مجمع خیرین مدرسهساز تا چه میزان از ظرفیت خود را برای تجهیز و ایجاد کتابخانه در مدارس صرف می‌کند؟
حافظی: با توجه به اهمیت کتاب و کتابخانه در مدارس به نظر می‌‌رسد این موضوع باید از سوی سازمان نوسازی مدارس وزارت آموزش و پرورش نیز پیگیری شود. علاوه بر این تجهیز کتابخانه‌ها اگر فضا و امکانات مناسب مانند قفسه در اختیار باشد، آسان است. باید تلاش کنیم تا کتابخانه‌سازی در مدارس تقویت شود. توجه به این موضوع زمینه بهره‌‌مندی بیشتر از بینش دانش‌آموزان را فراهم می‌کند. مهم‌ترین هدف این تلاش‌ها، حفظ زبان و ملیت مادری است. برای هدایت و حضور ایرانیان خیر خارج از کشور در مدارس ایران نیز در حال همکاری و رایزنی هستیم.
نهاد‌‌ها و مراکز علمی و پژوهشی دیگری نیز در زمینه‌‌های مشابه اهداف مجمع در سطح کشور فعالیت می‌کنند. آیا همکاری مشترکی با آن‌ها دارید؟
حافظی: بنیاد قلم‌چی یکی از نهاد‌های موثر در امر کتابخانه‌سازی به حساب می‌‌آید. همه امکانات این بنیاد در خدمت آموزش کشور قرار گرفته است. فعالیتهای مدیریت بنیاد بزرگترین مشوق اعضا جامعه خیرین مدرسهساز است. بورسdه تعداد زیادی از دانشجویان با هدف جلوگیری از مهاجرت و پرداخت ماهانه 200 هزار تومان به آن‌ها یکی دیگر از رویکرد‌های مدبریت این بنیاد است. نخستین جمع دانشجویان با هزینه شخصی مدیریت بنیاد قلم‌چی بورسیه شده‌اند. سال گذشته ۱۲۰ هزار دانش‌آموز از سوی بنیاد قلمی‌چی بورسیه شدند. این فعالیت با بورسیه ۸ هزار دانش آموز شروع شد. تاکید دارم باید قدر‌شناس این فعالیت‌ها باشیم. بسیاری از افراد به تاسی از آقای قلم‌چی به جمع خیرین اضافه شده‌اند. همیشه از ایده‌ها و نوآوری‌های آقای قلم‌چی استفاده می‌کنیم و امیدوارم که این فعالیت‌ها سال‌ها در کشور ادامه داشته باشد.
برنامه‌ای برای جلب مشارکت خیرین در امر کتابخانه‌سازی و تجهیز کتابخانه مدارس دارید؟
حافظی: برای تأمین و تجهیز کتابخانه مدارس مقرر شده تا مجمع خیرین فرهنگی را در کشور ایجاد کنیم. با همکاری آقای قلم‌چی افراد علاقه‌مند برای مشارکت در این طرح شناسایی خواهند شد. مقرر شد تا ۲۵ تا ۲۶ نفر به‌عنوان هسته مرکزی این طرح انتخاب شوند از بین این تعداد نیز هفت نفر به‌عنوان اعضای هیئت مدیره منتخب خواهند شد هیات مدیره نیز مسئولیت حقوقی این تشکل را برعهده خواهد گرفت.
درباره فعالیت مجمع خیرین مدرسهساز بفرمایید.
حافظی: 37 درصد مدارس سراسر کشور به همت خیرین ایجاد شده است. هرچند که اوضاع اقتصادی کشور در شرایط مطلوبی قرار ندارد، اما شاهد افزایش مشارکت مردم هستیم. چراکه معتقدند پیشرفت کشور به پیشرفت علمی وابسته است. در حالی که دولت سال گذشته مبلغ 200 میلیارد تومان اعتبار اختصاص داد که البته 16 میلیارد تومان آن محقق نشد، از خیرین هزار و 200 میلیارد تومان جمع‌آوری شده است. بنابراین خیرین 6 برابر دولت در این بخش کمک کرده‌اند.
چطور وارد فعالیت مدرسه‌سازی شدید؟ درباره انگیزه اصلی شروع این فعالیت بگویید؟
حافظی: نصیحت‌‌ها برای اینکه امیر 26 ساله‌ام حمایت‌های مالی‌ام را پس‌انداز کند بی‌اثر بود. در نهایت تصمیم گرفتیم ازدواج کند. خانه‌ای در خیابان جردن تهران خریدم تا زندگی مشترکش را شروع کند. شب عید بود. برای آغاز سال نو تدارک دیده بودیم. همین شب بود که امیر خبر داد می‌خواهند سفر کنند. 21 سال قبل بود. زمانی که منتظر لحظه تحویل سال بودیم تلفن به صدا درآمد. گوشی تلفن را از دست همسرم که بعد از چند لحظه مکالمه حالش تغییر کرده بود، گرفتم. فرئ از آن طرف خط از من پرسید: امیر حافظی چه نسبتی با شما دارد؟ گفتم: پسرمه! پرسید: مریم مهدوی چه نسبتی با شما داره؟ گفتم عروسمه. گفت متاسفانه کامیون روی ماشینشون رفته و هر دو کشته شدند. فردای آن روز به جای جشن تحویل سال نو برای گرفتن مجوز دفن در پزشکی قانونی بودیم.
حال بدی داشتم. از خدای خودم برای این مصیبت شکایت می‌کردم. اما بعد استغفار کردم مشیت خداوند بود که این مصیبت متوجه زندگی من شده بود.
مراسم ختم در مسجد حجت بن الحسن برگزار شد جمعیت انبوهی در این مراسم حضور داشتند که من ارتباط آن‌ها با خانواده خودمان را متوجه نمی‌شدم. تحقیق کردم و فهمیدم این جمعیت فقط و فقط برای امیر، آمده بودند. امیر همه حمایت‌های مالی من را برای امر خیر هزینه می‌کرد. تردید داشت اگر این موضوع را اعلام کند منعش کنم.
بعد از فهمیدن این موضوع بالای قبر او رفتم. گفتم: امیر جان استغفار میکنم. امیرجان تو راهی را در جوانی به من نشان دادی که من باید در کهولت دنبال کنم.
بعد از درگذشت پسرتان چه تصمیمی گرفتید؟
حافظی: اولین حرکت من بعد از مرگ پسر و عروسم ساخت مدرسه در شهر زادگاهم بروجرد بود. این مدرسه با هزینه خانه آن‌ها ساخته شد. وزیر وقت آموزش و پرورش، دکتر مظفر در مراسم افتتاح مدرسه حضور داشت. وزیر در سخنرانی‌اش با به استناد آیاتی از قرآن کریم گفت که اگر قرار باشد خدا در زندگی انسان تحولی ایجاد کند تلخی‌ها موجب این تحول خواهند شد. گفت: اگر جوانی را از دست دادی امروز ۱۲۰۰ جوان به خانواده‌ات اضافه شده. مرگ پسرم انگیزه‌ای شد تا برای کاهش ساعت مدارس چهار نوبته مدرسه بسازم.
امروز با پسرتان چه حرفی دارید؟
هر بار که سر قبر امیر می‌روم می‌گویم روحت شاد. تو این راه را پیش پای من گذاشتی. خدا را شاکرم. مرگ فرزند و حاصل یک عمر ناگوار است. مرگ امیر برای من آرامش به دنبال داشت. مشارکت در امر خیر، مخصوصا آموزش لذت‌بخش است.
دو کارخانه آردسازی و لوازم ارتوپدی در قزوین و بروجرد داشتم. اداره این دو تمرکزم را برای کارهای خیرخواهانه کم می‌کرد. هر دو کارخانه را تعطیل کردم.
فناوری تولید باندهای گچی را بعد از دو سال کار در کارخانه سوئیسی به ایران منتقل کرده بودم این بانند‌ها در دوران جنگ کاربرد فراوانی داشت.
مجمع خیرین مدرسهساز چطور تشکیل شد؟
حافظی: هسته مرکزی جامعه خیرین مدرسه ساز بعد از شناسایی نمایندگان ۲۸ استان کشور و تشکیل جلسه در مشهد مقدس تشکیل شد. مجمع علاوه بر ایران در سطح جهانی نیز فعالیت دارد. شدیدا احساس مسئولیت میکنم و نوکر بی‌جیره مواجب آموزش و پرورش هستم. مجمع خیرین مدرسه ساز در ۴۵۰ شهر کشور تشکیل شده و به ثبت رسیده است پرچم اداره این مجامع بر دوش مردم است. اگر حمایت مردم از آموزش و پرورش نبود با مشکلات و معضلات متعددی مواجه بودیم هر چند که امروز نیز با مسائل متعددی مانند کیفیت آموزش دست به گریبان هستیم.
چطور مشارکت مردم را جلب می‌کنید؟
حافظی: بعد از ساخت چهاردهمین مدرسه به این نتیجه رسیدم که باید به افزایش مشارکت خیرین توجه کنم مطمئنین استان‌ها را دعوت کردم. به‌عنوان مثال، جشنواره خیرین خمینی‌شهر را برگزار کردم که نزدیک به 13 میلیارد تومان برای ساخت مدرسه جمع‌آوری شد. مطمئن هستم در حسنه این خیرین شریکم. این جشنواره برای خیرین یاسوجی نیز برگزار شد. بعد از گفتوگو با استاندار و با توجه به مهاجرت تعداد زیادی از خیرین یاسوجی، این جشنواره در تهران نیز برگزار شد. اعتبار ساخت مدرسه با مشارکت خیرین به ۱۴ میلیارد تومان رسید استاندار نیز ۱۴ میلیارد تومان از اعتبار استانداری به امر مدرسه‌سازی اختصاص داد. ۲۸ میلیارد تومان برای یک استان محروم بسیار قابل توجه است.
مجمع خیرین مدرسهساز طی 21 سال گذشته چه فعالیت‌هایی را انجام داده است؟
حافظی: نخستین سال تشکیل انجمن خیرین مدرسه‌سار یعنی 21 سال پیش، 16 میلیارد و 800 میلیون تومان، سال دوم 40 میلیارد و سال سوم نیز 80 میلیارد تومان از سوی خیرین جمع‌آوری شد. سال بعد از آن نیز این اعتبار به 122 میلیارد تومان رسید.
همزمان با وزارت حضور حمید‌رضا حاجی‌بابایی در مقام وزیر در وزارت آموزش و پرورش، بعد از ارائه گزارش جذب اعتبار از خیرین، وزیر گفت که مسئولیت دولت از اراده خیرین پیشی‌خواهد گرفت. اما من گفتم، مردم ما ملت فرهنگ دوستی هستند و بیش از دولت در این امر مقدس مشارکت می‌کنند. وزیر همه اعتبار خود را به کار برد و بودجه 386 میلیارد مدرسه‌سازی را به 500 میلیارد تومان افزایش داد در حالی‌که کمک خیرین ما به 840 میلیارد تومان رسید. سال بعد از آن مشارکت به دو برابر یعنی هزار و 84 میلیارد تومان رسید.
آیا وضعیت اقتصادی کشور در میزان مشارکت مردم تاثیر‌گذار بوده است؟
حافظی: بعد از اعمال تحریم‌ها، نگران کاهش مشارکت خیرین بودم اما مردم، پیشرفت همه‌جانبه کشور را در ارتقا علمی دانش‌آموزان می‌دانند بنابراین تجربه افتخار آفرینی را به دست آوردیم که مستمر خواهد بود.
جمعیت خیرین مدرسهساز چه قدر است؟
حافظی: 650 هزار خیر در داخل کشور و هزار خیر در سراسر جهان عضو مجمع خیرین هستند که این هدف مقدس را حمایت می‌کنند.
از تجربه‌های مدرسه‌سازی بگویید؟
حافظی: جالب است بدانید مدرسه «مهر‌ورزان کوچک» با پول قلک دانش‌آموزان جنوب تهران ساخته شده است. دانش‌آموزان اسلام‌شهری نیز با یک میلیارد و 200 میلیون تومان در مدرسه‌سازی مشارکت کردند. دانش‌آموزان شهرستانی هم در مدرسه‌سازی مشارکت داشته‌اند. طی سه سال گذشته هزینه ساخت مدرسه با توزیع ۱۲۶ هزار و ۱۱۲ غلطک بین دانش‌آموزان استان گلستان هزینه ساخت مدرسه جمع آوری شد. 125 هزار تومان حداکثر و 200 تومان حداقل بودجه‌ای بود که دانش‌آموزان در قلک‌ها انداخته بودند.
مشارکت دانش‌آموزان برای ساخت مدرسه در نوع خود جالب توجه است. آیا خاطره‌ای در این زمینه دارید؟
حافظی: دانش‌آموز گلستانی که ۲۰۰ تومان در قلک انداخته بود برای حفظ شان خود قلکش را با سنگ و چیز‌های دیگر سنگین کرده بود. روز افتتاح مدرسه مقابل دوربین رسانه‌ها اعلام کردم، ارزش این ۲۰۰ تومان از ۸۰ میلیارد خیامی، خیر ایرانی مقیم انگلستان، از ۱۷۵ میلیارد تومان موفقیان در کانادا و از ۳۰۰ میلیارد تومان دکتر مصلی‌نژاد به مراتب بیشتر است. این عزیزان خیر، بخشی از اندوخته خویش را به فعالیت فرهنگی اختصاص داده‌اند اما این ۲۰۰ تومان همه اندوخته یک دانش‌آموز است.
روز افتتاح مدرسه «جوانان» گرگان، صاحب قلک ۲۰۰ تومانی در جمع مدعوین حاضر شد. سخنرانی‌اش موجب شد، اولیای برای ساخت یک مدرسه دیگر در این منطقه تعهد کردند. امیدوارم روزی ۱۳ میلیون دانش‌آموز ایرانی در این عرصه فرهنگی مشارکت داشته باشند. البته معتقدم که این حرکت در سراسر ایران در حال گسترش است. مشارکت مادی دانش‌آموزان هدف اصلی مجمع نیست، بلکه ایجاد روحیه مشارکت در بین آن‌ها مدیران آینده کشورمان افرادی سازنده و اثرگذار خواهند بود.
مدارس تهران چه وضعیتی دارند؟ به نظر بخش زیادی از آن‌ها قدیمی‌اند.
بنی‌آدم: فضای آموزشی استاندارد برای هر دانش‌آموز سه متر مربع است بنابراین برای اختصاص این فضای استاندارد به ۱۳ میلیون دانش‌آموز ایرانی به چهل میلیون متر مربع و اعتبار ۴۰ هزار میلیارد تومان نیاز داریم. باید توجه داشته باشیم که ۳۰ درصد از مدارس کشور در شرایط تخریب هستند، بنابراین زلزله ۶ ریشتری در تهران جان هزاران دانش‌آموز را به مخاطره می‌اندازد. اگر مدارس ایمن‌سازی شود، به‌عنوان پناهگاهی برای شهروندان در شرایط بحرانی مانند زلزله قابل استفاده است. ایمن‌سازی مدارس جزو مهم‌ترین برنامه‌ها و اولویت‌های انجمن خیرین مدرسهساز است.
تهران با توجه به کمبود زمین و قدمت بالای ساختمان‌هایش یکی از مناطق محروم در حوزه مدرسه‌سازی محسوب می‌شود بهطوری که بیش از ۳۰ درصد مدارس تهران قدمت بالای ۵۰ تا ۷۰ سال دارند. علاوه بر این بیشتر این مدارس در بافت مرکزی شهر هستند بنابراین جلب مشارکت خیرین ساخت مدرسه در استان تهران یکی از برنامه‌های مجمع است.
با توجه به بافت فرسوده بسیاری از مناطق تهران آیا راهی برای ایجاد فضای آموزشی استاندارد وجود دارد؟
بنی‌آدم: بافت مرکزی شهر، دارای دو حُسن بزرگ برای مدرسه‌سازی است. نخست اینکه بیشتر آن‌ها تجاری هستند. بنابراین در صورتی‌که آموزش و پرورش طرح خیرین را بپذیرد با تغییر کاربری می‌توان مدرسه ساخت. به‌عنوان مثال داخل کوچه‌های مناطقی مانند سرچشمه و یا مولوی می‌توان در فضایی قریب به ۲ هزار متر مدارس استانداردی تاسیس کرد. معتقدیم که با همت مسئولان اجرای این طرح دور از دسترس نیست. خیرین به وزرای آموزش و پرورش دولت‌های مختلف این طرح را ارائه دادند اما هرچند مصوب شده هنوز اجرایی نشده است.
آیا نمونه‌ای از کتابخانه مجهز در تهران می‌شناسید؟
بنی‌آدم: دانش‌آموزان مدرسه منطقه 18 تهران که از مناطق محروم شهر به حساب می‌‌آید یعد از سه سال و به دلیل شرایط خوب و به دلیل توجه به تجهیز کتابخانه موفقیت‌های قابل توجهی کسب کردند. این موفقیت‌ها نشانه تاثیر همجواری کتابخانه و مدرسه است. کتابخانه ها بزرگترین معبد طالبان دانش است.
آقای قلم‌چی بالغ بر ۶ میلیارد تومان برای ساخت کتابخانه در دانشگاه‌ها و مدارس مختلف سراسر کشور هزینه کرده، علاوه بر این صدها مدرسه با هرینه او هوشمندسازی شده است. تاسیس بزرگترین کتابخانه در دانشگاه تهران از دیگر فعالیتهای مدیریت بنیاد قلم‌چی است. در دو شهر ایلام و دانشگاه علوم پزشکی زنجان نیز کتابخانه‌های مجهز و بزرگ ایجاد کرد. سال گذشته ۷ دانشکده دانشگاه زنجان صاحب کتابخانه شدند. کتابخانه به مرکزی برای حضور دانش‌آموزان محروم اما مستعد تبدیل شده است.
کتابخانه‌هایی که به همت مدیریت بنیاد قلم‌چی در مناطق مختلف ایران تاسیس شده است فضای امن برای دانش‌آموزانی ایجاد کرده که در خانه فرصت و فضای مناسب برای مطالعه ندارند. دانش‌آموزان به دلیل فضای کوچک و شلوغی محل سکونت برای استفاده از کتابخانه مدرسه بسیار مشتاقند. کتابخانه‌ها معمولاً بعد از ساعت درس برای حضور دانش‌آموزان دایر هستند.
فکر می‌کنید طرحهای تخفیف فصلی موسسه خانه کتاب در تحقق اهداف مجمع خیرین مدرسهساز که به دنبال ایجاد مجمع خیرین کتابخانه‌ساز نیز هستند چه تاثیری دارد؟
قلم‌چی: طرحهای تخفیف فصلی موسسه خانه کتاب ایده قابل توجهی است اگر این ایده و همچنین مشارکت خیرین در خرید و اهدا کتاب برای دانش‌آموزان و دانشجویان از سوی رسانه‌ها پیگیری شود، قابلیت بالایی برای گسترش و اجرا دارد. علاوه بر این مردم نیز می‌توانند در اجرای این طرح حضور فعال داشته باشند. بنابراین برای رسیدن به این اهداف به همت بالایی نیازمندیم. ظرفیت قابل توجهی بین مردم برای افزایش سرانه مطالعه دانش آموزان وجود دارد یکی از راههای افزایش سرانه مطالعه بین دانش آموزان اهدای کتاب از کتابخانه‌های شخصی و همچنین مشارکت برای خرید کتاب است.
قلم‌چی: مردم برای کمک به دانش‌آموزان و دانشجویان از علاقه خاصی برخوردارند. چراکه عواطف و احساسات انسان‌ها در این همراهی وجود دارد. با توجه به ارتباطات موثر موسسه خانه کتاب و خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) با اهالی قلم، پیشنهاد میکنم نمایندگان این رسانه و موسسه در جلسه خیرین فرهنگی انجمن خیرین مدرسهساز شرکت کنید. مهم‌ترین هدف برای مشارکت موسسه خانه کتاب در این انجمن، عمومی شدن حرکت فرهنگی در حوزه کتاب و کتابخوانی است.
چطور می‌توان به افزایش مشارکت مردم دامن زد؟
قلم‌چی: اهمیت زیادی برای کتاب و کتابخوانی در مدارس قائل هستم. بنابراین معتقدم باید کاری کرد تا مردم وارد این حوزه شوند. باید کاری کرد تا به جای اینکه یک نفر، کار بسیار بزرگ انجام دهد، ده‌ها و صدها نفر با کارهای کوچک در این امر مشارکت کنند. به‌عنوان مثال، آقای بنی‌آدم از سال ۱۳۵۵ در بوستان ملت تهران ورزش صبحگاهی را ایجاد کردند و تا به امروز همه این ورزشکاران در ساخت بیش از ۱۰۰ مدرسه مشارکت داشته‌اند. بسیاری از چهره‌های معروف ازجمله هوشنگ مرادی‌کرمانی؛ نویسنده حوزه حوزه کودک و نوجوان نیز حضور دارند. تاثیر اقتصادی فعالیت آقای بنی‌آدم برابر با میلیاردها میلیارد تومان است. البته این جلب مشارکت‌ها جدا از فعالیتهای شخصی ایشان در حوزه خیرین مدرسهساز است. دکتر حافظی هم نماد و سمبل خیرین است ومایه اعتماد قابل توجه مردم به ایشان شده است.
خاستگاه ورود شما به فعالیتهای آموزشی و فرهنگی کجاست؟
قلم‌چی: سه سال آخر دوران تحصیل را روزها کار می‌کردم و شبانه درس می‌خواندم. آن روزها کتابخانه‌های بوستان خیام، نزدیک میدان امام‌حسین(ع)، پارک شهر و کتابخانه قلهک، پاتوق همیشگی من بود. اگر این کتابخانه‌ها نبود برای درس خواندن مشکل داشتم. دشواری تحصیل آن روزها موجب شد تا بنیاد قلم‌چی را برای گسترش دانش و آموزش، وقف کنم. می‌دانستم بسیاری از افراد برای ادامه تحصیل از استعداد کافی برخوردارند، اما بزرگترین مانع آن‌ها مشکلات اقتصادی و مالی است.
بعد از تاسیس بنیاد آیا برنامه‌ای درباره کتاب و کتابخوانی داشتید؟
قلم‌چی: نخستین تلاش من در حوزه گسترش دانش و آموزش به کتاب و کتابخوانی مربوط می‌شود. سال ۱۳۷۲ بنیاد قلم چی تاسیس شد. سال ۷۷ که برابر با ۲۰امین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی بود 20 عنوان کتاب به هزار کتابخانه عمومی سراسر کشور از طرف بنیاد اهدا شد. سال ۱۳۷۹ نخستین مدرسه را در منطقه ۱۸ تهران محله یافت آباد تاسیس و سال ۸۴ هم بنیاد قلم چی وقف عام کردم. دوسال برای اجرای این تصمیم درگیری فکری داشتم. نمی‌دانستم بعد آن چه تصمیمی خواهم گرفت. تردید داشتم.
بنیاد را با هدف گسترش دانش و آموزش وقف کردید. چه اهدافی پشت این تصمیم وجود داشت؟
قلم‌چی: سه هدف را ترسیم کردم. ساخت مدرسه و کتابخانه، بورسیه دانش‌آموزان تجهیز کتابخانه‌ها و هوشمندسازی مدارس.
بنیاد قلم‌چی در عرصه بین‌الملل چه فعالیت‌هایی را انجام داده است؟
قلم‌چی: با همکاری دکتر حافظی، مدیریت موسسه «نورمبین» و با توجه به همزبانی مردم ایران و افغانستان، پنج کامیون کتاب به این کشور ارسال شد. دکتر فیاضی؛ مدیرعامل موسسه نور مبین اعلام کرده بود که دوست کشور افغانستان کسی است که برای مردمش کتاب ارسال می‌کند نه اسلحه.
یکی از مشکلات حوزه کتاب و کتابخوانی وزارت آموزش و پرورش بی توجهی به جایگاه کتابدار است. بهطوری که داوطلبان و یا دانش‌آموزان عهده‌دار این وظیفه می‌شوند.
ورود آقای دکتر حافظی به بحث خیرین مدرسهساز به‌طور حتم بارها موجب گریه مخاطبان شده و امیدوارم در کتاب تاریخ شفاهی نیز انعکاس پیدا کند. مردم با دیدن ثبات قدم دکتر حافظی ۸۶ ساله به مجمع اعتماد می‌کنند و وارد حوزه مدرسه‌سازی می‌شوند. فعالیتهای مشوقانه دکتر حافظی و بنی‌آدم از نظر اقتصادی بسیار ارزشمند است.
حافظی: مردم بعد از این که اعتماد کردند و امانتداری را دیدند با علاقه بیشتر مشارکت می‌کنند.
نظر شما