌شود، گفت: ما در ترجمه از زبان‌های دیگر به زبان فارسی مشکل زیادی نداریم اما مشکل جدی ما ترجمه از زبان فارسی به زبان‌های دیگر است و در بسیاری از کشورها، ایران‌شناس‌ها و کارشناسان زبان و ادبیات فارسی نقش موثری در ترجمه آثار ایرانی داشتند.
ادیبان خارجی به کتابهای فارسی علاقه‌مند هستند
در بخش دیگر این کارگاه، ایوب دهقانکار؛ مشاور اجرایی معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در سخنانی با اشاره به اهمیت دیپلماسی فرهنگی و سیاست‌های معاونت فرهنگی در این زمینه گفت: در این زمینه باید بگوییم اهمیت زبان فارسی و جایگاه در میان ناشران و نویسندگان و مترجمان زبان‌های دیگر آنقدر که در داخل ایران مهجور است، نیست و علاقه‌مندان این زبان برای رونق و معرفی آن اهتمام زیادی داشته‌اند.
وی افزود: در سال 1990 دانشمندی انگلیسی بحث امپریالیسم زبانی را در یک کتاب مطرح کرد و این واژه به ادبیات سیاست وارد شد. این واژه به این معنا بود که دیگر دوره استیلای نظامی در کشورها به پایان رسیده است و اکنون جنگ زبان و فرهنگ است و اگر می‌خواهیم دنیا مثل ما فکر کنند باید مثل ما صحبت کنند.
دهقانکار با اشاره به اهمیت زبان در میان دانشمندان گفت: سال 1872 نشستی در میان زبان‌شناسان برلین برگزار شد و در این نشست، چهار زبان شامل یونانی، لاتین، سانسکریت و فارسی به عنوان زبان‌های کلاسیک دنیا معرفی شدند که در میان همه آنها فارسی از بقیه زبان‌ها پویاتر و زنده‌تر است.
وی همچنین درباره ویژگی‌های زبان کلاسیک، توضیح داد: این زبان‌ها باید قدمت داشته باشند و باستانی باشند، علاوه بر آن باید دارای بخش‌ها و ژانرهای مختلف ادبی باشد و در این زمینه می‌توان گفت که وجه تمایز زبان فارسی به دیگر زبان‌ها این است که در آخرین هزاره عمر خود تغییرات کمی داشته است.
دهقانکار با بیان اینکه ناشران، مترجمان و ادیبان کشورهای دیگر به کتابهای فارسی علاقه‌مند هستند، گفت: آنها به دنبال این هستند که با فکر و جهان‌بینی مردم و نویسندگان ایرانی آشنا شوند و از دیدگاه‌ها ما باخبر باشند و در این میان مهمترین ابزار برای این کار ترجمه کتاب است که از مصادیق فرهنگی توسعه زبان است.
وی در بخش دیگر صحبت‌های خود به طرح‌های حمایتی کشورهای دیگر برای معرفی آثار کشورشان اشاره کرد و یادآور شد: مساله اینجا است که صادرات زبان از طریق کتاب یکی از راه‌های رونق صنعت نشر هر کشور به شمار می‌آید و کشورهای مختلفی مثل انگلستان، آلمان، اسپانیا و ایتالیا، یارانه‌هایی برای حمایت از این حوزه در نطر گرفتند.
دهقانکار با اشاره به طرح گرنت، توضیح داد: در ایران نیز معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز اقداماتی برای حمایت از ترجمه و انتشار آثار ایرانی برای عرضه در بازار جهانی (گرنت) در نظر گرفته است که نوعی کمک هزینه و سوبسید برای انتشار آثار ایرانی در کشورهای دیگر است.
وی ادامه داد: طرح گرنت سال 1395 در معاونت فرهنگی و دبیرخانه دفتر مجامع و تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی راه‌اندازی شد و در این زمینه تلاش داشتیم که دیپلماسی فرهنگی را از طریق فروش کتابهای ایرانی به ناشران خارجی دنبال کنیم.
دهقانکار با اشاره به تغییرات طرح گرنت در سال 1397 نیز توضیح داد: پس از تغییرات جزئی آیین‌نامه طرح گرنت، تلاش کردیم که این آیین‌نامه به استانداردهای جهانی این نمونه اقدامات نزدیک شود و می‌توانم ادعا کنم که 95درصد این آیین‌نامه به استانداردهای جهانی نزدیک شده است.
به گفته وی، هدف اصلی این طرح در گام نخست منفعت ناشران ایرانی بوده است زیرا قبل از هر اقدامی برای استفاده از طرح گرنت، ناشر خارجی باید رایت کتاب را خریداری کرده و سپس به مراحل دیگر برسیم و به همین دلیل منفعت ناشر ایرانی در اولویت قرار دارد و این موضوع به عنوان پیش‌شرط ما در این طرح به شمار می‌آید.
دهقانکار با بیان اینکه ایران عضو کنوانسیون برن نیستیم، یادآور شد: به دلیل عدم عضویت ناشران ایرانی در این کنوانسیون، هر ناشر خارجی که بخواهد کتاب ناشران ایرانی را منتشر کند، نیازی به اجازه ندارد ولی ناشران زیادی در داخل و خارج کشور هستند که کپی رایت را رعایت می‌کنند و تبادلات فرهنگی و اقتصادی خوبی در این زمینه انجام می‌دهند.
مشاور معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین به یک خبر جدید برای طرح گرنت اشاره کرد و گفت: به دلیل توجه معاون فرهنگی به تقویت نشر ایران در عرصه‌های بین‌المللی، قرار است گرنت‌های دیگری علاوه بر ترجمه و انتشار برای دست‌اندرکاران حوزه‌های مختلف انجام شود و در این زمینه توافق‌هایی با وزارت صنعت، معدن و تجارت خواهیم داشت که در قالب یک پروژه مشترک دنبال خواهد شد.
لزوم توجه ناشران به قواعد بین‌المللی
بخش دیگر این کارگاه به سخنرانی علی عسگری؛ کارشناس نشر بین‌الملل اختصاص داشت، عسگری با اشاره به مباحث بازار جهانی نشر، گفت: ما در این بازار تعریف خاصی نداریم و تنها دو بحث خرید یا فروش راست داریم که هر یک از آنها مزیت‌ها و سودهای مخصوص به خود را برای صنعت نشر دارد.
وی افزود: در بحث اقتصادی با توجه به تیراژ اندک کتابهای ایرانی، حضور ناشران در بازار جهانی نشر اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا این امکان وجود دارد که آثار ما به زبان‌های مختلف ترجمه شود و هر یک رایت مخصوص به خود را داشته باشد.
عسگری با بیان اینکه تیراژ انتشار کتاب به زبان‌های دیگر به ناشران کمک می‌کند، گفت: مساله اصلی اینجا است که انتشار کتابی که رایت آن را به ناشر خارجی فروخته شده است، به مراتب بیشتر از تیراژ فعلی کتابهای ما در ایران است و دورنمای وسوسه‌کننده‌ای برای ناشران دارد تا بحث رایت و فروش آن را جدی بگیرند و روی آن کار کنند.
وی تاکید کرد: به همت دفتر مجامع و تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی طی سال‌های گذشته، طرح گرنت یکی از موفق‌ترین طرح‌های حمایتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده است که جذابیت‌های زیادی برای ناشران خارجی داشته است اما ورود به بازار جهانی نیازمند پیش‌فرض‌هایی است که باید جدی گرفته شود.
عسگری با اشاره به اصول اولیه ورود ناشران به بازارهای جهانی، توضیح داد: در این زمینه دو پایه محکم وجود دارد؛ نخست آژانس‌های ادبی و دوم حضور در نمایشگاههای بین‌المللی کتاب است که در این میان کارکرد آژانس‌های ادبی و استفاده از ظرفیت آنها در بازار نشر جهانی اهمیت ویژه‌ای دارد.
این کارشناس حوزه نشر ادامه داد: البته بسیاری از آژانس‌های ادبی در ایران غیرفعال شده‌اند و اکنون فقط دو آژانس ادبی پل و کیا فعال هستند که با ناشران خارجی در ارتباط هستند و ناشران ایرانی می‌توانند با تکیه بر این تجربه برنامه‌هایی مربوط به رایت کتاب را به آنها واگذار کرد.
وی با بیان اینکه حضور در نمایشگاههای بین‌المللی نیز اهمیت ویژه‌ای برای حضور در عرصه بین‌الملل دارد، عنوان کرد: هر ساله نمایشگاههای مهم کتاب در کشورهای مختلف برگزار می‌شود و باید به یاد داشته باشیم که کار بین‌المللی نیازمند حضور مستمر در این نمایشگاه‌ها و دیدار و گفت‌وگو با ناشران کشورهای مختلف است، زیرا افراد می‌توانند با کتابهای بورس، سلیقه مخاطب و ناشران آشنا شوند.
عسگری تاکید کرد: در این زمینه نکته مهم آشنایی با سبک کاری ناشران مختلف و پیدا کردن ناشرانی است که سبک کاری یکسانی با شمار دارند، به عنوان مثال اگر در حوزه کودک و نوجوان مشغول کار هستید می‌توانید به سراغ این ناشران بروید، همچنین ارتباط با ناشری که پیش از این در زمینه انتشار کتابهای ایرانی کار کرده است نیز کار را راحت‌تر می‌کند.
وی همچنین درباره استراتژی‌های حرکت در این مسیر، توضیح داد: در گام نخست ناشران ما باید موفقیت داخلی کسب کنند و با تکیه بر آن به دنبال بازار نشر در کشورهای دیگر باشند، گام دوم نیز این است که به تولید محصول اختصاصی برای ناشر خارجی اقدام کنیم و بازار هدف ما کشورهای دیگر باشد و به بازار ایران نگاهی نداشته باشیم و تمرکز بر بازارهای جهانی باشد.
وی درباره دیگر استراتژی‌ها در این حوزه، گفت: ارتقای کیفیت فیزیکی کتاب‌ها نیز یکی دیگر از موضوعاتی است که ناشران ایرانی باید به آن دقت کنند، همچنین راه‌اندازی سایت انگلیسی و معرفی کتاب‌ها و ارائه کاتالوگ به دو زبان ایرانی و انگلیسی هنگام حضور در نمایشگاههای خارجی نیز از نکاتی است که ناشران باید به آن دقت کنند.
در بخشی دیگر این کارگاه، علی فریدونی؛ گزارشی از دبیرخانه طرح حمایت از ترجمه و نشر از سال ۱۳۹۵ تاکنون ارایه کرد و گفت: می‌توان گفت که تا پایان سال ۱۳۹۶ حدود ۸۰۰ اثر به دبیرخانه ما وارد شده و از این آثار ۳۰۵ اثر مورد تایید قرار گرفته و وجه مورد نظر یعنی حدود۹۰ هزار دلار تا پایان سال ۹۶ پرداخت داشتیم.
وی افزود: برای سال ۱۳۹۷ نیز مشکل پرداخت ریالی و ارزی نداریم و این از زحمات و تلاش‌های معاونت فرهنگی و دبیرخانه طرح حمایت با توجه به مشکلات دنبال کردند.
فریدونی با اشاره به این حمایت‌ها برای کشورهای مختلف نیز توضیح داد: تاکنون ناشرانی از کشورهای هلند، چین، کره، ایتالیا، ترکیه، انگلیس، الجزایر، قزاقستان، مصر و آلبانی به تناوب و تداوم یعنی با تفاوت عدم و رقم برای برخی کشورها تا ۴۰ اثر در برخی کشورها و کشوری مثل آلبانی یک اثر در این طرح قرار گرفته است.
کارگاه آموزشی حمایت از ترجمه و انتشار کتاب ایران در بازار جهانی صبح امروز دوشنبه 28 آبان در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد.
نظر شما