به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «زبان ابزار تعامل بین‌المللی» چهارشنبه 18 مهرماه با سخنرانی علی افخمی، استاد برجسته زبان‌شناسی در موسسه فرهنگی اکو برگزار شد.

افخمی در ابتدای این نشست با بیان اینکه زبان نقش مهمی در تعاملات بین‌المللی دارد، گفت: هر کدام از ما صاحب زبانی هستیم و البته تعاریف مختلفی از زبان وجود دارد. در تعریف زبان و کارکردهای آن دو رویکرد غالب فرمالیستی و نقش‌گرایی وجود دارد که هر یک از نگاه خود به آن نگریسته‌اند. به طور مثال نوام چامسکی نماینده رویکرد فرمالیستی به زبان است و از آنجا که ذات‌گراست نگاهش در فلسفه دکارتی ریشه دارد.
 
وی ادامه داد: این در حالی است که نقش گراهایی مانند من عینک دیگری به زبان دارند و آن را مانند فرمالیست‌ها از جامعه و کاربرانش جدا نمی‌دانند. چامسکی زبان را بافت زدوده می‌بیند در حالی که نقش‌گراها معتقدند نمی‌شود زبان را از بافتش جدا کرد چون می‌تواند موجب فهم و تعامل شود و حتی جدایی شود.
 
وی با اشاره به نقل قول‌هایی از کتاب «فرانظریه زبان‌شناسی اجتماعی» ادامه داد: وقتی از چامسکی تعریف زبان را می‌پرسند او آن را مجموعه‌ای از جملات می‌داند حال آنکه این جملات از کجا می‌آیند به آن برمی‌گردد که یک گوینده و شنونده ایده‌آل پیدا کنیم و بعد فرمول‌ها را استخراج کنیم. بنابراین این نگاه کار زبان‌شناسی را از بافت جدا می‌داند اما نقش گراهایی مانند ما می‌گویند که زبان به ساحت و فرهنگ بر می‌گردد. ما بدان جهت از زبان به عنوان ابزار تعامل اجتماعی استفاده می‌کنیم چون زبان با فرهنگ عجین شده است.
 
به گفته این زبانشناس، جنگ‌ها از اذهان شروع می‌شوند و ما باید موفق شویم که در ذهن‌ها صلح بیافرینیم چون بسیاری از سو تفاهم‌ها میان بشریت از کانال زبان صورت گرفته است بنابراین باید زبان را به گونه‌ای دستکاری کرد که سوءتفاهمات در آن از بین برود.
 
افخمی با اشاره به اینکه نقش‌گراها زبان را ابزار تعامل اجتماعی می‌دانند و معتقدند زبان با ما متولد نمی‌شود، افزود: درباره رابطه فرهنگ و زبان با یکدیگر دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. برخی می‌گویند که ساختار اجتماعی می‌تواند روی ساختار زبان تاثیر بگذارد. از سوی دیگر بیان می‌شود که ساختار زبانی است که ساختار اجتماعی و فرهنگی را مشخص می‌کند. نظریه دیگر در این باره دیالکتیکی ـ مارکسیستی است و می‌گوید زبان و فرهنگ با یکدیگر رابطه دیالکتیکی دارند.
 
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به مباحث کتاب «زبان و فرهنگ» عنوان کرد: در این کتاب بیان می‌شود که زبان صرف نظر از دعوای بین صورت‌گراها و نقشگراها ابزار مهمی در زندگی اجتماعی است. واژگان در زبان برای ارجاع به تجارب مشترک در دنیای خارج از ذهن ما تولید می‌شوند. به عبارت دیگر زبان می‌تواند ما را به مجموعه‌ای از دانش و آگاهی به اشتراک گذاشته شده ارجاع دهد.
 
به گفته وی، مولف کتاب «زبان و فرهنگ» معتقد است که زبان بیان کننده واقعیات فرهنگی است و نه تنها می‌تواند موجب معرفی واقعیات فرهنگی شود بلکه می‌تواند برخی از واقعیات اجتماعی را خلق کند. از این نگاه باید بگوییم زبان به‌ویژه زبان گفتاری می‌تواند تجسم بخش واقعیات اجتماعی باشد.
 
وی در ادامه سخنانش به نقش هویت بخشی زبان نیز اشاره کرد و گفت: اگر زبان را از فردی بگیرند گویی هویتش را از او گرفته‌اند. زبان نقش هویتی ما را نشان می‌دهد و می‌تواند نماد واقعیت فرهنگی باشد و این نشان دهنده رابطه بین زبان و فرهنگ است.
 
به گفته این زبانشناس، ورف که از شاگردان ساپیر است معتقد است زبان جهان بینی ما را نیز تعیین می‌کند. او برای تببین این موضوع بین ساختارهای زبان هوپی و انگلیسی تفاوت ماهوی و بینشی قائل می‌شود. به اعتقاد او ما از دریچه زبان به جهان نگاه می‌کنیم و زبان در عین اینکه جهان بینی ما را تعیین می‌کند به ما آزادی عمل هم می‌دهد که چگونه فکر کنیم.
 
افخمی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به گفته‌های برن اشتاین درباره زبان و ویژگی‌های آن عنوان کرد: او در این باره معتقد است که به طور مثال فرزندان کارگران انگلیسی ویژگی‌های زبان طبقه خود را می‌آموزند و زبانشان عینی است در حالی که زبان افراد نخبه و فریخته انگلیسی زبان به زبان معیار نزدیک است.
 
وی در ادامه با تاکید دوباره بر اینکه زبان با فرهنگ ما عجین شده بیان کرد: البته این به معنای ایجاد سوء تفاهم نیست بلکه ما می‌توانیم به گونه‌ای عمل کنیم که زبان‌های مختلفی داشته و به آنها نزدیک شویم. در همین راستا قوم‌نگاران زبان برای نزدیکی زبان‌ها به یکدیگر راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنند.
 
وی ادامه داد: دیپلمات‌ها اگر بخواهند عملکرد خوبی داشته باشند باید علاوه بر شناخت زبان به فرهنگ هم نزدیک باشند تا دچار مشکل نشوند چون در زبان‌های مختلف معانی متفاوت است.
 
افخمی در پایان یادآور شد: با توجه به ارتباط نزدیک زبان و فرهنگ باید در نظر گرفت که زبان در عین تعامل اجتماعی می‌تواند موجب سوء تعبیر شود و باید در این زمینه راهکارهای مناسب را به کار گرفت.
 
در پایان این مراسم نیز، از نیکنام حسینی‌پور مدیر عامل موسسه خانه کتاب و سیامک باقریان به دلیل اهدای کتاب به کتابخانه دیپلماتیک موسسه فرهنگی اکو تقدیر به عمل آمد.