فردا 14مرداد مصادف با صدور فرمان مشروطیت است. مریم رضایی‌عاملی، نویسنده، پژوهشگر و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی درباره ویژگی‌های رمان دوره مشروطه به لحاظ نثر، موضوع و... در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) گفت: رمان‌های دوره مشروطه ریشه در سفرنامه‌ها و سنت قصه‌گویی ایرانی دارند که پس از نهضت ترجمه در تلفیق با سبک رمان‌نویسی غربی به وجود آمدند. زبان نثر در این دوره پالایش یافت و به سمت ساده‌نویسی حرکت کرد. روزنامه‌نگاری که از عهد ناصری آغاز شده بود در ساده‌نویسی نثر این دوره موثر بود.
 
ساختار رمان‌های مشروطه بسیار شبیه داستان‌های عامیانه فارسی است
وی افزود: در این دوره، رمان‌های تاریخی به وجود آمد. رمان تاریخی‌نویسی، مشخصه جامعه‌ای است که به دنبال احیای هویت از دست رفته خویش است. دگرگونی‌های سیاسی- اجتماعی و جست‌وجوی نویسندگان در کشف هویت خود، آنان را به نگارش رمان تاریخی سوق داد. رمان تاریخی روایتی است که در آن نویسنده، اشخاص و وقایع یا دوره‌های تاریخی را دستمایه داستان‌پردازی می‌کند. ساختار این رمان‌ها بسیار شبیه داستان‌های عامیانه فارسی بود و اغلب قهرمانی شجاع و آسیب‌ناپذیر داشت که پس از طی مراحلی موفق و پیروز می‌شد.
 
رضایی به همسو و هم‌سبک بودن رمان‌های عصر مشروطه با آثار هم دوره خود در ادبیات جهان اشاره کرد و افزود: رمان تاریخی‌نویسی در قرن هجدهم در اروپا نیز متداول بود و تحت تاثیر مکتب رمانتیسم است. فردگرایی، تقدم احساس بر عقل، گذشته‌گرایی و تقدم تصور بر تقلید برخی از ویژگی‌های این سبک است.
 
این نویسنده و پژوهشگر در پاسخ به این سوال که چرا نام و نشانی از زنان در ادبیات مشروطه موجود نیست و اینکه اساسا نقش زنان در ادبیات آن دوره و رمان‌های آن عصر چیست؟ بیان کرد: زنان در این دوره گرچه رمان ننوشتند ولی در روزنامه‌های عصر مشروطه، نامه‌های زیادی از آنان در دست است. همچنین پس از دوران مشروطه روزنامه دانش، شکوفه و زبان زنان منتشر شدند که سردبیر آن‌ها زن بود و مسائل مربوط به روابط زن و شوهر، بچه‌داری و خانه‌داری را آموزش می‌داد. طبیعتا اگر انتظار داشته باشیم که زنان در این دوره به شکل گسترده‌ای وارد صحنه اجتماع شوند، انتظاری مطابق با واقعیت‌های تاریخی نداشته‌ایم. واقعیت این است که تلاش روشنفکران آن دوره برای سواد‌آموزی زنان، آموزش بهداشت، آموزش روابط زن و مرد و... از اولویت‌های زندگی اجتماعی آن دوره بود که با به ثمر نشستن آن تلاش‌ها در دوره‌های بعد شاهد حضور گسترده‌تر زنان هستیم.
 
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی درباره جایگاه ادبیات در جریان مشروطه گفت: اگر ادبیات را در معنای وسیع آن تعریف کنیم، باید گفت که نثر دوره مشروطه با گسترش در شاخه‌های روزنامه‌نگاری، سفرنامه‌نویسی، خاطرات، ترجمه و.. نقش موثر و پویایی در گسترش آرمان‌های مشروطه ایفا کرد.
 
در دوران کنونی نوشتن رمان تاریخی چندان مد نظر نویسندگان نیست
نویسنده کتاب «مناسبات خانوادگی در رمان فارسی» در رابطه با کم پرداختن به دوره مشروطه در رمان‌های 50 یا 60 سال اخیر، اظهار کرد: در دوران کنونی، نوشتن رمان تاریخی چندان مد نظر نویسندگان نیست، ولی اخیرا کارهایی در این زمینه منتشر شده که می‌تواند نمونه‌های خوبی از این نوع رمان باشد. قطعا کسی که یک دوره یا حادثه تاریخی را زمینه رمان خود قرار می‌دهد، باید مطالعات تاریخی وسیعی در آن دوره انجام دهد.
 
رضایی که سابقه پژوهش درباره نقش زنان در آثار دوره مشروطه را در کارنامه خود دارد، در پایان به فعالیت‌ها و آثار خود اشاره کرد و گفت: درباره نثر زنان در دوره قاجار و مشروطه تحقیق کرده‌ام که رساله دکتری‌ام بوده و در کتابی به نام «سفر دانه به گل» چاپ شده است. همچنین کتابی با نام «مناسبات خانوادگی در رمان فارسی» اخیرا چاپ شده است که روابط خانوادگی را در رمان پس از انقلاب بررسی کرده است.