سیوپنجمین جشنواره فیلم کوتاه تهران؛ بخش کتاب-سینما/10
کارگردان فیلم «بچه»: مطالعه نمیکنیم، تصور اشتباهی هم از اقتباس داریم
مصیب حنایی، کارگردان فیلم «بچه مردم» گفت: به دلیل آنکه مطالعه نمیکنیم؛ تصور اشتباهی هم از اقتباس داریم. البته بخشی از این موضوع هم به نظام آموزشی ما برمیگردد که ضعفهایی دارد. ما به عنوان دانشجویان تخصصی سینما حتی نیاموختهایم که چنین کارهایی هم میشود انجام داد و ادبیات معاصر میتواند یک منبع مناسب برای ساخت فیلمهایمان باشد.
مصیب حنایی در گفتوگو با ایبنا در توضیح این اثر اظهار کرد: چند وقت پیش تصمیم گرفتم تا یک فیلم مستند بسازم؛ حین جمعآوری اطلاعات بودم که با زنی برخورد کردم که شباهت بسیار زیادی به زن داستان «بچه مردم» جلال آلاحمد داشت. زنی افغانستانی که قصد داشت از مرز عبور کند؛ اما هزینه پرداخت برای عبور فرزندش را نداشت به همین دلیل در ابتدا بچه را در ساک گذاشت و وقتی که کارش لو رفت، مجبور شد بچه را رها کند؛ چراکه پول کافی برای عبور فرزندش را نداشت. همین سوژه جرقه بود تا به سراغ اقتباس از داستان «بچه مردم» جلال بروم.
وی ادامه داد: من عاشق ادبیات هستم و از بین نویسندگان معاصر نیز علاقه غیرقابل وصفی به جلال و آثارش دارم؛ بنابراین طبیعی است که فردی مثل من وقتی سر از سینما درمیآورد به سراغ آثار اقتباسی برود. همین الان نیز در حال نگارش فیلمنامهای از عزیز نسین هستم که انشالله به زودی و قبل از سال نو، فیلمبرداری آن شروع خواهد شد.
این فیلمساز جوان با اشاره به تعداد کم آثار اقتباسی در سینمای کشور گفت: متاسفانه میزان مطالعه در همه قشرها کم شده است و همین باعث میشود که در سینمای ما هم اثرات این موضوع نمایان باشد. به اعتقاد من اگر فردی اهل مطالعه و ادبیات باشد، باتوجه به مطالعه آثار برتر ادبی به خودش جرات نمیدهد تا به سراغ نوشتن برود و به نوعی سخت دست به قلم میبرد؛ چراکه سعی میکند تا از این گنجینه ارزشمند (ادبیات) استفاده کند.
حنایی با گلایه از نبود حامی برای ساخت فیلمهای اقتباسی اظهار کرد: شما به فیلم «مهمان مامان» که یک اثر اقتباسی است، دقت کنید. خیلی ساده متوجه میشوید که شاید در ظاهر فیلم چیز خاصی نباشد؛ اما این اثر در محتوا حرفهای زیادی برای گفتن دارد. دلیل دیگری که شاید فیلمسازها به سراغ اقتباس نمیروند، شرایط تولید است؛ چراکه تولید اینگونه آثار کار سختی است و متاسفانه حمایت خاصی هم از این آثار نمیشود.
وی افزود: برای مثال فیلمنامه همین اثر در دو جشنواره کشوری جایزه گرفته است؛ اما متاسفانه حمایت لازم صورت نگرفت و من برای ساخت آن با مشکلات زیادی روبهرو شدم. امروز نیز تصورم این است که مصیب حنایی این توانایی را داشته تا از این فیلمنامه، اثر بهتری بسازد. ما در ساخت فیلم کوتاه با مشکلات مالی روبهرو هستیم و همین موضوع باعث میشود تا بخش قابل توجهی از کارها را کارگردان به تنهایی انجام دهد و همین موضوع بهانهای است تا کارهای اقتباسی که نسبت به آثار داستانی پروژه سنگینتری است، آن طور که باید و شاید نشود و وقتی دست به مقایسه با آثار خارجی بزنیم در کیفیت پایینتری قرار گیرند.
این فیلمساز جوان با اشاره به نقش زن در آثار جلال آلاحمد و این فیلم اظهار کرد: زن مقولهای اجتماعی در داستانهای جلال است؛ زنی که حقی ندارد و برای سادهترین حقوقاش تلاش میکند. من در این اثر مشکلات جامعه زنان را به جنگ ربط دادهام. البته در این اثر یک دیدگاه کلی از نگاه جلال را آوردهام؛ برای مثال قسمتی از داستان «لاک صورتی» را نیز میبینیم که مظلومیت زن را نشان میدهد. در واقع من نگاه جلال به زن را در یک زن افغانستانی نشان دادهام که در حال فرار از مشکلات است.
وی ادامه داد: ادبیات فارسی سرشار از داستانهای تصویری است و این بستگی به دید ما دارد که به سراغ کدام داستان برویم. به اعتقاد من داستانهای جلال آلاحمد و هوشنگ گلشیری پر از تصویرهای ناب و بکر است. در چنین شرایطی تنها کافی است، فیلمساز با این داستانها آشنایی داشته باشد تا بتواند به بهترین شکل از این منابع استفاده کند. برای مثال مگر میشود فیلمسازی داستان «بادباکباز» خالد حسینی را بخواند و تاثیر نگیرد؛ داستانی که وقتی آن را میخوانیم، احساس میکنیم که در حال تماشای یک فیلم هستیم.
کارگردان فیلم کوتاه «بچه» با گلایه به نظام آموزش آکادمیک گفت: به دلیل آنکه مطالعه نمیکنیم؛ از این رو تصور اشتباهی هم از اقتباس داریم. البته بخشی از این موضوع هم به نظام آموزشی ما برمیگردد که ضعفهایی دارد. برای مثال خوب بهخاطر دارم که در زمان دانشجویی یکی از دوستان من به نام «رضا فهیمی» قصد داشت تا یک فیلم اقتباسی به نام «کودکان ابری» بسازد و ما به او میگفتیم که مگر میشود در فیلم کوتاه هم اقتباس کرد؟
وی افزود: فهیمی فیلمش را ساخت و استقبال بسیار خوبی هم از اثرش شد و توانست چند جایزه معتبر بگیرد؛ متاسفانه این موضوع نشان میدهد که ما به عنوان دانشجویان تخصصی سینما حتی نیاموختهایم که چنین کارهایی هم میشود انجام داد و ادبیات معاصر میتواند یک منبع مناسب برای ساخت فیلمهایمان باشد.
حنایی در پایان با اشاره به ساخت اثر جدیدش گفت: همانطور که توضیح دادم، این روزها در حال آمادهسازی و پیشتولید فیلمی از عزیز نسین هستم؛ بسیاری از دوستان به این تصمیم من واکنش نشان دادند و میگویند که پیش از تو رخشان بنیاعتماد از این اثر اقتباس کرده است و چرا تو به سراغ آن میروی؟ و این در حالی است که من معتقدم که این نگاه اشتباهی است و کتاب به قدری پتانسیل دارد که میتوان از یک اثر دهها فیلم اقتباس کرد. به هر حال و با همه تفاسیر من به حوزه اقتباس گام گذاشتهام و این مردم هستند که باید کارم را قضاوت کنند و بگویند که موفق یا ضعیف عمل کردهام.
نظر شما