بهرام عفراوی؛ مدرس و فعال حوزه چاپ در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با اشاره به جایگاه آموزش در بهبود وضعیت صنعت چاپ کشور گفت: ما نمی‌توانیم به اجبار و زور بگوییم که آموزش فرایند مهمی است و همه دست‌اندرکاران چاپ، چاپخانه‌ها و لیتوگرافی‌ها و طراحان گرافیک باید تحت آموزش قرار گیرند.
 
وی افزود: سال‌های زیادی است که درباره بحث آموزش برای ایجاد پرستیژ در یک مجموعه صحبت می‌شود و افراد مختلفی بحث آموزش در این حوزه را مطرح و دیدگاه‌‌ها و نقطه‌نظرات خود را در این زمینه بیان می‌کنند؛ بدون اینکه عملا کاری در این زمینه انجام شود.
 
عفراوی با بیان اینکه اصولا برنامه‌ریزی منسجمی در این زمینه وجود ندارد، توضیح داد: یکی از مشکلات اساسی این است که هر مجموعه‌ای یکسری آموزش برای کارکنان خود انتخاب و به صورت پراکنده آن را به صورت گروهی، سمینار، کارگاه و .. اجرایی مي‌کنند.
 
این مدرس صنعت چاپ یادآور شد: صرف اینکه مطرح کنیم که آموزش در صنعت چاپ خوب است و باید در این زمینه اقدام شود به تنهایی مساله‌ای را حل نمی‌کند بلکه باید در این زمینه راهکار ارائه شود و فواید و مزایای آموزش به صنعت چاپ و فعالان این حوزه شناسانده شود تا آن‌ها با روی باز در دوره‌های آموزشی شرکت کنند.
 
به گفته وی، باید به چاپخانه‌داران ثابت کنیم که آموزش در حوزه‌های مختلف برای یک چاپخانه می‌تواند مثمرثمر باشد، یکی از مشکلات چاپخانه‌ها در دوره کنونی این است که جذب سفارش ندارند و نمی‌توانند از تمام ظرفیت‌ها و پتانسیل خود برای جذب سفارش و کار استفاده کنند که در این میان آموزش نقش مهمی در رفع این مشکل دارد.
 
عفراوی با ارائه توضیحاتی در این زمینه گفت: باید به چاپخانه‌داران ثابت شود که به آموزش می‌توان به عنوان ریشه و بنیاد فرایندی که منجر به جذب سفارش‌های بیشتر می‌شود و می‌تواند حال صنعت چاپ را خوب کند نگاه کنیم و در واقع یک سند و حکمی به دست‌اندرکاران چاپ بدهیم که با ورود به این حوزه وضعیت کاری بهتری را تجربه خواهند کرد.
 
آموزش عنصر تجملاتی نیست
مدیر گروه پژوهشی عفراوی با بیان اینکه آموزش به عنوان یک فرایند اصلی می‌تواند در بهبود وضعیت صنعت چاپ موثر باشد، یادآور شد: برخی از افراد آموزش را یک عنصر تجملاتی می‌دانند و اعتقادی ندارند که آموزش می‌تواند در حوزه‌های کاری آن‌ها نقش به‌سزایی داشته باشد. البته شاید برخی بگویند حق با این گروه است اما تجربه‌های عملی نشان می‌دهد که چنین موضوعی صحت ندارد.
 
وی ادامه داد:‌ اگر بخواهیم به قضیه منطقی نگاه کنیم این است که اگر از دست‌اندرکاران صنعت چاپ مشکل کنونی صنعت چاپ سوال کنیم اغلب آن‌ها مشکل اصلی را در عدم توانایی در جذب سفارش و اینکه نمی‌شود توانی را که چاپخانه‌ دارد استخراج کرد و بنابراین هر کاری که انجام می‌شود باید در مسیر درست قرار گیرد.
 
عفراوی با مروری بر چگونگی این روند گفت: در این زمینه ابتدا باید عارضه‌ اصلی را شناسایی کنیم و در این بررسی می‌بینیم که جذب سفارش یک مشکل بزرگ است و اگر فعالان این حوزه سفارش داشته باشند به بهبود کسب و کار معتقد هستند. اما در مرحله دوم زمانی که مشکلات این صنعت را بررسی می‌کنیم و به دغدغه اصلی می‌رسیم باید سازماندهی و یکپارچه‌سازی فرایند چاپ را در نظر داشته باشیم.
 
وی با بیان اینکه بحث آموزش عموما در این بخش مورد توجه قرار می‌گیرد، تاکید کرد: یکی از مشکلاتی که در بحث آموزش وجود دارد این است که آموزش‌هایی که تاکنون در صنعت چاپ ارائه شده است همگی به شکل پراکنده و خیلی گسسته اتفاق افتاده است. به عنوان مثال دفتر امور چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سمینارهایی در شهرها و استان‌های مختلف یک بحث آموزشی را به عده‌ای آموزش می‌دهند.
 
آموزش جزیره‌ای جواب نمی‌دهد
عفراوی در بخش دیگر صحبت‌های خود درباره چگونگی اثرگذاری فرایند آموزش، گفت: همچنین در شهرها و استان‌های دیگر کلاس‌ها و سمینارهای مختلفی از سوی تشکل‌ها یا افراد مختلف برگزار می‌شود که اگرچه به خودی خود به نوعی در افزایش سطح علم و دانش دست‌اندرکاران این حوزه موثر است اما اگر انتظار داریم که اتفاقی بیفتد نباید به شکل جزیره‌ای عمل کنیم بلکه صنعت چاپ و فرایند چاپ را باید به شکل متمرکز عمل کنیم.
 
وی افزود: بر این باور هستم که آموزش‌‌ها باید محور راهکار ارتقای صنعت چاپ قرار دهیم و به جای آموزش‌های جزیره‌ای، باید یک برنامه‌ریزی منسجم و یکپارچه‌ای در نظر بگیریم تا این آموزش را به اتفاق‌های پراکنده، هزینه‌بر و آشفته‌ای که در صنعت چاپ رخ می‌دهد متصل کنیم.
 
عفراوی با تشریح این حرکت در مسیر آموزش صنعت چاپ توضیح داد: در این زمینه باید یک مجموعه و ساختار یکپارچه‌ای را پیش روی خود داشته باشیم زیرا معتقدیم که آموزش حرف اول را می‌زند اما در صورتی که منسجم باشد و نه به‌گونه‌ای که دسترسی افراد به آموزش صحافی یا لیتوگرافی یا ترام‌شناسی به صورت پراکنده باشد، زیرا صنعت چاپ ما نیاز به یک آموزش همه‌جانبه و یکپارچه دارد.
 
به گفته وی، زمانی که آموزش در این صنعت به شکل منسجم و یکپارچه انجام بدهد دست‌اندرکاران صنعت چاپ در گام نخست می‌توانند در اولین مرحله به یک زبان مشترک برسند و زمانی که این زبان مشترک را پیدا کردند باید با گزارش‌ها و خروجی‌های مختلف همراه باشد و این کار بسیار پرحجم و سنگین خواهد بود.
 
عفراوی با بیان اینکه آموزش باید به صورت سیستماتیک و شامل همه موضوعات چاپ باشد، گفت: موضوعات این آموزش‌ها باید اولویت‌بندی شود و نباید در ابتدا وارد یک بخش تخصصی شویم بدون اینکه زمینه‌چینی و مقدمه‌ای در این زمینه داشته باشیم و سپس به شاخه‌های تخصصی در این زمینه وارد شویم . راهکار این است که از ابتدا مسایل مختلف ومقدمات این حوزه را دنبال کرد و به مرور به بطن و ساختار اصلی موضوع برسیم.
 
وی تاکید کرد: به نظرم این اتفاق باید در صنعت چاپ رخ بدهد چون تا پیش از این آموزش‌ها در این حوزه به صورت استاد ـ شاگردی بوده است و ما ناخواسته در این سیستم به همین شکل آموزش‌ها را ادامه داده‌ایم اما معتقدم که باید این شیوه و روش بهبود داده شود و سازماندهی شود و به همین دلیل آموزش را از کل شروع می‌کنیم و به مرور به ساختارهای جزیی می‌رسیم.
 
عفراوی درباره علت حرکت از کل به جزء در آموزش گفت: اگر این آموزش سازماندهی و برنامه‌ریزی شود و از کل به جز برسیم و بعد به تخصص‌ها برسیم به تنهایی فایده ندارد بلکه باید زمینه‌ای فراهم کرد که آموزش به اتفاق‌های دیگری که در صنعت چاپ رخ می‌دهد وصل شود زیرا در غیر این صورت فایده‌ای نخواهد داشت.
 
اهمیت آموزش در جشنواره چاپ
عفراوی در بخش دیگر صحبت‌های خود با اشاره به چگونگی برقراری این اتصال‌ها در صنعت چاپ گفت: ما در صنعت چاپ اتفاقی به نام جشنواره صنعت چاپ داریم که این رخداد به شکل سنتی سالانه برگزار می‌شود و بودجه‌ای برای آن در نظر گرفته شده است و با آن در یک بازه زمانی مجموعه‌ای از اقدامات را دنبال می‌کنیم و در کنار آن مسابقات صنعت چاپ را داریم که اتفاق خوبی است اما باید ساز و کار مشخصی داشته باشد.
 
وی افزود: تقدیر و تجلیل از برگزیدگان مسابقات چاپی در این حوزه به تنهایی فایده ندارد زیرا هدف اصلی این جشنواره این است که کیفیت آثار چاپی را ارتقا دهد اما زمانی که دست چاپخانه‌های سطح پایین را نمی‌گیریم و کمکی به آن‌ها نمی‌کنیم که بالا بیایند، عملا گاهی حس می‌شود که این مسابقه به هدف اصلی خود نرسیده است.
 
عفراوی با بیان اینکه باید کمک کنیم تا چاپخانه‌های رده پایین که بودجه و هزینه تامین تجهیزات را ندارند هم به نوعی به مسابقات وارد شوند، گفت: این چاپخانه‌ها می‌توانند با حضور در مسابقات کیفیت خود را ارتقا دهند اما عملا چنین موضوعی رخ نمی‌دهد. من طی دو سالی که دبیر و داور جشنواره بودم برای نخستین بار ملاک‌های داوری و مستندات جشنواره را به کمک همکاران تعیین کردیم و قرار بود این موضوع به بخش‌های دیگر وصل شود ولی متاسفانه در سیستم‌های دولتی با تغییر مدیران بسیاری از کارها نیمه‌تمام باقی می‌ماند و  کار ما نیز نیمه‌تمام باقی ماند.
 
وی یادآور شد: معتقدم این سیستم باید به بخش خصوصی که در این زمینه تخصص دارد سپرده شود تا در مسیر روند تغییرات مدیران و کارکنان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چنین برنامه‌ریزی‌هایی با کمترین آسیب روبه‌رو شوند.
 
این مدرس چاپ با اشاره به لزوم پیوند آموزش و جشنواره چاپ نیز توضیح داد: آموزش و جشنواره چاپ دو رکن یک ساختار اصلی در صنعت چاپ هستند به گونه‌ای که جشنواره چاپ باید به رتبه‌بندی دست‌اندرکاران چاپ و نظام مهندسی فرایند چاپ متصل شود و همه این‌ها با انتشار خروجی‌ها و جزییات اطلاع‌رسانی شود.
 
عفراوی با بیان اینکه آموزش با هدف کمک به دست‌اندرکاران این حوزه از دیگر اقداماتی که در حاشیه جشنواره چاپ می‌توان دنبال کرد، گفت: زمانی که آموزش به رتبه‌بندی، جشنواره چاپ و نظام مهندسی این صنعت متصل می‌شود به مرور باعث رشد کیفیت می‌شود و این رتبه‌بندی موجب می‌شود کسانی که در رتبه‌های بالاتر قرار دارند فقط مربوط به تجهیزات و ماشین‌آلات مدرن نیست بلکه گاهی یک مجموعه کوچک که کار با کیفیت ارائه می‌دهد می‌تواند در رتبه بالاتر قرار گیرد.
 
به گفته وی، زمانی که به عوامل مختلفی در رتبه‌بندی مسابقات جشنواره چاپ توجه شود به مرور در جذب سفارش یک چاپخانه موثر خواهد بود و اگر مرجعی وجود داشته باشد که من به عنوان سفارش‌دهنده کار را به جایی بدهم که می‌دانم رتبه بالایی دارد و از یکسری امتیاز برخوردار است حتی اگر هزینه مجموعه بالاتر باشد راضی هستم که کار را به آن مجموعه بسپارم.
 
عفراوی همچنین با بیان اینکه آموزش‌ها باید برای کارفرمایان نیز در نظر گرفته شود، یادآور شد: یکی از مشکلات عمده ما در صنعت چاپ این است که برخی از کارفرماهای ما دید بصری خوبی ندارد و فنی نیست و کار خوب از بد را تشخیص نمی‌دهد و گاهی کاری ضایعات دارد و در نگاه اول قابل تشخیص نیست و اغلب از دید کارفرمایان ما پنهان باقی می‌ماند و متوجه مشکل نمی‌شود غافل از اینکه چنین کاری در فروش محصولش تاثیر دارد.
 
وی یادآور شد:‌ زمانی که در یک چرخه درست جذب چاپخانه‌ها بیشتر شود کاغذفروش، لیتوگراف و .. که درگیر کار هستند سفارش کار بیشتری می‌گیرند و حرکت چرخ‌های این صنعت شتاب می‌گیرد و حتی می‌توانیم جلوی خروج سفارش‌های داخلی به کشورهای همسایه را بگیریم و در داخل کشور انجام دهیم. اگر این مسیر طی شود می‌توان از ریشه و بنیاد آموزش شروع کنیم و ساختار یکپارچه‌ای برای صنعت چاپ بنا کنیم که نهایتا به بهبود کسب و کار در فرایند چاپ منجر شود.