خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)-ساره گودرزی: صنعتی که تا یک دهه قبل یکی از صنایع مادر و قدرتمند ایران به شمار می‌آمد، در طول سال‌های اخیر به دلیل اعمال سیاست‌های نادرست فرهنگی و اقتصادی از سوی عوامل این حوزه همچنین و کم‌توجهی مسئولان به آن، این‌روزها دچار گرفتاری‌های بسیاری است.
 
چاپخانه‌داران غیر از دست و پنجه نرم کردن با مسائل و مشکلات کلان اقتصادی که کل کشور با آن درگیر است، با موضوع کمبود و مشکلات تامین مواد اولیه هم روبرو شده‌اند. موضوعی که به زنگ خطری جدی برای اهالی این صنعت تبدیل شده است. در این گزارش نگاهی به دیدگاه‌ها و نظرات دست‌اندرکاران و فعالان این صنعت داشتیم که در ادامه مي‌خوانید.
 
آشفتگی در بازار
سعید کلاری؛ مدیر چاپخانه ناب‌نقش، یکی از اعضای بدنه چاپ است که به صورت مستقیم این مشکلات را لمس کرده. او در ابتدای صحبت‌های خود با بیان اینکه در کشوری که کار آفرینان نتوانند رشد کنند، ناگزیر رانت‌خواران رشد می‌کنند، می‌گوید: در حال حاضر احتکار سنگینی در بازار انجام شده؛ هم در بازارکاغذ و هم در بازار ملزوماتی مانند مرکب. ارزی هم که با رانت و در پی فساد حاکم بر فضای اقتصادی کشور به اصطلاح، برای واردات کاغذ به افرادی بی‌هویت و ناشناس اختصاص داده شد‌، به واردات کاغذی منجر نشد و هنوز مشخص نشده که این رقم هنگفت ارزی چه شده است. 

وی ادامه می‌دهد: اخباری از این دست به‌علاوه تاثیر فضای مالی کشور بر فضای کسب و کار، در صنعت چاپ و کاغذ هم تاثیر نامطلوبی گذاشته است. از سوی دیگر قیمت‌ها به شکل سرسام‌آوری بالا رفته‌اند. به عنوان مثال مقوای ایندربرد از کیلویی ۸۰۰۰ تا ۹۰۰۰تومان در نوسان است ولی کسی فروشنده نیست و عرضه به سختی انجام می‌شود. کاغذ گلاسه هم از کیلویی۸۸۰۰ تا ۹۴۰۰ تومان در نوسان است و ثبات ندارد و این قیمت‌ها واقعی و شفاف نیستند.
   
بانک مرکزی بدقولی کرد
اما غلامرضا شجاع؛ مدیرعامل تعاونی لیتوگرافان تهران در مورد مشکلات موجود در صنعت چاپ می‌گوید: مقصر اصلی گرانی‌های ارز، بانک مرکزی است زیرا از یک سو می‌گوید که واردکننده‌ها نگران نباشند و ما ارز مورد نیاز آن‌ها را پرداخت می‌کنیم؛ از سوی دیگر در عمل به وعده‌های خود عمل نمی‌کند. این موضوع موجب گرانی کاغذ و تمام محصولات و مواد اولیه مثل زینک و مرکب و دیگر مواد مصرفی صنعت چاپ مطبوعات و نشر شده است.
 
وی ادامه می‌دهد: بارها اظهار کردیم برخی از واردکنندگان بی‌ریشه و تازه‌به دوران‌رسیده‌هایی که وارد این بازار شد‌ه‌اند و ارز دولتی گرفته‌اند که هیچ‌ تجربه‌ای در زمینه واردات این مواد اولیه نداشتند. جالب آن‌که با وجود تخصیص ارز‌های دولتی، کاغذ و مرکب و زینکی به کشور وارد نشد.
 
شجاع با بیان اینکه باوجود درخواست ما برای ورود زینک، هنوز گشایش اعتبار نداشتیم، عنوان می‌کند: برخی از همکاران ما که واردکننده زینک هستند قبل از اینکه زینک در کالاهای ردیف اول قرار گیرد این کالا را با ارز ۴۲۰۰ تومان خریداری کرده‌اند و علاوه بر آن ۸۴۰ تومان به صراف حق حساب یا همان زیرمیزی داده‌اند و سپس پول به بانک داده شده است اما بعد از ۲۰ روز بانک دولتی هنوز پول‌ها را به چین واریز نکرده است.
 
وی با هشدار درباره فساد زینک در بنادر ایران نیز توضیح می‌دهد و می‌گوید: بخش زیادی از بارهای زینک اکنون در کانتینرهای بندرعباس در حال فاسد شدن هستند، زیرا اگر زینک حرارتی بیش از ۲۵ درجه حرارت ببیند فاسد می‌شود. در این میان افرادی که در اسفند ماه گشایش اعتبار داشتند و فکر می‌کردند فروردین ماه هوا مناسب است و از کانیتنر کولردار استفاده نکردند، محصولاتشان در خطر فساد قرار دارند.
 
مدیرعامل تعاونی لیتوگرافان یادآور می‌شود: متاسفانه بانک مرکزی به قول‌هایی که داد عمل نکرده و موجب بروز این کمبودها شد. از سوی دیگر متاسفانه برخی از واردکنندگان به سمت بی‌انصافی و عدم فروش کالا رفته‌اند و برخی دیگر اجناس و کاغذ خود را در گمرک نگه داشته‌اند و به تهران نیاورده‌اند؛ به این امید که کاغذ گران‌تر شود.
 
وی با بیان اینکه از دولت می‌خواهیم در این زمینه ورود پیدا کند، می‌گوید: علاوه بر دولت از سازمان تعزیرات حکومتی و سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان نیز می‌خواهیم به موضوع وارد شوند. البته این ورود به شکلی نباشد که یک واردکننده را بگیرند و جریمه کنند زیرا این کار فایده‌ای برای مصرف‌کننده ندارد. در این زمینه می‌توانند قیمت نهایی کالاها را با نماینده بخش خصوصی محاسبه کنند یا مستقیما این کالاها را در اختیار شرکت‌های تعاونی شناسنامه‌دار بگذارند تا روال کارها بهتر و مناسب‌تر دنبال شود.
 
نقدینگی در بازار نیست
محسن شاهواری؛ مدیرگروه بازرگانی سپکا از جمله واردکنندگان و فروشندگان ملزومات و مواد اولیه صنعت چاپ است، او درباره وضعیت بازار در روزهای اخیر می‌گوید: در زمینه واردات وعده‌هایی که تاکنون دولت برای ورود کالا و تخصیص ارز بیان می‌کند همه بی‌پایه و غیرواقعی است. من به عنوان واردکننده الان دو محموله بار در گمرک شهید رجایی و گمرک بازرگان داریم که بار گمرک شهید رجایی نزدیک چهار ماه است که در انبار باقی مانده اما ارز به من تخصیص داده نشده است و در نوبت تخصیص ارز هستم.
 
وی می‌افزاید: در این میان سه روز پیش بخشنامه جدیدی ارایه شد که فعلا به بازرگانان ارزی تعلق نمی‌گیرد و فقط به شرکت‌های تولیدی ارز می‌دهند و الان نزدیک به ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان روی بارهایی که در گمرک باقی مانده هزینه انبارداری داده‌ایم و از سوی دیگر جنسی برای عرضه به مشتری نداریم و از طرفی هرچه می‌خواهیم خریداری کنیم نقدی شده و قیمت‌ها حداقل دو برابر شده است.
 
شاهواری با اشاره به وضعیت نامناسب بازاریان در روزهای اخیر توضیح می‌دهد: متاسفانه چک‌های برگشتی در بازار بسیار زیاد شده است و مشتریان عموما پول ندارند و چک آن‌ها برگشت می‌خورد و افرادی که تا سال گذشته به راحتی کار می‌کردند به دنبال کمبود جنس در بازار و بالا رفتن قیمت‌ها و نقدینگی ضعیف شده است دچار مشکلات زیادی شده‌اند.
 
وی ادامه می‌دهد: در کنار همه این‌ها هیچ‌ ارزی به ما داده نمی‌شود در حالی که ما از جمله افرادی هستیم که مواد اولیه تولیدکنندگان را تامین می‌کنیم به خصوص که امسال هم سال حمایت از تولید ملی بوده است اما با این شرایط بازار از ابتدای امسال هیچ حمایتی از تولید ملی نشده است و شرایط کاملا برعکس شده؛ آنچنانکه تولید ملی در حال ورشکستگی و تولیدکنندگان در حال تعطیلی هستند.
 
شاهواری با پیش‌بینی از وضعیت آینده بازار در این حوزه می‌گوید: پیش‌بینی می‌کنم اکثر مواد اولیه مورد نیاز بازاریان تا هفتمین یا هشتمین ماه سال تامین نشود. من به عنوان یک فروشنده می‌توانم ادعا کنم که از شهریور ماه به بعد جنسی ندارم که بفروشم و به صورت خرد کار می‌کنم و اگر فردی یک تن مرکب می‌خواهد فقط ۱۰۰ کیلو به او می‌دهم تا بتوانم از همه مشتریانم حمایت کنم.
 
به گفته وی، بهتر است موضوع رانت از قضیه تخصیص ارز خارج شود. ما شاهد هستیم که میلیون‌ها دلار ارز به کالاهایی داده می‌شود که برای تولید ما اصلا خوب نیست و هیچ ارزشی ندارد و بهتر است به جای همه پول‌هایی که برای برخی کالاهای غیرضروری داده می‌شود، یک دهم از آن را به افرادی بدهند که می‌توانند در طول سال چرخ تولید را بگردانند. اما متاسفانه چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد و هر روز با یک بخشنامه و دستورالعمل جدید روبه‌رو می‌شویم و نمی‌دانیم که فردا باید چه‌کار کنیم.
 
سردرگمی در بازار به نفع تولیدکننده نیست
در گام آخر احمدرضا اعتماد مظاهری؛ مدیرعامل تعاونی چاپخانه‌داران پاسخگوی سوالات ایبنا درباره رخدادها و حواشی مرتبط با تامین مواد اولیه حوزه چاپ و نشر شد. او در این زمینه می‌گوید: برنامه رویه‌ای که در گذشته به شکل ثبت‌سفارش مواد اولیه بود کلا تغییر کرده و در این زمینه دولت یا وزارت صنعت، معدن و تجارت برنامه‌ای به ما نمی‌دهد بلکه می‌گویند باید ابتدا به وزارت صنعت مراجعه کنید و زمانی که به آنجا می‌رویم مجموعه‌ای از افراد ساعت‌ها در صف ایستاده‌اند تا گروه‌بندی شوند و در آخر به ما می‌گویند بروید، ما با شما تماس می‌گیریم.
 
وی ادامه می‌دهد: پروفرما(پیش فاکتور) در گذشته طی ۲۴ ساعت ثبت‌ می‌شد و آن را به بانک عامل می‌دادیم تا به بانک مرکزی ارسال شود اما این رویه امروز کاملا عوض شده و تقریبا هیچ شکلی ندارد.
 
مظاهری با بیان اینکه این موضوع موجب سردرگمی واردکنندگان شده است، عنوان می‌کند: ما امروز با پدیده جدیدی روبه‌رو هستیم و حتی خودمان نمی‌دانیم باید چه‌کار کنیم. فقط پیگیر کارها هستیم و این موضوع یک ماه است که ادامه دارد. آخرین سفارش ما متعلق به یک ماه قبل است و کارخانه‌های تولید مرکب برای تولید محصولات خود به مواد اولیه نیاز دارند.
 
وی با اشاره به اقداماتی که تعاونی در گذشته برای تامین مواد مورد نیاز چاپخانه‌داران انجام می‌شد، توضیح می‌دهد: ما در گذشته برای تهیه کاغذ، مقوا، مرکب و الکل ایزوپروپیل که بسیار مورد نیاز صنعت چاپ و چاپخانه‌ها است اقدام می‌کردیم اما اخیرا برای ثبت سفارش به مشکل برخورده‌ایم و قیمت‌ها نیز به دنبال این موضوع به شدت رشد صعودی داشته‌اند.
 
مظاهری با ذکر مثالی در این زمینه می‌گوید: به عنوان مثال قیمت الکل ایزوپروپیل دو برابر شده است. هر لیتر این الکل حدود هفت هزار و ۳۰۰ تومان در بازار توزیع می‌شد و الان به ۱۵ هزار تومان رسیده است. حتی در زمینه مرکب‌های داخلی نیز دچار این افزایش قیمت شده‌ایم و کارخانه‌های داخلی نیز از سه‌ـچهار ماه قبل تاکنون سه بار ۲۰ درصدی قیمت‌های خود را بالا برده‌اند و ما الان با افزایش ۶۰ درصدی قیمت مرکب داخلی در بازار مواجه شده‌ایم.
 
مدیرعامل تعاونی چاپخانه‌داران تهران در پاسخ به این سوال که ملزومات و مواد اولیه کنونی تا چه مدت زمان می‌توانند پاسخگوی نیاز اهالی چاپ و نشر باشد نیز می‌گوید: طبق شنیده‌ها از مدیران کارخانه‌ها آن‌ها گفته‌اند که تا دو تا سه ماه دیگر بیشتر مواد نداریم. در تعاونی هر جنسی که به ما برسد می‌فروشیم و این تعاونی با وضعیت موجود نمی‌تواند خیلی زیاد پاسخگوی نیاز اهالی چاپ باشد چراکه اجناس موجود در انبار زیاد نیست.
 
وی با بیان اینکه گاهی شنیده می‌شود که اجناس در بازار وجود دارد اما از فروش آن جلوگیری می‌شود، یادآور می‌شود: الان در بازار به‌گونه‌ای شده است که افراد جنس دارند اما نمی‌فروشند و وقتی قیمت کاغذهای تحریر و گلاسه را سوال می‌کنیم اصلا به ما قیمت نمی‌دهند زیرا وقتی ورود این کالاها با مشکل روبه‌رو شود در عرضه و فروش هم با این مسائل برخورد می‌کنیم.
 
حال باید دید با وضعیت آشفته اقتصاد و مسائل و دغدغه‌هایی که اهالی چاپ و نشر با آن روبرو هستند، آیا مسوولان دولتی می‌توانند راهکاری برای اختصاص ارز دولتی به واردکنندگان اصلی بیندیشند یا بازاری‌ها و مصرف‌کنندگان همچنان باید در این سردرگمی باشند تا شاید دستورالعمل یا شیوه‌نامه جدیدی برای اختصاص ارز یا ترخیص کالاها از گمرک راهگشای این موضوع باشد؟