اصطلاح بیت‌المال در مکتب تشیع با نام امیرالمومنین پیوند خورده است از این‌رو به مناسبت بزرگداشت جشن‌های عید غدیرخم یعنی انتصاب امیرالمومنین به ولایت و وصایت پیامبر نشست علمی معرفی، نقد و بررسی کتاب بیت‌المال آخرین اثر منتشر شده از آیت‌الله ناظم زاده قمی با حضور جمعی از محققان حوزه و دانشگاه در سازمان اسناد و کتابخانه ملی برگزار شد. در این نشست آیت‌الله سیداصغر ناظم‌زاده قمی، مولف کتاب به همراه حجت‌الاسلام بهرام شجاعی، حجت‌الاسلام سیدرضا حسینی امین، حجت‌الاسلام محمدعلی رحمانی و دکتر حمید قلندری و جمعی از علاقه‌مندان حضور داشتند.
در ابتدا آیت‌الله سیداصغر ناظم‌زاده قمی، مولف کتاب مباحثی را درباره اهمیت بیت‌المال مطرح کرده و به استناد آیات و روایات جدیت رسول خدا در حفظ و صیانت از بیت‌المال و احیای آن پس از بیست و پنج سال از سوی امیرالمومنین را مورد بررسی قرار داد. وی اشاره کرد که چگونه در این کتاب به سوالاتی همچون آیا چگونگی جمع آوری و مصرف بیت المال در منابع قابل اهمیت و تشخیص است؟ آیا سلیقه دست اندرکاران عموم بیت‌المال در مصرف آن تاثیری دارد؟ آیا تفاوتی میان دریافت و پرداخت بیت‌المال با گذشته و حال وجود دارد؟ آیا نیروی انسانی نخبه و کارآمد جزئی از بیت‌المال است؟ پاسخ داده است. آیت‌الله ناظم‌زاده قمی بیت‌المال را منبع مالی و اقتصادی نظام اسلامی دانسته که باید هزینه‌های مردم و کشور از طریق آن تامین شود.
وی افزود: این نهاد اقتصادی از روزگاران گذشته تا به امروز تاثیرگذار بوده است به ویژه در صدر اسلام اهمیت ویژه‌ای یافت و با گسترش دامنه قلمرو اسلامی و ازدیاد منابع مالی، بر اهمیت آن افزوده شد. سیره منحصر به فرد امیرمومنان علی (ع) و نظارت‌های دقیق ایشان، حساسیت بیت‌المال را دو چندان کرد.
وی در ادامه به توضیح فصل‌های پنجگانه کتاب خود پرداخته و افزود: این کتاب در پنج فصل نوشته شده است. فصل اول درباره اهمیت بیت‌المال بوده و فصل دوم که مهمترین فصل کتاب است به منابع مالی بیت‌المال اختصاص دارد که انفال، عنائم جنگی، خمس، زکات، مالیات‌های دولتی و ... از آن جمله‌اند. فصل سوم کتاب درباره شرایط ناظران بر بیت‌المال و این که چه شرایطی داشته باشند بحث شده است. از نظر من آن جوان نخبه‌ای که از کشور می‌رود هم جزو بیت‌المال است چون میلیاردها تومان خرجش شده تا به اینجا برسد. فصل بعدی درباره عوامل بازدارنده از هدر رفتن بیت‌المال و فصل آخر نیز به بررسی کیفر خائنین به بیت‌المال می‌پردازد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سید رضا حسینی امین مشاور عالی دائره‌المعارف اسلامی پس از برشمردن محاسن کتاب انتقاداتی نسبت به فصل سوم کتاب یعنی مباحث مربوط به نظارت بر بیت‌المال و شرایط ناظران را بیان کرد. به اعتقاد وی باید مکانیزم‌های اجرایی این مطالب نیز ارائه می‌شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین بهرام شجاعی از پژوهشگران مرکز مطالعات و پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی از دیگر منتقدین نشست بود که انتقاداتی از محتوای عوامل بازدارنده و از هدر رفتن بیت‌المال و بحث‌های مربوط به خمس و زکات و نقش آن در بیت‌المال مطرح کرد.
آیت‌الله ناظم‌زاده، مولف کتاب در توجیه طرح مباحث فصل پنجم کتاب خود در خصوص کیفرخائنان به بیت‌المال، تنظیم آن را بر اساس تجربیات و سوابق خود در دستگاه قضا دانسته و طرح این مباحث را به دلیل دلواپسی نسبت به آسیب‌ها و خطرات در مسیر حفظ و نگهداری و مصرف بجای بیت‌المال معرفی کرد.
حمید قلندری، مسئول دانشگاه پیام نور دهلی نیز در نقد خود ابتدا به ضرورت تعریف و تفکیک موارد مبتلا به بیت المال و ضرورت حذف موارد غیر کاربردی در کتاب پرداخت.
حجت‌الاسلام والمسلمین شیخ محمد علی رحمانی نیز ضمن گزارشی از سوابق مباحث مالیه در منابع فقهی این اثر را گامی جدید برای مطالعات حوزه مالی اسلامی دانست و در نهایت اکبر فرازی از سفرای سابق جمهوری اسلامی در کشورهای اروپایی نیز پس از شرح دغدغه‌ها و دلواپسی‌های اقتصادی کشور از شهامت نگارنده در طرح مباحث بیت‌المال استقبال کرده و به روز رسانی و توسعه این موضوع را از ضرورت‌های امروز و خسارت‌های دیروز معرفی کرد. در خاتمه مولف کتاب از تمامی انتقادات مطرح شده در جلسه استقبال کرده و آن را زمینه‌ای برای اصلاح مباحث کتاب در چاپ‌های بعدی برشمرد.
در مجموع محققان حاضر در نشست نسبت به موارد طرح شده در این کتاب منطبق با شرایط و دغدغه‌ها و خطرات امروزی حوزه بیت‌المال به اظهار نظر و بحث پرداختند.
کتاب بیت‌المال دوازدهمین اثر از آیت الله سید اصغر ناظم زاده قمی را بوستان کتاب وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در اواخر سال 1396 منتشر و در اختیار محققان قرار داده است.
نظر شما