به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در این مراسم که در سالن اجتماعات سازمان نظام مهندسی گیلان برگزار شد، پس از سخنرانی ژاله حساس‌خواه، دکتر فاروق خارابی، پژوهشگر تاریخ مشروطیت، علی ططری، مدیر مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی و  هومن یوسفدهی، پژوهشگر تاریخ مشروطیت، از کتاب »اسناد مشروطه گیلان» که علی امیری آن را تدوین کرد رونمایی شد.
 
دکتر حساس‌خواه: آمده‌ایم تا زنگار از آینه تاریخ بزداییم
 ژاله حساس‌خواه، مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ‌ملی گیلان در ابتدای مراسم گفت: ممکن است عده‌ای خرده بگیرند که در چنین شرایط سخت و فشار اقتصادی موجود در جامعه هزینه هر چقدر اندک برای برگزاری چنین مراسم‌هایی شاید خیلی عقلانی نباشد.



او گفت: در پاسخ به این بزرگواران عرض می‌کنم که هر دستگاهی با هدفی تاسیس شده و دستگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی، حفاظت از حافظه تاریخی ایرانیان است. به همین علت در تمام رویدادهای تقویمی سعی می‌کند با برگزاری نمایشگاه،‌ نشست و غیره به حافظه تاریخی ملت ایران تلنگری بزند و امروز به ‌دلیل یکی از مهم‌ترین رویدادهای تقویمی یعنی سالروز فرمان مشروطیت دور هم جمع شده‌ایم تا زنگار از آینه تاریخ بزداییم، نور بپاشانیم به آینه‌ها تا واقعیت‌ها را آن‌گونه که هست به نمایش بگذاریم.

حساس خواه افزود: ما اینجاییم تا بدانیم انقلاب مشروطه از کجا نشات گرفت و چه وقایع مهم کوچک و بزرگی دست به دست هم دادند تا چنین حادثه بزرگی در تاریخ ایران خلق شود. به ویژه علاقه‌مندیم بدانیم که در این انقلاب، نقش گیلان چه بوده،‌ انقلابی که در روزهای آغازین‌اش وعده داده بود که کمر ظلم و استبداد را بشکند و چه شد که چنین انقلابی که با رایحه امید به زندگی مردم ایران ورود کرده بود،‌ پس از مدتی دستاوردهایش یکی پس از دیگری به یغما برود و شاعر امیدش به اتهام دیوانگی به دارالمجانین فرستاده شود و مشروطه‌خواهان دلاورش یکی پس از دیگری از صحنه روزگار محو شوند و باز مردم بمانند و دردهایشان.
 
فاروق خارابی: تا پیش از انقلاب مشروطه، آرزوی آبادی و نوسازی تنها در ذهن اعضای یک لایه اجتماعی بود
دکتر فاروق خارابی، پژوهشگر تاریخ مشروطیت دومین سخنران مراسم سالگرد انقلاب مشروطه بود که سخنانش را با تاریخ مشروطه آغاز کرد و گفت: در تابستان سال ۱۳۲۴هجری قمری (۱۲۸۵ هجری شمسی و ۱۹۰۶ میلادی) به‌دنبال یک رشته اعتراضات که سرانجام به تعطیل عمومی و تحصن تجار و کسبه و پاره‌ای از گروه‌های اجتماعی دیگر در محل سفارت انگلیس منجر شد، فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه قاجار صادر شد.



این پژوهشگر گفت: صدور فرمان مشروطیت که به مثابه نقطه پایان نظام استبدادی بود را به سبب پیامدهای آن و تحولاتی که در جامعه ایران پدید آورده باید مهم‌ترین رخداد تاریخی عصر جدید ایران محسوب کرد.

خارابی افزود: انقلاب مشروطیت همانند سایر انقلاب‌های بزرگ، سبب ایجاد مجموعه‌ای از نهادها و ارگان‌های دموکراتیک همانند قانون اساسی، مجلس شورای ملی، مطبوعات آزاد و انجمن‌های رسمی و آزاد گردید که بی‌تردید باید آن‌ها را مهم‌ترین دستاوردهای این تحول بزرگ سیاسی و اجتماعی بدانیم.

او همچنین گفت: در این زمینه انجمن‌های صدر مشروطیت نه تنها یکی از اصیل‌ترین و بدیع‌ترین پدیده‌های این دوره پرحادثه از تاریخ ایران،‌ بلکه نشان‌دهنده گستردگی ابعاد نهضت ضداستبدادی و آزادی‌خواهانه مردمی هستند که پس از گذراندن چند هزار سال در کابوس استبداد کهنسال ایرانی، برای نخستین بار به صحنه مبارزات فعال سیاسی و اجتماعی کشانیده شده‌اند و به صورتی مستقیم و بلاواسطه تمایل آشکاری به مشارکت در حیات سیاسی کشور از خود نشان می‌دهند.

این پژوهشگر تاریخ مشروطیت اضافه کرد: طلوع انجمن‌ها همزمان با مرحله آغازین گسترش نهضت ضداستبدادی و نخستین عقب‌نشینی دربار قاجار، یعنی صدور فرمان مشروطیت و شکست آن‌ها در جریان کودتای محمدعلی شاه در تابستان ۱۳۲۶ه‌.ق را می‌توان به تعبیری به منزله نقطه عطفی در جنبش انقلابی مشروطیت و سرآغاز افول آن دانست. به فاصله کوتاهی پس از تشکیل نخستین انجمن در شهر تبریز، مردم سایر شهرها نیز به آن تاسی جستند و شمار فراوانی از انجمن‌های رسمی و غیررسمی در ایران تشکیل گردید.

خارابی به بحث تشکیل انجمن‌ها اشاره کرد و گفت: به زودی انجمن‌ها به پدیده رایج در زندگی شهری ایران تبدیل شدند. موضوع تاسیس انجمن‌ها به شهرها محدود نماند و در برخی از شهرها و روستاهای آذربایجان و گیلان نیز انجمن‌هایی تشکیل شدند. به نوشته روزنامه حبل‌المتین حدود یک سال و نیم بعد از اعلان مشروطیت در سراسر ایران و نقاطی که ایرانیان در آن به‌سر می‌بردند،‌ بیش از هزار انجمن تاسیس گردید (حبل‌المتین (تهران) سال اول،‌ شماره ۲۲۲، اول محرم ۱۳۲۶).

او در تشریح دستاوردهای انقلاب مشروطیت گفت: تا پیش از صدور فرمان مشروطیت اندیشه‌های آزادی‌خواهی و مفاهیمی چون حقوق طبیعی و اجتماعی و آرزوی آبادی و نوسازی و پیشرفت، تنها در ذهن و زبان اعضای یک لایه نازک اجتماعی راه یافته بود. ابتدا پس از پیدایش مطبوعات آزاد و تشکیل انجمن‌ها بود که اندیشه‌های مزبور به طور وسیع در جامعه شهری انتشار یافت و اذهان گروه‌های وسیعی از مردم مشحون از آن‌ها گردید.

پیدایش خودجوش (بدون نقشه و برنامه) انجمن‌ها و اقبال بی‌سابقه مردم به آن‌ها شاهدی انکارناپذیر از عزم آن‌ها به دخالت در سرنوشت خود و مشارکت در امر اداره کشور به‌دست می‌دهد. در شرایط فقدان هرگونه سنت دموکراسی و نبود احزاب و جمعیت‌های سیاسی، انجمن‌ها در واقع بلاواسطه‌ترین و ساده‌ترین اشکال محافل و مجامعی بودند که افراد می‌توانستند در آن به بحث و گفتگو و تبادل نظر پیرامون مسایل جامعه بپردازند. از این‌رو می‌توان انجمن‌های صدر مشروطیت را حیطه‌ای برای پرورش سیاستمداران و دولتمردان عصر جدید ایران و پیش‌درآمد احزاب سیاسی بعدی تلقی کرد.

دکتر خارابی همچنین گفت: بسیاری از دولتمردان، ‌سیاستمداران و حتی رهبران انقلابی بعدی ایران، نخستین تجربه‌های سیاسی و معرفت سیاسی عملی خود را در انجمن‌ها کسب کردند. به‌عنوان مثال سید حسن تقی‌زاده در انجمن آذربایجان، دکتر محمد مصدق در مجمع انسانیت، سلیمان میرزا اسکندری در انجمن حقوق و میرزاکوچک خان رشتی در انجمن روحانیون (رشت) عضویت داشتند. اگرچه جنبش مشروطیت به‌طور نسبتا سریعی بخش‌های وسیعی از جامعه شهری ایران و به‌ویژه مراکز ایالات و ولایات را فراگرفت، با این حال تهران و تبریز و رشت را باید مراکز اصلی نهضت مشروطیت محسوب کرد.
 
 ططری:  تصویب زیاد قوانین و اصلاح‌های مکرر قوانین و نوشتن استفساریه سه مشکل قانونگذاری در ایران است
علی ططری، مدیر مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی سخنران دیگر این مراسم بود.

او که درباره ثمرات انقلاب مشروطیت یعنی پارلمان سخن می‌گفت، با گرامیداشت صد و دوازدهمین سالگرد جنبش مشروطیت گفت: این انقلاب جز مهم ترین رخداد های ایرانیان اما مهجور است. روزی که کمتر از روز ملی شدن نفت نیست.



او سپس به بحث آسیب شناسی پارلمان ورود کرد و‌گفت: باید ببینیم با استانداردهای موجود پارلمان بعد‌از ۱۱۲ سال چه جایگاهی در ایران دارد.

ططری پارلمان را مهم ترین ثمره جنبش مشروطیت عنوان کرد و گفت: شکست های زیادی هم به وجود آمده بود اما  ۱۱۲ سال  قانونگذاری و ایجاد پارلمان یکی از موفقیت های این انقلاب بود.‌

او ادامه داد: با توجه به سنجش صورت گرفته با توجه به استانداردهای جهانی پارلمان ایران اکنون شرایط خوبی ندارد و در اعتبار سنجشی صورت گرفته براساس سنجش قدرت مجلس و  رابطه اش  با قوه مجریه،  پارلمان ایران بین رتبه ۱۳۶ تا ۱۴۰ قرار دارد.

ططری٬ تصویب زیاد قوانین و اصلاح‌های مکرر قوانین و نوشتن استفساریه را سه مشکل اصلی در چند دهه اخیر پارلمان عنوان کرد.
مدیر مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه  قانون باید ساده و برای عموم مردم قابل فهم باشد گفت: اما متاسفانه شاهدیم برای قانون دو صفحه ای  ۱۰ صفحه استفساریه نوشته می شود.

ططری  با اشاره به  تصویب قوانین زیاد در ادوار مختلف مجلس گفت: در برخی دوره ها در یک روز بیش از سه قانون تصویب شده در حالی که در کشورهای اسکاندیناوی  برای ثبت یک قانون ۵ ماه زمان نیاز است. ‌

او افزود:  اکنون ما با تلمبار بیش از ۱۱ هزار  قوانینی روبرو هستیم که بخشی  از آن  به درد زندگی مردم نمی خورد.
ططری با بیان اینکه  سازمان ملل ۹ تیرماه «مجلس محوری» را تصویب کرد‌ گفت: برای بهبود زندگی مردم و اعمال قدرت بیشتر مردم باید جایگاه پارلمان را گرامی بدارند.‌ نگاه جامعه به مجلس تفاوت پیدا کند و با اعطای قدرت شایسه به مجلس  تاثیرگذاری مردم بیشتر شود.‌

مدیر مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی با اشاره به جمع آوری اسناد دوره های مختلف مجلس گفت:  ۱۴ میلیون اسناد مجلس سنا، شورای ملی و شورای اسلامی جمع آوری کلا فهرست نویسی شده است.

او همچنین ادامه داد: مفتخریم دو اثر مربوط به مشروطه گیلان تهیه شده است؛  خاطرات انبارلویی  یکی از رجال مهم مشروطیت اسناد گیلان چاپ و کتاب اسناد گیلان در زمان مشروطیت آماده انتشار است.
 
هومن یوسفدهی: عوامل متعددی در شکل‌گیری انقلاب مشروطیت نقش داشتند
 هومن یوسفدهی، پژوهشگر تاریخ مشروطیت در مقاله‌ای که در این برنامه ارائه کرد به دلایل انقلاب مشروطه و میراث مشروطه‌خواهان پرداخت.


او در ابتدا گفت: وقوع انقلاب مشروطیت در ایران یكی از مهم‌ترین رخدادهای این كشور و جهان در قرن گذشته بود. پژوهشگران بسیاری در آثار خود به بررسی دلایل و عوامل شكل‌گیری این انقلاب و نتایج كوتاه‌مدت و بلندمدت آن پرداخته‌اند. از مجموعه بررسی‌های انجام‌شده می‌توان به چند دلیل اصلی شکل‌گیری این انقلاب پی برد که به اختصار به تشریح آن می‌پردازم.

یوسفدهی گفت: آنچه موجب بی‌اعتباری سلطنت، سلب مشروعیت حكومت و سستی پایه‌های قدرت قاجار شد، رواج فساد، خیانت و چنددستگی، توطئه‌چینی، بی‌قیدی و بی‌دینی، اسراف و تبذیر، تجمل‌گرایی و خوشگذرانی دیگر صفات نازله در بین هیأت حاكمه و در یك كلام انحطاط حكومت ایران بود. برخی جلوه‌های انحطاط حكومت عبارت بودند از: اختلاف و چنددستگی بین شاهزادگان قاجار و مدّعیان سلطنت، مدارای ناگزیر در برابر سلطه‌جویی‌ها و افزون‌طلبی‌های بیگانگان، رقابت و كشمكش دایم رجال سیاسی كشور،  مناسبات سیاسی و فامیلی و مالی در تقسیم مناصب و اعطای القاب، بی‌توجّهی به اصول اخلاقی و دینی و شأن حاكمیت و تجمّل‌گرایی.

این پژوهشگر تاریخ مشروطیت در ادامه گفت: تا پیش از انقلاب مشروطیت چیزی به نام عدالت‌خانه یا دادگستری وجود نداشت و تعیین مجازات مجرمان و طرح دعاوی حقوقی در دیوان‌خانۀ حكومتی یا محاضر شرعی مجتهدین صورت می‌گرفت. درنتیجه، به دلیل تعدّد مراجع رسیدگی و عدم وحدت رویۀ قضایی، احكام ناسخ و منسوخ بسیاری صادر می‌شد و در بسیاری از موارد هم اعمال نفوذ طرفین دعوا، جریان دادرسی را طولانی می‌كرد و یا اینكه به صدور حكمی ناعادلانه منجر می‌شد.

او نارضایتی عمومی مردم را یكی دیگر از عوامل مؤثّر در شكل‌گیری هر انقلابی دانست و گفت: در ساختار سنّتی كشاورزی ایران كه مبتنی بر نظام «ارباب- رعیتی» بود، كشاورزان هیچ حقّی نسبت به زمینی كه بر روی آن كار می‌كردند، نداشتند و درواقع مزدبگیرانی بودند كه در محل كار خود مقیم شده بودند و مقدّراتشان در دست ارباب‌ها بود. آنها حتی برای اموری چون ازدواج فرزندانشان باید با دادن پیشكشی از اربابان اجازه می‌گرفتند. بنابراین آنچه آنان را بر سر زمین‌ها نگه می‌داشت، تأمین مایحتاج و معاش خانواده بودو طبیعی بود كه این وضعیت تا زمانی استمرار می‌یافت كه نان بخور و نمیری برای همسر و فرزندان متعدّد خود می‌یافتند و زورگویی و ستم و تعدّی و تجاوزات ناموسی مالكان از آستانة طاقتشان فراتر نمی‌رفت.

یوسفدهی به وضعیت خرده‌مالکان نیز پرداخت و گفت: وضعیت دهقانانی كه خود آب و ملك مختصری داشتند نیز بهتر از این نبود؛ زیرا غالب آنها در نتیجۀ ضعف دولت مركزی و فقدان تشكیلات قضایی مدافع حقوق مردم، قربانی زیاده‌خواهی و آزمندی صاحبان زر و زور می‌شدند كه با دادن پیشكشی‌های كلان به شاه و وزرا و درباریان و حكمرانان، صاحب نفوذ سیاسی و اجتماعی شده بودند. آنان با تهدید و ارعاب و حتّی توسّل به زور املاك دهقانان ضعیف و مالكان كوچك یا به اصطلاح خرده‌مالكان را به بهای ناچیز و گاهی بدون پرداخت وجهی و تنها با پاپوش درست كردن و صحنه‌سازی غصب می‌كردند و دهقانان بیچاره برای احقاق حق خود راه به جایی نمی‌بردند؛ زیرا در ساختار قضایی آن روز، همیشه صاحبان زر و زور و تزویر پیروز میدان بودند و مظلومان و ستمدیدگان اگر حامیانی از میان دیگر مالكان و روحانیون قدرتمند برای خود نمی‌یافتند، چاره‌ای جز ترك خانه و كاشانۀ خود نداشتند.

یوسفدهی به نقش الهام‌بخش نهضت ملّی- مذهبی تنباکو  در انقلاب مشروطه اشاره کرد و گفت: در فاصله بین سال‌های 1244 تا 1269ش دولت ایران امتیازهای مختلفی را به شرکت‌های فرانسوی، آلمانی، اتریشی و بریتانیایی واگذار کرد. امّا پرسروصداترین امتیازی که در سلطنت ناصرالدین شاه به بیگانگان داده شد و مخالفت بسیاری را برانگیخت و کشور را با بحران مواجه کرد، امتیاز تنباکو بود. در سال 1270 ه.ش ناصرالدین شاه خودکامه امتیاز تولید، فروش و صدور کل محصول تنباکوی ایران را به مدت پنجاه سال به میجر تالبوت تبعه‌ی بریتانیا واگذار کرد. شاه درازای واگذاری این امتیاز 5 درصد از سهام شرکت و نیز 25 درصد از سود سالانه‌ی آن رابه مبلغ پانزده هزار پوند استرلینگ دریافت می‌نمود. تجّار و روحانیون ایران به مخالفت عملی با این امتیازنامه پرداختند و با أخذ فتوای معروف میرزای شیرازی که در آن استعمال توتون و تنباکو را به هر نحو ممکن حرام و در حکم محاربه با امام زمان(عج) دانسته بود، نهضت تحریم تنباکو را در سراسر ایران به راه انداختند. نتیجه آن شد که حکم میرزای شیرازی حتی توسّط زنان حرمسرای ناصرالدّین شاه و اقلیت‌های مذهبی اجرا شد و گسترش دامنه اعتراضات، شاه را ناگزیر به لغو این امتیازنامه کرد.

او با اشاره به نقش نهضت روشنفکری در ایران به سردمداری امیرکبیر گفت: به جرأت می‌توان گفت که پدر روشنفکری ایران میرزا تقی‌خان امیرکبیر، صدراعظم مستبد ولی ترقّی‌خواه ایران بود. او در ابتدای عصر ناصری با احداث مدرسه دارالفنون و اعزام محصّلین ایرانی به خارج از کشور روشنفکری را در ایران بنیان نهاد. به تدریج ایرانیان با پیشرفت‌های علمی و صنعتی اروپاییان و علوم جدید و مفاهیمی چون قانون و مشروطه آشنا شدند. در نهایت تعدادی از این فرنگ رفتگان به صرافت افتادند که با تغییر ساختار حکومت استبدادی و استقرار حکومت مشروطه و تدوین قانون، ایران را به سویت پیشرفت و ترقّی سوق دهند.

 هومن یوسفدهی درباره میراث مشروطه‌خواهان گفت: مجاهدان راه آزادی چه می‌خواستند که پس از یکصد و دوازده سال هنوز حکایت‌شان بر سر زبان‌هاست. چه می‌گفتند که شایستۀ تهمت و تهدید و تبعید بودند؟ چه می‌خواستند که مستحقّ زندان و زجر و مرگ شدند؟ به چه امید از جان و مال‌شان گذشتند و تفنگ بر دوش راهی کوه و بیابان شدند؟ به دنبال چه بودند که سرو قدشان بر خاک افتاد و خون‌شان بر زمین ریخت؟ در ابتدای برخاستن نغمۀ مشروطیت، برخی خواسته‌های مردم بسیار ساده و ابتدایی بود؛ مثل برکناری اصغر گاریچی. ولی نهال آرزوها و اهداف ملّت به نور بینش و روشنگری نخبگان جامعه به سرعتی غیرقابل باور بالید و بارور شد. مهم‌ترین خواسته‌ها و آرمان‌های مشروطه‌خواهان حکایت از نیک‌اندیشی، روشن‌بینی و آینده‌نگری آنان دارد، عبارت بود از: نفی استبداد و کوتاه کردن دست حاکمان خودکامه؛ تشکیل مجلس شورای ملّی و استقرار حاکمیّت قانون با اعتماد به خرد جمعی؛ رفع جور و تعدّی صاحبان زر و زور نسبت به طبقات فرودست و زیردستان و رفع تبعیض‌ها و امتیازات فردی و خانوادگی؛ مشارکت سیاسی و اجتماعی طبقات مختلف جامعه و جان‌فشانی در راه میهن؛ مشارکت بانوان در پیشرفت جامعه و ادارۀ کشور؛ احترام به آزادی‌های قانونی و مشروع افراد؛ آزادی بیان و و اجتماع و اعتصاب؛  آزادی مطبوعات در اظهار نظر و انتقاد؛ احترام به حقوق انسانی و شهروندی همۀ مردم از جمله پیروان دیگر ادیان؛ مقابله با فساد اداری و مالی و اخلاقی دولت‌مردان؛ دخالت دولت در اقتصاد برای تأمین امنیّت و رفاه مردم و الغای نظام ارباب– رعیتی؛ ایجاد تشکیلات دادگستری مستقل، تحقّق وحدت رویّۀ قضائی و برابری آحاد مردم در برابر قانون؛ حفظ استقلال کشور با رفع وابستگی به بیگانگان، جلوگیری از نفوذ و دخالت آنان و طرد ایادی استثمار؛ حفظ وحدت ملّی و تمامیت ارضی ایران؛ توسعه صنایع و نهضت استفاده از محصولات داخلی؛ برقراری امنیت داخلی و تقویت بنیۀ نظامی کشور؛ رسمیّت مذهب شیعه به عنوان یکی از ارکان هویّت ملّی‌ ایرانیان؛ نهضت مدرسه‌سازی و آموزش و پرورش نسل آینده.
 
علی امیری: ۱۹ بهمن می‌تواند روز مشروطه گیلان شود
علی امیری، پژوهشگر و تدوینگر کتاب «اسناد مشروطه گیلان» به عنوان آخرین سخنران مراسم گفت: چند ماموریت در سازمان اسناد و کتابخانه ملی تعریف شده؛ شناسایی، گردآوری؛ حفظ و فراهم آوری علمی – پژوهشی اسناد و میراث مکتوب از آن جمله است.



او همچنین گفت: در گام نخست که بحث شناسایی است،‌ ابعاد مختلفی دارد از جمله ارتباط با اشخاص حقیقی که علاقه‌مند بودند و هستند و گردآوری اسناد با مدیریت خانم دکتر حساس‌‌خواه و یکی از مجموعه‌دارانی که آقای فرامرز طالبی به سازمان معرفی کرده بود، دعوت به همکاری کنیم و خوشبختانه در کمال مهر و محبت و لطف و صفا، اسناد خودشان را در اختیار مرکز گذاشتند چیزی قریب به ۳۰۰ برگ از این اسناد را بازخوانی کردیم که پیش‌درآمدی باشد برای به‌راه انداختن مطالعات مشروطه‌شناسی گیلان بر بقای اسناد برجا مانده.

امیری با اشاره به عدم پیگیری تاریخی پیشینه دوایر دولتی در عصر مشروطه گفت: مرحوم ابراهیم فخرایی اواسط دهه‌ی چهل همت کرد و شنیده‌های خودش را از چهره‌های جنبش مشروطه در کتاب بسیار ارزشمندی تدوین کرد، ‌از جمله نکاتی که در این کتاب قید شده و مورد توجه مولف محترم قرار گرفته، راه‌اندازی ادارات دولتی است در گیلان. اداره عدلیه،‌ اداره نظمیه و بلدیه. دکتر خارابی در کتاب انجمن‌های مشروطه مفصل به این قضیه اشاره کردند. دوستان را به آن کتاب ارجاع می‌دهم که به تفصیل با موضوع آشنا شوند.‌
او ادامه داد: اما آنچه مسلم است از فردای انتشار این کتاب کسی تمایل پیدا نکرد که درباره سرنوشت و پیشینه عدلیه گیلان، پیشینه نظمیه گیلان، پیشینه بلدیه گیلان، غیر از کتاب جالب آقای محمود نیکویه، منظورم مدل اسنادی‌اش است کاری انجام دهد. در مجموعه اسنادی که جناب آقای حسن اکبری مجموعه‌دار مهرورز گیلانی الاصل ساکن تهران در اختیار مرکز قرار دادند، اسناد پراکنده‌ای از داویر دولتی دوره مشروطه دیده می‌شود، همین دیده شدن اسناد ارزش کار را برای بازخوانی و تکمیل این کتاب دوچندان کرده است.

علی امیری در بخش پایانی سخنان خود به موضوع باغ مدیریه رشت اشاره کرد و گفت: آقای دکتر ططری اشاره فرمودند که روز صدور فرمان مشروطه کم از جنبش ملی شدن صنعت نفت ندارد. ‌من می‌خواهم عرض کنم که اگر انقلاب مشروطیت ایران به معنای واقعی روی پیروزی به خودش دید، از یک روز تاریخی استارت خورد، آن هم ساعت ۱۲ ظهر جمعه ۱۹ بهمن ۱۲۸۸ بود به استناد نوشته یکرم خان ارمنی، 35 چریک از جان گذشته وارد باغ مدیریه شدند و بعد از ترور آقا بالاخان سردار افخم و تجمیع تمامی مجاهدین مشروطه‌خواه گیلانی، قفقازی،‌ ارمنی و تبریزی عزم فتح قزوین و سپس تهران را کردند و بعد از ماجرای جنگ کرج موفق به فتح تهران شد.

او افزود: روزی که می‌شود برای مشروطه گیلانی روزی تاریخی قلمداد شود همین ۱۹بهمن است امیدوارم در دستور کار سروران عزیز در عرصه فرهنگ استان قرار گیرد تا برای چنین روزی هم دغدغه‌ای لحاظ شود.

امیری ادامه داد: اولین طلبه شهید هم در جنگ بادامک به سیل شهدای مشروطه گیلان ملحق شد،‌ شیخ علی گوراندانی،‌ اولین طلبه شهید است. من نوه ایشان را از گوراندان لاهیجان دعوت کردم که عکس این طلبه شهید را به مراسم بیاورند. این طلبه شهید از شاگردان آخوند خراسانی بود و از نجف اشرف به ایران آمد و در جنگ بادامک به جمع شهدا پیوست. کتاب پیش‌رو،‌ پیش درآمدی از اسناد مشروطه است، چیزی قریب به دوهزار سند بازخوانی نشده از مشروطه گیلان و چه‌بسا مازندران در کتابخانه مجلس وجود دارد که انشاالله در اولین فرصت در دستور کار قرار گیرد.

دز پایان این مراسم با حضور کیوان محمدی، رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان و جمعی از پیشکسوتان عرصه پژوهش از کتاب «اسناد مشروطه گیلان» رونمایی شد.