به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- بر مبنای آمارهای کتابخانه ملی می‌توان گفت سال 96 نقطه‌ اوج انتشار کتاب در موضوع علوم سیاسی، از منظر کمیت است. در حالی که در سال 1386، تعداد کتاب‌های حوزه علوم سیاسی ثبت شده در کتابخانه ملی تنها 46 عنوان کتاب را شامل می‌شود، این تعداد در سال 1396 به 131 عنوان رسیده است. در سال 1397 نیز تا کنون (شهریورماه) مشخصات 55 عنوان کتاب با موضوع علوم سیاسی در سایت کتابخانه ملی ثبت شده است.

اگر آمار تعداد کتاب‌های منتشر شده در حوزه علوم سیاسی، در سال‌های دهه‌ نود را در یک ارزیابی مقایسه‌ای مدنظر قرار دهیم، خواهیم دید که میانگین تعداد آثار منتشر شده در حوزه علوم سیاسی در دهه‌ نود بر مبنای آمارهای کتابخانه ملی، 111 عنوان است. آمار تفکیکی تعداد کتاب‌های منتشر شده در حوزه علوم سیاسی در دهه‌ نود را می‌توانید در جدول و نمودار اول مشاهده کنید:




اما آیا این افزایش کمّی به تغییری کیفی در زمینه‌ تولید کتاب در حوزه علوم سیاسی هم منجر شده است؟ در سال‌های دهه‌ هشتاد، یکی از معماهای حوزه روابط بین‌الملل این بود که چرا کتاب «نظریه سیاست بین‌الملل» نوشته‌ کنت والتز، که متن اصلی در مکتب ساختارگرایی در روابط بین‌الملل است، هنوز به فارسی منتشر نشده است.

پیش از آن، در میانه‌های دهه‌ هفتاد ترجمه‌ متن اصلی مکتب واقع‌گرایی در روابط بین‌الملل، یعنی سیاست میان ملت‌ها نوشته‌ هانس مورگنتا با بیش از پنجاه سال تاخیر به فارسی برگردانده شده و منتشر شده بود و گویا محققان و مترجمان حوزه روابط بین‌الملل منتظر بودند تاخیر در انتشار نظریه سیاست بین‌الملل هم از پنجاه سال بگذرد! در نهایت، در سال‌های 93 و 94 دو ترجمه از این کتاب به فارسی منتشر شد.

در سال 93 با ترجمه‌ غلامعلی چگنی‌زاده و داریوش یوسفی در انتشارات دولتی مرکز آموزش‌ها و پژوهش‌های بین‌المللی وزارت امور خارجه و در سال 94 با ترجمه‌ روح‌الله طالبی آرانی در نشر خصوصی مخاطب. توجه به ترجمه‌ متون اصلی و بنیادین روابط بین‌الملل و علوم‌سیاسی، فارغ از کیفیت ترجمه، در دهه‌ 90 از دهه‌های پیشین بیشتر بوده است، اما از سوی دیگر، تالیف و انتشار آثار کمک آموزشی برای داوطلبان آزمون‌های کارشناسی ارشد و دکترا نیز در این سال‌ها به نقطه‌ی اوج رسیده است.

پس اینکه انتظار داشته باشیم از گسترش کمّی آثار در حوزه علوم سیاسی، الزاماً کیفیتی قابل توجه به بار آمده باشد چندان هم واقع‌گرایانه نیست. به عنوان نمونه در سال 1390 از 119 عنوان کتاب منتشر شده، 53 عنوان، کتاب‌های کمک‌آموزشی هستند. در عین حال، در سال 1396 از تعداد کتاب‌های کمک‌آموزشی کاسته شده است و کتاب‌های منتشر شده در این سال از منظرِ کیفی، قابل توجه‌تر هستند. تعداد کتاب‌های کمک‌آموزشی حوزه علوم سیاسی ثبت شده در آمارهای کتابخانه ملی، در سال 1396 کمتر از 10 عنوان است.



بر این مبنا می‌توان گفت که سال 1396 نه تنها از منظرِ کمّی، که از منظر کیفی نیز نقطه اوج انتشار آثار در حوزه علوم سیاسی بوده است. اما آیا در سال 97 چشم‌اندازی برای شکستن این رکورد مشاهده می‌شود؟

در حدود شش ماهی که از سال 97 گذشته است پنجاه و پنج عنوان کتاب در حوزه علوم سیاسی در نوبت انتشار قرار گرفته‌اند، با توجه به اینکه شش ماه اول سال، در بازار نشر، پرتکاپوتر از شش ماه دوم محسوب می‌شود می‌توان این برآورد را داشت که تعداد عناوین کتاب‌های علوم سیاسی در انتهای سال 1397 اندکی کمتر از میانگین تعداد کتاب‌های منتشر شده در دهه‌ 90 خواهد بود و به هیچ عنوان این تعداد کتاب، به 131 عنوان سال 96 نزدیک نخواهد شد.

سوال دیگری که می‌توانیم در پی پاسخ آن باشیم این است: از پنجاه و پنج عنوان کتاب حوزه علوم سیاسی که در سال 97 در کتابخانه ملی ثبت شده‌اند چند عنوان منتشر شده است؟ اگر به سایت ناشران سر بزنیم به‌طور نسبی می‌توانیم از تعداد کتاب‌های منتشر شده مطلع شویم.

آن‌چنان که از وبسایت ناشر مشخص است، نشر مخاطب که خود را ناشر تخصصی حقوق و علوم سیاسی معرفی کرده است در سال 1397، تنها سه کتاب منتشر کرده است. کتاب‌هایی که از نظر موضوعی در حوزه‌های روابط بین‌الملل و اندیشه‌ی سیاسی می‌گنجند. بر مبنای اطلاعات سایت کتابخانه ملی، این انتشارات در سال 1397، تاکنون برای پانزده کتاب فیپا و شابک گرفته است.

انتشارات قومس نیز که ناشران قدیمی در حوزه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل محسوب می‌شود بنا به آمار کتابخانه‌ ملی در سال 1397 تنها برای یک کتاب تقاضای فیپا و شابک کرده است. در سایت ناشر نیز تنها از یک کتاب نامبرده شده که چاپ اول آن مربوط به امسال است.

نشر نی که از ناشران عمومی‌ای است که به حوزه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل هم نظر دارد، در سال 97 کتابی در این حوزه منتشر نکرده است. بر مبنای اطلاعات کتابخانه ملی، در انتشارات آگاه و نشرهای اقماری آن نیز تنها سه کتاب با محوریت موضوعی علوم سیاسی در دست انتشار است که هیچ کدام از آنها مرتبط با روابط بین‌الملل نیست.

انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران مطابق آمار کتابخانه ملی در سال 1397 هشت کتاب منتشر کرده است یا در دستور کارِ انتشار دارد. تعداد کتاب‌های این موسسه که در سال 1396 تقاضای ثبت در کتابخانه ملی داشته‌اند 11 جلد است.

تعداد کتاب‌های منتشر شده یا در دست انتشار مرکز نشر وزارت امور خارجه بر مبنای آمار کتابخانه ملی در سال 1397 تا کنون 7 جلد بوده است. بنا بر این آمارها می‌توان گفت، سال 97، برای حوزه علوم سیاسی در زمینه انتشار کتاب، سال چندان پر کاری نبوده است و رکود اقتصادی و نیز بحران‌های حوزه نشر، این بخش را نیز متاثر کرده است.